Zakładna ideja tych knigłow »Was wir in uns tragen. Sorbische Lebenswege« jo, žywjeńske drogi Serbow wšakorakich ge­neracijow zezběraś, wót luźi, ako se z tym serbskim wusko zwě­zane cuju a se – na ceło wšako­raku wašnju – za to angažěruju. Su drje to w prědnem rěźe knigły za nimskich cytarjow – pśeto w Serbach jo nejwětšy źěl tych wósobow derje znaty. Procowarje by jich něga­ pomjenili, wótere ceptarje a ceptaŕki su mjazy nimi, ale teke serbski skótny gójc, zegeraŕ, student medi­ciny a wótkubłaŕka powědaju. Wšykne maju wjelgin wuski poměr k serbskej rěcy a kulturje a wopytuju jej w swójom žywjeń­skem wobswěśe pśi žywjenju zdźaržaś.

Křesćan Krawc jo pśewjadł interviewy a jo je wobźěłał, pśi comž jo wopy­tał, tu typisku wašnju powědanja zdźaržaś – teke z nimskego teksta jo wusłyšaś (a na někotarych městnach jo teke wucytaś) ta serbšćina, kótaruž nejwětšy źěl interviewowanych – nanejmjenjej z Górneje Łužyce – na swójom wšednem dnju a w swójej familiji powěda. Su to knigły z nutśikownego serbskeje kultury, ze wšyknych regionow a wšyknych generacijow. Pśedstajonych jo dogromady 13 wósobow, pśi comž jo w dwěma interviewoma hyšći wjele pśidatnych głosow, 14. tekst se pśiwobrośijo Chróšćańskemu šulskemu zběžkoju – wón twóri šarněr a klucowe wulicowańko tych knigłow.

»Pospyt wo zabytych tamnych« mjenuje Christian Kessner, lěkar a psychoterapeut w Drježdźanach, swoju knihu wo serbskej duši. Dokładnišo prajene dźe – w termini analytiskeje psychologije Carla Gustava Junga – wo archetypus toho słowjanskeho we Łužicy a na wuchodźe Němskeje. Jung je ideju kolektiwneho njewědomeho do psychoanalyzy zawjedł: W dušinym žiwjenju jednotliwca njehraje po jeho měnjenju jenož to wosobinsce njewědome ze swojimi potłóčowanjemi jednu rólu, ale tež archetypiske wobrazy a symbole ze stawiznow skupiny abo krajiny, w kotrejž něchtó wotrosće. To je zakładna ideja tuteje knihi: Ze słowjanskeho wobsydlenja, jich podćisnjenja a wróćostłóčenja, ale tež z jich mytow, symbolow, powěsćow pochadźace archetypy charakterizuja dušinu kulturu dźensa mjez Łobjom a Wódru žiwymi ludźimi; tež potom, hdyž jim to njeje wědome abo hdyž steja woni – na wědomej runinje – słowjanskemu herbstwu samo skeptisce abo njepřećelsce napřećo.

Christian Kessner, Swjate su mi twoje hona – Heilig sind mir Deine Fluren. Zum Archetypus des Slawischen in der Lausitz, im Osten Deutschlands. Ein Versuch über den vergessenen Anderen, 2020

Poprawom je tuta ideja zajimawa a by sej systematiske wobdźěłanje bjeze wšeho zasłužiła resp. su hižo za to prjedawše spočatki w etnografiji, stawiznowědźe a kulturnej wědomosći. Zajimawe by było, što móže psychoanalyza k tomu přinošować, nic naposledk na »empiriskim« materialu, kiž wšak je w jeje tradiciji přewažnje hromadźenje a interpretowanje padowych stawiznow: potajkim »wunurjenje« tajkich kulturelnje so pominjenych symbolow a mytosow w indiwiduelnych stawiznach ludźi, kotřiž wo swojim słowjanskim pochadźe abo něhdyšim słowjanskim charakterje swojeho pochadoweho regiona wjace ničo njewědźa. Awtor poda pak so na hinaši puć: Po krótkim zwobraznjenju stawiznow słowjanskeho wobsydlenja Łužicy – při čimž so na tute tež w europskim ramiku, poćahujo so na słowjanskich susodow, zhladuje – so Serbja jako »zbywacy« »posledni Indianojo« Europy skrótka wopisuja. Sćěhuje krótki ekskurs k prašenju dokřesćanskeje mytologije a dlěši, awtorej po wšěm zdaću jara wažny wo zarjadowanju toho serbskeho do – tež wot Junga přewzate – napřećostajenja wuchodneho a zapadneho myslenja. Mjeztym zo je zapadne myslenje racionalne a na eficiencu wusměrjene, je wuchodne – kotrež je Jung w Indiskej studował a kotrež Kessnera hač do Japanskeje ćehnje – wotewrjeniše za to iracionalne, ale tež za z tym zwisowace spirituelne nazhonjenje. Serbja symbolizuja w koordinatowym systemje awtora potajkim »wuchodne myslenje« – woni sedźa, w rěči Junga, »bliže při žórłach« (pod Čornobohom), a runje to čini jich tak přićahliwych za analytikarja.