▶ Wustajeńca w Choćebuskej Lodce

»Akwarel – guslowanje ­wjelerakich technikow« rěka lětuša prěnja wustajeńca, ­kotruž wotewrichu štwórtk, 31. januara, w Choćebuskej Lodce. Wona wopřijima mólby Picnjanskeho wuměłca a wučerja molerstwa Hansa Müllera. Mjez něhdźe 50 ­hosćimi wernisaže běštej ­ tež jeho šulerce Marianne Wendlandowa a Antje Koßmagkowa.

▶ Jubilejny zapust najwjetši był

Dohromady 127 porow je so spočatk februara w błótowskej Nowej Niwje na jubilejny 150. zapust zhromadźiło. Cyłu hodźinu traješe, doniž njeběchu so posledni za obligatoriski skupinski foto na hoberskich róštach zesydali. Z wobrazom zdobom dokumentuja, zo je Zapust w Nowej Niwje najwjetši po wšěch Błótach. Mjez wobdźělnikami běchu tež drastowe towarstwa susodnych wsow a bywši wobydlerjo. Tući běchu jeno zapusta dla z Hamburga, Berlina a samo ze Šwicarskeje domoj přijěli. Slědowaše přećah po wsy. Dołheho swjedźenskeho ćaha dla trjebachu lětsa dwě dujerskej kapale. Swjedźeń skónčichu z rejemi w hosćencu.

▶ Hotuja so na wulki wustup

Znowa wožiwjeny chór Čornochołmčanskeje nałožkoweje skupiny Krabat přihotuje so na prěni wulki wustup. Kónc meje mjenujcy chce ćěleso Krabatowemu młynej hudźbnje k 20. narodninam gratulować. Pod nawodom Kerstin Lieder zwučuje ně­hdźe 20 spěwarkow a spěwarjow stajnje póndźelu w tamnišim Frenclowym domje.

Na zachopjeńku mójeje zaběry z wuměłstwom stojtej žywjenje a statkowanje českego wuměłca-ludowědnika, zběrarja ludowych spiwow wšyknych słowjańskich narodow Ludvíka Kuby, kótaryž jo wózjawił w 16 knigłach »Slovanstvo ve svých zpěvech«, mjazy nimi serbske spiwy. Wšako som studěrował w swójom casu klasisku muziku, spiw w Drježdźanach. A ako­ som se pó 1990 z Barlinja domoj nawrośił, som se zaběrał z dalšnym cyklusom Kuby, kótaremuž se groni »Slovanstvo ve svých obrazech«, tóś tu wuměłsku dokumentaciju jo wón jano ze Serbami – z wěcej ako 100 wobrazami – wugótował. Wuspěšna wustajeńca jogo łužyskich wobrazow 1922/23 w Praze jo pógóniła słowjeńskego mólarja Ante Trstenjaka, do Łužyce woglědaś. A generaciju pózdźej běšo to česka mólaŕka Alena Čermáková, kótaraž jo how pó stopach a motiwach wósebnje Serbowki mólowała a je na jadnoraznu wašnju do nimjernosći zapisała. Teke z tyma wobyma mólarjoma – a někotarymi dalšnymi – som se zaběrał a som teke dotychměst njeznate wobraze namakał. Někotare tych wobrazow som mógał nakupiś a z pomocu serbskeju muzejowu jo se raźiło, te wuměłske twóŕby we wustajeńcach pśed­stajiś. Chóśebuski Serbski muzej jo wobraze Čermákoveje z prědnym takim katalogom pśedstajił a jo mógał ceły cyklus Łužyce ako dar a ako­ nakup pśewześ. K zaběrje z wuměłstwom słušaju narskosć, pytanje za kontaktami, teke gluka a młogi raz pomaga tebje pśipad. Tak som w interneśe namakał figuru serbskego brašku z Mišnjańskego porclina. To som napisał swójomu staremu pśijaśeloju, fachnikoju serbskego wuměłstwa dr. Alfredoju Krawcoju. Wón jo mě wótegronił, až to njejo móžno, wón wó tom nic njewě. A weto jo se namakało dogromady pěś serbskich figurow a wóni su słušali do wobšyrneje zběrki dogro­mady 25 narodnych respektiwnje ludowych drastwow Nim­skeje, kó­tarež jo wuměłc Hugo Spieler nacerił. Teke toś ta zběrka jadnoraznych eksponatow ­běšo w Serbskem muzeju Bu­dyšyn wustajona.

Na cłonkojsku zgromaźinu Spěchowańskego towaristwa jo woglěd z Górneje Łužyce wuměłski pókład sobu pśinjasł

Z Města/Cottbus. Wót togo lěta jo Serbski muzej Chóśebuz teke na wałtorach za woglědarjow wótwórjony. Wjele wuspěšnych projektow a kooperacijow jo pregowało muzejowe źěło slědnego lěta a z wjele nowym, což wobogaśijo, což znatosć a atraktiwnosć muzeja pówušyjo, źo to lětosa pilnje dalej.

A to teke z wjelikeju pódpěru Spěchowańskego towaristwa Serbskego muzeja. Zajmny pśeglěd wó tom wšyknom jo se dał pětk, 24. januara, ako jo pšosyła Madlena Norberg, pśedsedaŕka Spěchowańskego towaristwa, do togo muzeja na cłonkojsku zgromaźinu.

14 luźi jo se pśinamakało. Wjeźeca kuratorka muzeja, Martina Nowakojc, jo se chórosći dla zagroniś dała. Škóda jo to glědajucy na to, až wóna w aprylu na wuměńk źo – lube póstrowy wót njeje jo pósrědniła kuratorka Christina Kliemowa. Robert Büschel, wjednik Měsćańskich zběrkow, kaž teke jogo pśedchadnik, Steffen Krestin, teke njejstej mógałej pśiś, drugego zawězka dla.

Tradicionelnje se na zachopjeńku cłonkojskeje zgromaźiny togo Spěchowańskego towaristwa tuchylne jubilary mjazy cłonkami z kwětkami cesće. Tencas jo płaśiła taka gratulacija Steffenoju Krestinoju, pókładnicy Angeli Fuchsowej, a Weronice Žurowej, kótaraž jo tejerownosći w pśedsedaŕstwje towaristwa wjelgin aktiwna.

Najwjetši němski spisowaćel našeho časa, kaž jeho druzy tež mjenuja, Thomas Mann, swjeći lětsa jubilejej: Wón narodźi so před 150 lětami, mjenujcy 6. junija 1875 w Lübecku a zemrě před 70 lětami, 12. awgusta 1955 w Zürichu.

Jeho zawostajenstwo je jara wulke a wjelestronske, w lěće 1929 wuznamjenichu jeho z Literarnym Nobelowym mytom: Romany, nowele, powědančka, eseje, narěče, nowinske nastawki, listy, přednoški, dnjowniki, interviewy … Tohodla we Wikipediji, ale tež w encyklopedijach (mam hišće cyły Brock-haus!) jara wjele wo nim pisaja. Nochcu tu pak ničo dodać abo wotpisać. Tež biografojo su wo nim pisali – Wikipedija naliči wosom biografijow. Tomu přidruži so jara wjele knihow wo jeho dźěłach a skutkowanju. Tohodla sym dołho přemyslował, što scyła wo nim napišu.

W Brockhausu pisaja wo jeho tworjenju: »Thomas Mann, kotryž słuša k najwuznamnišim powědarjam němskeje rěče w 20. lětstotku, pokročowaše powědarsku techniku 20. wěka (wosebje L. Tolstoja)«. A wo jara wobšěrnym wobjednanju romana ›Dr. Faustus‹ steji we Wikipediji sćěhowace: »Jako dalše žórło inspiracije mjenuje Thomas Mann zetkanje Iwana z čertom w romanje Dostowjewskeho, ›Bratřa Karamasow‹.« Rozmołwa z čertom twori wšak wjeršk tutoho romana!

▶ Dźesać prapremjerow mištersce zmištrowali

»Tři lětdźesatki zwjazanja europskeje klasiskeje hudźby a serbskich zynkow ze stajnje znajmjeńša pjeć prapremjerami – tajkule horliwosć njemóžeš sej dosć česćić«,

chwaleše moderator 30. wosebiteho koncerta na spočatku lěta Gregor Kliem organizatorku rjadu Heidemarju Wiesnerec njedźelu, 05. januara, w Budyskim Serbskim muzeju. Po koncertomaj w Drježdźanach a Lipsku běše sprjewine město třeća stacija »małeje turneje«.

Lětuši program pod hesłom »Music of One« wopřijima dohromady dźesać nowych twórbow, kotrež Wiesnerec (křidło), Ayda Demirkan, Felix Klein (wobaj husle), Waltraut Elvers (brača) a Ramon Jaffé (cello) na dotalnych předstajenjach mištersce zmištrowachu. Tak zahrachu »Alle sollen eins sein« Feliksa Brojera, »Duwo za wiolinu a braču« Lukaša Čórlicha, na serbsku popowu hudźbu złožowacy so kruch »Reminescenca« Sebastiana Elikowskeho-Winklera, »A little piece of peace« Ulricha­ Pogody kaž tež Wiesnerec wěnowanu »Fermatu intermedie« Jana Cyža a »(Nje)měrnu« Symana Hejduški­ w so měnjacej wobsadce.

Tohorunja prěni raz zahrachu nowostce »Motorik automat mechanik« Deniza Dortoka a »Freundlic­hsein« Petera Wittiga.

Gubin. Dnja 08. januara 2025 je čłonka Zwjazka serbskich wuměłcow z. t. dr. Justyna Michniuk z Choćebuza na přeprošenje direktorki měšćanskeje biblioteki knjeni Ewy Dąbek, w pólskim Gubinje k temje »Wot wječornych spěwow k magiskim symbolam: zymske tradicije Serbow a Słowjanow« přednošowała.

Wona je temy kaž woznam spěwow pola starych Słowjanow, teksty hodownych pěsnjow a přećow kaž tež wěru do jich skutkowanja wobjednała. Nimo toho je wo zymskich serbskich nałožkach kaž dźěćatku, camprowanju a zapustowanju referowała a je tute přirunała z pólskimi nałožkami a symbolemi.

Při tym je na zhromadne słowjanske korjenje pokazała. Pod hesłom »Słowo ma móc!« je referentka na přikładach starych pólskich a serbskich hesłow podała, zo tajke přeća magisku, praktisku a tež socialnu funkciju maja. Potom su přitomni originalnym přećam w pólskej narěči Góralow připosłuchali, nahratych w Beskidach kónc hodownika a spočatk wulkeho róžka. To stawaše so we wobłuku žiweho nałožka tak mjenowanych »Jukaców« a »Dziadów«.

Serbski muzej jo dostał prědnu twóŕbu teje wuměłcowki, na kótaruž wugbaju teke dolnołužyske kórjenje wažny wliw

Chóśebuz. Iris Brankačkowa, kótaraž jo se naroźiła 1958 w Budyšynje, słuša k nejwuznamnjejšym serbskim wuměłcowkam našogo casa, kótarež w swójom twórjenju teke Dolnu Łužycu tematizěruju.

Wót 1995 wóna bydli a źěła w górnołužyskich Plusnikecach (Pließkowitz). Wóna źe powěda górnoserbski, ale póchada z dolno- a górnoserbskeje familije. Jeje maś, kótaraž jo ako rejowaŕka w Serbskem ludowem ansamblu statkowała, jo była Depšćanaŕka. »Dolna a Górna Łužyca – tej wobej mě wucynijotej ako luźa. To jo, což ja som«, groni wóna sama. A to wšo se wótbłyšćujo w jeje wuměłstwje. Z togo rezultěrujo teke zajm Serbskego muzeja w Chóśebuzu za wuměłstwo Iris Brankačkoweje.

Dnja 19. decembra 2024 jo namakała wólejowa mólba »Marie P.« Iris Brankačkoweje swójo městno w zběrce Serbskego muzeja w Chóśebuzu. Wót Załožby za serbski lud stej Sabina Siegowa (zastupna direktorka) a Anka Nimcojc (zagronita sobuźěłaśeŕka za załožbowu zběrku) ju pśepódałej, pśeto załožba jo twóŕbu wót wuměłcowki kupiła a muzejoju ako trajnu wupóžyconku a trajne wobogaśenje muzeumowego wobstatka k dispoziciji stajiła. Jadna se wó prědnu twóŕbu Brankačkoweje w zběrce chóśebuskego Serbskego muzeja.

▶ Sorabistka zasłužbny křiž Pólskeje dóstała

Na 70 lět dźěławosće zhladowachu loni w Instituće slawistiki Pólskeje akademije wědomosćow (IS PAN) we Waršawje. Přiležnje tomu přewjedźechu štwórtk, 24. oktobra, wosebitu swjatočnosć w špihelowej žurli Palasta Staszica, na kotruž běchu tež partnerow z najwšelakorišich kooperacijow přeprosyli. Jako zastupjer Serbskeho instituta wobdźěli so nawoda rěčespytneho wotrjada Fabian­ Kaulfürst na zarjadowanju. W srjedźišću zetkanja steještej wědomostnej debaće wo přichodźe slawistiki w Europje. Sorabistka Nicole Dołowy-Rybińska běše mjez wuznamjenjenymi.

▶  Žónski ansambl Jarobinka we Wojerecach publikum zahorił

Njedźelu, 27. oktobra, dožiwi publikum we Wojerowskej Janskej cyrkwi přemóžacy koncert žónskeho ansambla Jarobinka. Jónkrótnosć programa dwanaće spěwarkow pod nawodom Walburgi Wałdźic tči w tym, zo spěwachu po originalu jednohłósne ludowe pěsnje ze srjedźneje a Delnjeje Łužicy w modernej třihłósnej chórowej sadźbje. Nawjednica žónskeho ansambla, je iniciatorka a motor aktualneho spěwneho projekta pod titulom »Spěwy z brunicowych kónčin«­.

Dyrdomdejska słuchohra za zmužitych wot 8 lět

Zmij Miškor Beteigeuze Popjelius bě něhdy hrózbny kadla, před kotrymž samo kralojo a kejžorojo třepotachu. Nětko pak so swojich njeskutkow dla sam sebje boji. Haj, w tutej bajce-njebajce je wšo kusk hinak. Tak so princesna Bachtana do róle jako rjanolinka wohlada. A ryćer Mužisław drje wšudźom a přeco ryćersce a njebojazne pomha, ale myto za rjekowske skutki wosta jemu dotal zapowědźene.

Što činja tući třo rjekojo bjez zaměra a zboža, hdyž jich dóńt přiwšěm hromadu wjedźe? Po-dadźa so na puć, zo bychu dyrdomdej dožiwili, wo kajkimž swět hišće słyšał njeje.

Sej měr popřeć a zaznawanje ćěła spěchować – z masažowymi kartkami so to poradźi!

Hač z burom Janom po polu jězdźo w nalěću, při wišnje šćipanju abo zhromadnje ze šlinkom Fridolinkom w lěću, hač z hłódnym jěžikom, małej micku abo pilnymi dźěłaćerjemi w nazymje abo tola w zymje při poprjancy pječenju a pyšenju hodowneho štoma – čiłe to žiwjenje nic jenož po chribjeće!

Lóštne hrónčka z pjera Lubiny Popjelineje wabja do masaže a zmóžnja dźěsću lochce wotpinać, přetož štož dźěćo słyši a začuwa, pozbudźuje fantaziju a da wobrazy nastać. Sej słyšane předstajić, spomjatkować a po wěstym času sobu powědać móc – što dawa rjeńšeho. Dajće sej tuž lubić a překwapić!

W małej do města Chóśebuza zagmejnowanej jsy Zaspach jo informatikaŕ a fotograf Martin Winzer namakał dalšnych 13 tšojenjow a idylkow, kótarež se wurědnje góźe za wjelike mjasecne wobraze zaspickeje pratyje na lěto 2025. Pěś z nich jo wobrazowy awtor mólował z ptaškoweje perspektiwy z pomocu tšuta. Tamne z wótšym wokom ako drogowaŕ pó jsy.

Domrodnych fotograf stawnje zasej pśechwata, w kakej rědnej wokolnosći nad Sprjewju bydle. Pśedstajone idylki jo wón w kalendrje lětnym casam pśiměrił. Teksty su zasej dwójorěcne, nimsko-dolnoserbske.

W zajźonych lětach jo fotograf pśecej wuběrał kalenderowe motiwy w pśiroźe. Lětosa jo za tśi mjasecowe łopjena namakał wokognuśa ze zasajźenja zaspickeje wognjoweje wobory pó wjelikej lejawje w pražniku, w běgu pśeśěga 180. zapusta w měrcu a pśi łapanju kokota w póžnjeńcu.

Zapust z camprowanim a rejami w Dolnej Łužycy jo nejwěcej rozšyrjony ludowy nałog w pódpołdnjowej Bramborskej. Łoni su w Zaspach sobotu, dnja 2. měrca, wóswěśili 180. zapust.

Dejało se pśecej zasej raz na to pokazaś, až zapust w Dolnej Łužycy njejo nałog ze 19. stolěśa, ale jo wjele staršy. Samo stolěśa staršy. Z pisnymi žrědłami bóžko derje njewuglěda. Nanejmjenjej z Wjerbna jo wejsny chronist Siegfried Ramoth w knigłach »Werben. Geschichte eines Spreewalddorfes« w lěśe 1995 (b. 138) wobznanił: »Die Fastnacht war der festliche Abschluß der Spinnstubenzeit. […] Die Fastnachtsfeiern haben in Werben eine alte Tradition. Aus dem Jahre 1667 finden wir eine Eintragung des damaligen Pfarrers George Stein: ›… die Fastnacht wird gesoffen, den Montag war Tanz und es wurde mit der Schalmeien gepfiffen.‹« Z tym by Wjerbanarje měli wobznanjone lětowu licbu za wóswěśenje 358. zapusta w lěśe 2025; se wě, až njewě nichten, lěc su napšawdu kužde lěto zapustowali.