K 200. narodninam Jana Bartka

Jan Bartko słuša do koła serbskich doprědkarjow-wučerjow, kotřiž wojowachu wosebje w času rewolucije 1848/1849 za prawa Serbow a kotřiž běchu dosć doprědkarsce zmysleni. Ze swojimi swěrnymi přećelemi Janom Radyserbom-Wjelu (1822–1907), Janom Bohuwěrom Mučinkom (1821–1904) a Janom Jurjom Meldu (1814– 1894) podpěrowaše tež stajnje politiske, socialne a narodne žadanja swojeho ludu.

Jan Bartko narodźi so 16. nowembra 1821 jako syn małeho žiwnosćerja w Drobach pola Minakała. Po wopyće domjaceje ludoweje šule poda so 1836 tři lěta na wučersku preparandu na Židowje. Ju wuchodźiwši, bu wón jutry 1839 jako šuler do Krajnostawskeho wučerskeho seminara w Budyšinje přijaty, hdźež sedźeše w samsnym lětniku z Mučinkom. Po wuspěšnym złoženju pruwowanja na tutej kubłarni wučerjow bu 1843 dwě lěće wikar w Delnjej Hórce a 1845 zasadźi so jako wučer w Chwaćicach, hdźež wosta dwanaće lět. W lěće 1857 přesydli so do Nosaćic, hdźež skutkowaše hač do 1890 33 lět jako wučer. Wjeska ležeše tehdy na narańšej hranicy Serbstwa. Po tym zo bě swoju šulsku a cyrkwinsku słužbu złožił, poda so na wotpočink k swojej dźowce do Budyšina. Njeběše pak to wotpočink: Je so hišće swěru jako pokładnik wo nowu serbsku nalutowarnju w Małym Wjelkowje starał a měješe wulke zasłužby jako zarjadnik Maćičneho doma, hdźež je pjenjezy za twar hromadźił a jako sobustaw twarskeho wuběrka stajnje dobry poradnik był.

Wulka fotowa přehladka We wokomiku. Fotografija ze Sakskeje a z Łužicy, kotraž přewjedźe so 2017 w Zhorjelskej kejžorskej woborje a hdźež běchu twórby 40 awtorow widźeć, bě za Jürgena Maćija nastork, so ze skutkowanjom delnjo- a hornjołužiskich fotografow bliže rozestajić a swójsku wustajeńcu z katalogom přihotować. Tuchwilu we Wuchodosakskej wuměłstwowej hali w Połčnicy pod titulom Takle widźane. Fotografija a fotografika z Łužicy wustajene fota maja wšitke někajki poćah k łužiskemu regionej, pak dokelž su so wotpowědni fotografojo we Łužicy narodźili, tu bydla abo so fotografisce z kónčinu rozestaja.

KATRIN ČORNAKEC

Sobotu, 4. septembra, su kazali Spěchowańske towaristwo Annahütte z. t. a organizatory wokoło Beatrix a Ton Kerstenoweju pód motom Leben auf Kohlen. LiteraturLandschaftLausitz k literariskemu parcoursoju pó nakšomnem industrijowem sedlišću Annahütte/Zdźark pla Złego Komorowa. Wótpołdnja jo mógał publikum w běgu tśich góźinow drogowaś k šesćim městnam a tam słyšaś regio­nal­ne, weto zewšym nic banalne li­te­rariske a dokumentariske teksty. Rownož njesłuša sedlišćo oficialnje wěcej do serbskego sedleńskego ruma, dopomina toflicka w sedlišću ako teke online Wikipedia na pśemjenjenje nimskego mjenja Serchen pśez nacistow. Na zarědowanju wšak jo było wjele to grono wó Serbach a jich žywjenju z wugelom.

W tśi rěcach doma – pód toś teju temu jo cytała w Henriettowej cerkwi Lenka (Christiana Piniekowa, * 1958) swóje basni a jo mimo togo pśedstajiła basni Kita Lorenca (1938–2017) wó­sebnje ze 1960tych lět w serbskima a nimskej rěcy wó pódrubanej a pódrězanej góli za wugel, wó jamach a wó domorodnej serbskej rěcy. Rozmysliwe a glědajucy na klimowu změnu nadalej aktualne teksty su publikum wjelgin gnuli. We wjelbje pód cerkwju jo cytała Andra Schwarz (* 1982), póchadajuca z Górneje Łužyce, kenž jo wužywała w swójich tekstach zdźěla górnoserbske rěcne pasaže ako dopomnjenje na swóju serbsku staru mamu z Michałkow/Michalken (GŁ).

Što wučinja wšědny dźeń žonow w Kamerunje? Što jich zaběra? Z čim so bědźa? To móžachu zajimcy na přehladce »Kamerun z wočemi tysac žonow« w Korzymskej galeriji FLOX dožiwić, hdźež pokazachu so fota kamerunskich maćerjow, hospozow, staruškow a młodych žonow w městach a na wsach. Wustajeńcu na starosći měłoj stej jeje majestosć Esperance Cadé, mać krala w Baffoussamje, a Aimée Nguemtchueng, doktorandka na Uniwersiće Yaoundé a na Wysokej šuli Žitawa/Zhorjelc.

KATRIN ČORNAKEC

▶ Label »Sorbian Music« załoženy

Załožba za serbski lud je nowy label »Sorbian Music« załožiła, z kotrymž poskića na wšěch znatych streamingowych platformach wothrawanje serbskeje hudźby a dalšich awdijowych produkcijow, kotrež buchu wot załožby w zašłosći produkowane a spěchowane. Label zapřijima wšelake žanry wot klasiki přez rock a pop hač k słuchohram a bajkam. Dotal 20 produkcijam maja krok po kroku dalše sćěhować.

▶ Myto Ćišinskeho

Lawreataj Myta Ćišinskeho staj lětsa Jan Malink a Trudla Malinkowa z Budyšina, kotrymajž so za jeju dołholětne wobstajne skutkowanje na publicistiskim polu, na polu serbskich kulturnych stawiznow a dla jeju angažementa w Maćicy Serbskej a Serbskim ewangelskim towarstwje wuznamjenjenje spožči. Spěchowanske myto Ćišinskeho dóstanjetaj dr. Fabian Kaulfürst a Jadwiga Kaulfürstowa z Pančic-Kukowa za jeju horliwe, mnohostronske skutkowanje na polu serbskeje rěče a kultury, za zwoprawdźenje kreatiwnych projektow a za twarjenje mostow mjez Serbami a Słowjanami. Swjatočne přepodaće mytow budźe 16. oktobra w Budyskim Serbskim muzeju.

K 200. narodninam Jana Bohuwěra­ Mučinka

Jan Bohuwěr Mučink słuša do rjada aktiwnych serbskich prócowarjow narodneho wozrodźenja kaž jeho přećeljo a kolegojo Jan Radyserb-Wjela, Jan Bartko, Jan Jurij Melda, Korla Awgust Kocor a Michał Rostok.

Mučink pochadźeše ze swójby chudeho serbskeho nadróžneho dźěłaćerja w Njechanju pola Lubija, hdźež so 12. septembra 1821 narodźi. Lědma 13lětny dyrbješe nanej pomhać twjerde ćmowe bazaltowe kamjenje klepać, zo by něšto přizasłužił. W mnohich nastawkach je lětdźesatki pozdźišo na krasnu horatu krajinu swojeje ródneje wokoliny spominał. W skałach horow a w pěskowych jamach tuteje kónčiny je tež za žadnymi kamuškami pytał a sej počasu rjanu zběrku nazběrał.

Do šule chodźeše do Wulkeho Dažina k wučerjej Jakubej Ryćerjej (1807–1875), kotryž běše syn serbskeho tkalca z Hodźija. Tutón pohnuwaše Mučinkec nana, zo by swojeho syna na Krajnostawski wučerski seminar do Budyšina pósłał. Nan tole najprjedy kruće wotpokaza měnjo, zo njewě, kak měł tajke wukubłanje zapłaćić. Po stajnym naprašowanju swojeho syna a dołhim přemyslowanju nan skónčnje do toho zwoli, zo smě Jan Bohuwěr tři lěta k swojemu wučerjej chodźić a so pola njeho na wopyt seminara přihotować.

Z Italskeje docpě nas zrudna powěsć wo smjerći rěčespytnika a slawista prof. dr. Andrea Trovesi. Profesor Trovesi je był nimoměry rěčnje wobdarjeny wědomostnik, kotryž je wjetšinu słowjanskich rěčow wobknježił a so tež ze słowjanskimi mjeńšinowymi rěčemi zaběrał.

W Serbskim instituće wobdźěli so na lětnim kursu serbšćiny w lěće 2000. Po studiju rušćiny, čěšćiny a němčiny w swojim ródnym měsće Bergamo a dlěšich studijnych přebywanjach w Praze je w Mailandźe 2002 zakitował disertaciju wo wuwiću definitnych artiklach w čěskej, serbskej a słowjenskej rěči. Jako docent a profesor je dołholětnje na Instituće za słowjansku filologiju uniwersity w Bergamje skutkował, prjedy hač přewza 2015 profesuru za slawistiski rěčespyt na uniwersiće »La Sapienza« w Romje (z ćežišćom słowjenskeje rěče).

Trovesi měješe šěroke wědomostne zajimy a je přeslědźił stawizny, struktury a rěčnu politiku słowjanskich a balkanskich rěčow. Publikowaše wšelake dźěła, mjez druhim wo wokatiwje w słowjanskich rěčach, wo etymologiskich prašenjach, na přikład wo přirunanju turkowskich požčonkow w bołharšćinje a bosnišćinje, wo sociolinguistiskich zjawach, kaž wo nastaću a kodifikowanju čornohórskeje rěče. Wo didaktiskich kompetencach wědomostnika swědči sobuawtorstwo gramatiki čěšćiny za italskich wuknjacych (Grammatica ceca: fonetica, morfologia e sintassi con esercizi e soluzioni, Milano 2019). 2003 je organizował sorabistisku konferencu w Bergamje z wobdźělenjom rěčespytnikow a literarnych wědomostnikow Lipšćanskeje uniwersity a Serbskeho instituta. Wuskutk konferency běše zwjazk I serbi-lusaziani. Storia, letteratura, lingua (Milano 2007), kotryž předstaja čitarjam w italskej rěči najwažniše fakty wo stawiznach, rěčomaj a kulturje Serbow.

W Budyskim Serbskim muzeju přewjedźe so tuchwilu wosebita wustajeńca »machot časa – wot běłeho k čornemu« z twórbami Maje Nageloweje. Wustajene su rysowanki a grafiske łopjena předewšěm zašłych lět. Njedźelu, 18. julija 2021, je wuměłča sama zajimcow po wustajeńcy wodźiła. Kaž Nagelowa rozłoži, móžeše so za čas korony na wosebite wašnje na swoje tworjenje koncentrować. Tak nasta mjez druhim wobraz »Maria«, hdźež so składnostnje konferency, kotraž so lětsa přewjesć ma, z Marju Grólmusec rozestaja. Hewak wobjednawa wustajeńca to wšědne a njenapadne. Wo tym swědči tež 44 dnjow wopřijacy dźenik, nastaty w dobje pandemije, hdźež je w ramiku koronastipendija kóždy dźeń wšědnu wěc rysowała: najprjedy cyle realistisce, potom z tušu a skónčnje w swobodnej interpretaciji. Tute dźěła so prěni króć zjawnje prezentuja. Při tym je wašnje dźěłanja wuměłče jasnje spóznać: »Wuchadźišćo je pola mje stajnje rysowanka, štož widźu a z wočomaj zapřimnu a pozdźišo do swojeje formoweje rěče přełožuju. Za to sym swoje systemowe figury wutworiła, kotrež do rysowankow zapřijam. Při molowanju jako tajkim je pak tež gestika ruki wažna.«

Kónc meje wotmě so wot Budyskeho Serbskeho instituta orga­nizowane zetkanje sorabistiskeho dorosta – lětsa w mjeztym hižo zwučenej digitalnej formje. Chcyła pak hnydom na započatku podšmórnyć, zo widźu w tutym rozrisanju tež šansu za přichod, dokelž móže tuta forma wjace wobdźělnikow zapřijeć. Diskusije pod zdalenosću po mojim zdaću njejsu ćerpjeli. Organizaciski team (Theresa Jacobsowa, Robert Lorenc a Lubina Malinkowa) bě program na tři dopołdnja a popołdnja rozdźělił, z móž­nosću so hišće po přednoškach swobodnje wuměnjeć. To bě dosć intensiwne, ale štóž je sej na wšě tři dny čas wzał a wšitko wot započatka hač do kónca naposkał, njeje so zawěsće wostudźił. Někotři su tež »jenož« jedyn dźeń pódla byli, a tež to bě witane a wurosće z toho dosć wažnych přinoškow do diskusije.

Wobdźělenje bě zwjeselace bohate: Třinaće přinoškow bě přizjewjenych, wjetšina referatow pak měješe wokoło dwa­ceći posłucharjow, rjad sobudźěłaćerjow Serbskeho instituta, ale tež někotři žurnalisća z Delnjeje Łužicy běchu pódla, diskutowachu a radźachu młodym slědźerkam a slědźerjam.

Młodźi slědźerjo přińdu z najwšelakorišich studijnych předmjetow – a runje tuta interdisciplinarita a tuž wšelakorosć metodow a kutow wobkedźbowanja wěcy jara tyje. Štož mje pak znowa jara zwjeseli, bě kedźbyhódna kwalita přinoškow. Bohužel njebě tónkróć­ literarno-wědomostny a rěčespytny dorost tak derje zastupjeny. Snadź pak bě tež to­ho­­dla tak wulka »podobnosć« centralnych prašenjow w hewak dosć wšelakorych přinoškach.

▶ Dźěćace spěwy online

Na iniciatiwu Lydije Maćijoweje je nastała internetna strona ze serbskimi dźěćacymi spěwami (www.sorbische-kinderlieder.de). Jednotliwe pěsnički su po temach a rubrikach rjadowane, teksty a noty hodźa so downloadować. Strona, kotraž je za staršich, pěstowarnje a šule myslena, so běžnje aktualizuje a rozšěrja a je wuslědk wubědźowanja »Čiń sobu«.

▶ Rozmołwa wo hrě z rěču

Pod hesłom #weiterlesen zarjaduja Měšćanske biblioteki w Drježdźanach digitalny format z čitanjemi a rozmołwami awtorow, nakładnikow a knihikupcow, kotrež su tež na YouTube přistupne. Mjez nimi staj Róža Domašcyna a Volker Sielaff. Wonaj rěčitaj w 16. wusyłanju serije wo swojich publikacijach a kotru rólu hra z rěču při basnjenju hraje.

W Ludowym nakładnistwje Domowina je w meji nasćěnowa protyka »Łužica – Łužyca – Lausitz« na lěto 2022 w nowym formaće wušła. Spodobne motiwy z Delnjeje, srjedźneje a Hornjeje Łužicy je za dwutydźenski kalender znaty fotograf Maćij Bulank zapopadnył.

▶ Filmowa premjera online

Składnostnje prěnjeho digitalneho foruma Serbskich Nowin dnja 8. apryla bě online-premjera krótkofilma »Sorbenkind« Lipšćanskeje režiserki Patricije Kaube, na kotrejž je so wjace hač 300 ludźi wobdźěliło. Film bu loni w decembrje we Wotrowje a wokolinje nahrawany.

▶ RBB póbitujo serbsku app

Dnja 17. apryla jo RBB nowu serbsku app startowało, źož staja wšykne serbske póbitowanja sćelaka – serbske rozgłosowe wusćełanje a teke telewizijny magacin Łužyca – k dispoziciji. App jo dermotna a póbitujo se w app-storach pód »rbb serbski«.

▶ Serbski awtor w antologiji

W Berlinskim Nakładnistwje při parku (Verlag am Park) je pod titlom »Spjacy psy VII« (Schlafende Hunde VII) antologija politiskeje lyriki wušła, kotruž je Thomas Bachmann wudał. Při tym rozestajeja so wšelacy awtorojo z načasnymi temami, kaž su to trapjenja, strachi a rozkory wokoło korony, zaničenje přirody a wobswěta abo wěnuja so stawizniskim podawkam a figuram. W njej z třomi twórbami zastupjeny je tež Benedikt Dyrlich. Knihu ilustrowała je z Kazachstana pochadźaca a dźensa w Lipsku bydlaca wuměłča Lena Inosemzewa.

Před połsta lětami, 16. junija 1971, zemrě w chorowni w Drježdźanach 44lětny dr. phil. Jurij Młynk, serbski literarny wědomostnik, hibićiwy kulturny organizator, basnik a bibliograf. Młynk narodźi so jako syn skałarja a chěžkarja 13. apryla 1927 w Šunowje. Jako běchu němscy fašisća runje na móc přišli, zastupi wón do tehdyšeje ludoweje šule w ródnej wsy. Po wopyće wobchodneje šule w Kamjencu a wot lěta 1943 na njej jako překupc přistajeny, dyrbješe 1944 jako sydomnaćelětny pachoł hišće do wojakow.

Jako jedyn z prěnich serbskich nowowučerjow bu w lěće 1945 we Worklecach zasadźeny. Na spočatk januara 1946 załoženym Serbskim wučerskim wustawje w Radworju, kotrehož direktor běše Michał Nawka, wopyta dwuměsačny kurs wukubłanja na wučerja. Bórze po tym wučeše w Ralbicach, hdźež běše tež hnydom direktor šule.

Za studij a po nim trjebachu za šulsku wučbu wotpowědny serbskorěčny material. Wo tym pisaše Jan Suchi (1922–1983) ze Sulšec, něhdyši šulski towarš Młynka, w knize »Wučerjo prěnich lět«: »Z Młynkom běchmoj so na hotoweju hońtwjerjow za serbsku literaturu wuwiłoj. Nic zo bychmoj jeno pjelniłoj knižny kamor, ale zo bychmoj so zeznajomiłoj ze serbskim pismowstwom a z toho dźěćom a dorosćenym powědałoj. Požadane běchu zwjazki Zejlerja a Ćišinskeho, Radyserba-Wjele, Časopis Maćicy Serbskeje, Krajana, Protyki a dźiwadłowe hry. Najspomóžniši fundus nadeńdźechmoj w nowym sydle Domowiny na Sukelnskej, hdźež Arnošt Simon po Łužicomaj hromadźe zwožene zbytki serbskeje literatury rjadowaše, składy stražowaše a zajimcam na předań poskićeše.«

K 75. posmjertnym narodninam tworjaceje wuměłče Boženy Naw­ka-Kunysz (1946–2000)

Jubileje su dobra składnosć spominać na wusahowace wosobiny, kotrež njejsu hižo mjez nami. Přez swoje žiwjenske dźěło su zawostajili kedźbyhódne slědy, kiž njeměli so z našeho wědomja pozhubić a so tež młódšim generacijam spřistupnić. K nim słuša bjezdwěla serbsko-pólska tworjaca wuměłča Božena Nawka-Kunysz.

Biografiske

Božena Nawkec narodźi so 20. junija 1946 w Radworju jako prěnje dźěćo Antona Nawki (1913–1998) a jeho mandźelskeje Heleny Nawcyneje (1917–2010) rodźeneje Juraszek. Jeje mać běše po pochadźe Pólka. Staršej běštaj so srjedź 1930tych lět w Berlinje zeznałoj, hdźež studowaše Anton Nawka wot 1933 žurnalizm, stawizny a ekonomiju. Prěnje tři lěta swojeho žiwjenja wotrosće Božena w Poznanju, dokal běše so młoda swójba dalšeho studija nana dla mjez 1946 a 1949 přesydliła. W tutym času přidružichu so swójbje dalšej dźěsći Milena (1947–2008) a Tomasz (*1949). Někotre lěta pozdźišo narodźi so hišće syn Stefan (*1953). Po nawróće do Łužicy a zasydlenju w Budyšinje, hdźež skutkowaše Anton Nawka spočatnje jako wučer na Serbskej wyšej šuli a jako docent na Serbskim wučerskim wustawje – prjedy hač so politiskich přičin dla z wučerskeje słužby njewuwjaza –, nastupi Božena Nawka-Kunysz šulske wukubłanje na serbskich kubłanišćach. Hižo za šulski čas horješe so za wuměłstwo, molowaše a skicěrowaše, hdźežkuli bě jej to móžno, a wopytowaše wšelake molerske kružki. Hižo zahe pokazowaše so jeje wulka nadarjenosć. W pozdźišim interviewje naspomni, zo je hižo srjedź šulskeje wučby husto na swoje zešiwki rysowała1. Jeje nachilnosć k tworjacemu wuměłstwu njezadźiwa, wšako skićeše jej jeje staršiski dom wonu muzisku atmosferu, kotraž polěkowaše wuwiću jeje talenta a pozbudźowaše Boženu Nawka-Kunysz tež powołansce do tutoho směra kročić. Wobaj, nan a mać, staj w swojim wólnym času přewšo rady rysowałoj. Hižo jeje mać je so z myslu nosyła so z wuměłču stać, štož jej pak wšelakich přičin dla móžno njebě. W lěće 1965 złoži Božena Nawka-Kunysz maturu na Serbskej rozšěrjenej wyšej šuli w Małym Wjelkowje. Po maturje požada so wona na Lipšćanskej Wysokej šuli za grafiku a knižne wuměłstwo, hdźež chcyše so na polu grafiki, ilustracije a knižneho wuhotowanja wukubłać dać. K tomu pak politiskich přičin dla njedóńdźe. Tak nastupi w samsnym lěće 1965 studij na Krakowskej Akademiji tworjaceho wuměłstwa (Akademia Sztuk Piȩknych im. Jana Matejki w Krakowie). Sta so ze studentku na jeje wotnožce w Katowicach, na kotrejž wuwučowaše so grafika a nałožowana grafika. Wróćo zhladujo praji Božena Nawka-Kunysz: »... mějach zbožo, smědźach so do Pólskeje na studij podać.«2 Hižo přez staršiski dom zezna so wona z aktualnej politiskej a kulturnej situaciju w susodnym kraju, tak tež přez pólske časopisy, kaž běchu to »Panorama« a »Przekrój« (Přehlad).3 Wone běchu swojim čitarjam kaž wokno přez železny zawěšk do zapadneho swěta a wozjewichu přinoški wo načasnych wuměłcach a wuměłskich prudach na zapadźe, wo čimž so w tehdomnišej NDR lědma něšto wozjewješe. Prawdźepodobnje je so přiwzaće młodeje Serbowki na ASP z pomocu přećela Serbow, spisowaćela, publicista, literarneho wědomostnika a wuběrneho znajerja němskeje a serbskeje literatury Wilhelma Szewczyka (1916–1991) poradźiło. Szcewczyk haješe wuske zwiski k serbskim spisowaćelam a publicistam a přebywaše často tež w duchownje liberalnym a wuměłstwu přichilenym Nawkec domje w Budyšinje. Nimo toho měješe Szewczyk jako čłon Pólskeje zjednoćeneje dźěłaćerskeje strony PZPR a zapósłanc sejma Ludoweje republiki Pólskeje wotpowědny politiski wliw. Na Katowickim kubłanišću absolwowaše Božena Nawka-Kunysz najprjedy wukubłanje w zakładnym studiju w molerstwje, grafice, w rysowanju a w pismje kaž tež na polu rězbarstwa. W běhu studija specializowaše so na swobodnu a nałožowanu grafiku. Jeje wučerjej běštaj tu prof. Andrzej Pietsch (1932–2010) na polu grafiki a litografije a prof. Gerard Labus (1934–1988) we wobłuku nałožowaneje grafiki. Wobaj běštaj tohorunja absolwentaj Krakowskeje ASP. Wosebje twórby Andrzeja Pietscha, kotryž wěnowaše so primarnje raděrowance a křidowemu ćišćej, zawostajichu widźomny stilistiski wliw na tworjenje Boženy Nawka-Kunysz. Předewšěm pak wotbłyšćuja so w jeje pozdźišim tworjenju elementy rukopisa Jaceka Gaja (1938–2021), wuznamneho Krakowskeho ilustratora a grafikarja, kotryž nawjedowaše na kubłanišću tehdom dźěłarnju za rysowanje. Diplom złoži Božena Nawka-Kunysz 1972 na polu swobodneje grafiki z rjadom litografijow. We wobłuku nałožowaneje grafiki je za swoje zakónčace dźěło kompletnu seriju produktow za kosmetisku firmu wuwiła. Mjeztym bě so 1971 na architekta Janusza Kunysza (*1942) wudała a jimaj narodźi so jeju syn Marek (*1971). Wotnětka bydleše ze swójbu w Katowicach, hdźež skićachu so wuměłči mnoho kulturnych móžnosćow we wokolinje ideologisce a kulturnopolitisce wotewrjenišeje atmosfery hač znaješe to ze swojeje domizny kaž tež kontakty do awantgardistisce zmysleneje wuměłskeje sceny Katowic a Krakowa. K swětowotewrjenosći a k zaznaću načasneho wuměłstwa přinošowachu bjezdwěla tež Mjezynarodne bienale grafiki – z lěta 1992 wuhotowane jako trienale –, kotrež so wot 1966 w Krakowje organizowachu. Tam wustajowachu wusahowacy grafikarjo z cyłeho swěta. Móžnosće njewobmjezowaneho pućowanja poboku swojeho mandźelskeho do njesocialistiskich krajow kaž do Italskeje, Šwicarskeje, Rakuskeje, Francoskeje abo do Zapadneho Berlina wužiwaštaj mandźelskaj zaměrnje za zeznaće muzejow a galerijow kaž tež swětoweho kulturneho herbstwa.

▶ So wo domizniske myto požadać

Hač do 15. meje móža předewšěm čestnohamtsce skutkowacy swoje wudźěłki za slědźerske domizniske myto zapodać, kotrež je sakske ministerstwo za kultus w kooperaciji ze sakskim krajnym towarstwom Škit domizny znowa wupisało. Kiwaja myta w cyłkownej hódnoće 9.000 eurow. Při wubědźowanju steja temy kaž stawizny městow a wsow, regionow a kraja, kulturny kruh Serbow, ćěkanje a wuhnaće, migracija a mobilita, demokratija, měrliwa rewolucija, procesy transformacije, stawizny splahow kaž tež industrije a techniki, přiroda a wobswět, archeologija, wuměłske stawizny, ludowe wuměłstwo, ludowa narěč a wěda wo mjenach, wšědna kultura, swjedźenje a nałožki w srjedźišću. Dospołne wupisanje nańdu zajimcy pod www.bildung.sachsen.de/heimatpflege abo pod www.saechsischer-heimatschutz.de.

▶ Hudźbne dny zaso přestorčene

55. Wojerowske hudźbne swjedźenske dny, kotrež mějachu so wot 11. apryla do 2. meje wotměć, su zamołwići dla połoženja korony a z tym zwisowacych škitnych naprawow znowa wo lěto přestorčili. Zastupne lisćiki wostanu płaćiwe.

▶ Domowina Mikławša Joachima Wićaza spominała

Jako krótko po přewróće na teologiskej fakulće Lipšćanskeje uniwersity ze studijom započach, słyšach, zo maja na spřećelenej instituciji, na teologiskim seminarje, wosebiteho docenta. Wón da swojim studentam prěnich semestrow stajnje nadawk, małe domjace dźěło wo swojich ródnych městach resp. wsach napisać, wo jich přirodnych wobstejnosćach, jich połoženju, wobydlerjach a předewšěm: wo jich stawiznach. To zdaše so tež mi powabne a putace. Dokelž sej našej instituciji mjez sobu wopyty wučbnych zarjadowanjow připóznawaštej, podach so na seminar, ale přińdźech přepozdźe. Docent bě hižo dale ćahnył, wostała bě legenda wo jeho bohatych idejach, jeho wědźe, wosebje pak wo jeho krutosći. Jeho mjeno bě Karlheinz Blaschke. W přichodnym času běše husto składnosć, so z nim zetkać, wosebje w literaturje: Nimale kóžde standardne dźěło NDR k sakskim stawiznam bě z jeho mjenom zwjazane. A po přewróće přiběrace publikacije k Sakskej mějachu jeho jako awtora abo referencu.

1927 w čěskej Krásnej Lípje rodźeny Blaschke běše wot 1969 na teologiskim seminarje Ewangelsko-lutherskeje krajneje cyrkwje Sakskeje docent za cyrkwinske stawizny. Historikar a archiwar bu pola Rudolfa Kötzschkeho promowany a dźěłaše wjele lět w Sakskim hłownym statnym archiwje. Byrnjež 1962 w Lipsku habilitowany, njedósta Blaschke dowolnosć wuwučować a tak přińdźe kónc 1960tych lět na teologiski seminar. Kaž naspomnjene wopušći jón po wjace hač 20 lětach jako docent a přewza wučbny stoł za sakske krajne stawizny na Drježdźanskej uniwersiće, w starobje, hdyž so druzy na wuměnk podadźa. Zo jeho tam powołachu, běše wjace hač jenož pospyt wotrunanja za někoho, kiž bě w NDRskim systemje njeprawdu nazhonił. Běše to připóznaće za to, štož do toho zdokonjał bě, a zdobom předpłatk za to, štož hišće zdokonjeć měješe.