▶ Dźesać prapremjerow mištersce zmištrowali

»Tři lětdźesatki zwjazanja europskeje klasiskeje hudźby a serbskich zynkow ze stajnje znajmjeńša pjeć prapremjerami – tajkule horliwosć njemóžeš sej dosć česćić«,

chwaleše moderator 30. wosebiteho koncerta na spočatku lěta Gregor Kliem organizatorku rjadu Heidemarju Wiesnerec njedźelu, 05. januara, w Budyskim Serbskim muzeju. Po koncertomaj w Drježdźanach a Lipsku běše sprjewine město třeća stacija »małeje turneje«.

Lětuši program pod hesłom »Music of One« wopřijima dohromady dźesać nowych twórbow, kotrež Wiesnerec (křidło), Ayda Demirkan, Felix Klein (wobaj husle), Waltraut Elvers (brača) a Ramon Jaffé (cello) na dotalnych předstajenjach mištersce zmištrowachu. Tak zahrachu »Alle sollen eins sein« Feliksa Brojera, »Duwo za wiolinu a braču« Lukaša Čórlicha, na serbsku popowu hudźbu złožowacy so kruch »Reminescenca« Sebastiana Elikowskeho-Winklera, »A little piece of peace« Ulricha­ Pogody kaž tež Wiesnerec wěnowanu »Fermatu intermedie« Jana Cyža a »(Nje)měrnu« Symana Hejduški­ w so měnjacej wobsadce.

Tohorunja prěni raz zahrachu nowostce »Motorik automat mechanik« Deniza Dortoka a »Freundlic­hsein« Petera Wittiga.

Gubin. Dnja 08. januara 2025 je čłonka Zwjazka serbskich wuměłcow z. t. dr. Justyna Michniuk z Choćebuza na přeprošenje direktorki měšćanskeje biblioteki knjeni Ewy Dąbek, w pólskim Gubinje k temje »Wot wječornych spěwow k magiskim symbolam: zymske tradicije Serbow a Słowjanow« přednošowała.

Wona je temy kaž woznam spěwow pola starych Słowjanow, teksty hodownych pěsnjow a přećow kaž tež wěru do jich skutkowanja wobjednała. Nimo toho je wo zymskich serbskich nałožkach kaž dźěćatku, camprowanju a zapustowanju referowała a je tute přirunała z pólskimi nałožkami a symbolemi.

Při tym je na zhromadne słowjanske korjenje pokazała. Pod hesłom »Słowo ma móc!« je referentka na přikładach starych pólskich a serbskich hesłow podała, zo tajke přeća magisku, praktisku a tež socialnu funkciju maja. Potom su přitomni originalnym přećam w pólskej narěči Góralow připosłuchali, nahratych w Beskidach kónc hodownika a spočatk wulkeho róžka. To stawaše so we wobłuku žiweho nałožka tak mjenowanych »Jukaców« a »Dziadów«.

Serbski muzej jo dostał prědnu twóŕbu teje wuměłcowki, na kótaruž wugbaju teke dolnołužyske kórjenje wažny wliw

Chóśebuz. Iris Brankačkowa, kótaraž jo se naroźiła 1958 w Budyšynje, słuša k nejwuznamnjejšym serbskim wuměłcowkam našogo casa, kótarež w swójom twórjenju teke Dolnu Łužycu tematizěruju.

Wót 1995 wóna bydli a źěła w górnołužyskich Plusnikecach (Pließkowitz). Wóna źe powěda górnoserbski, ale póchada z dolno- a górnoserbskeje familije. Jeje maś, kótaraž jo ako rejowaŕka w Serbskem ludowem ansamblu statkowała, jo była Depšćanaŕka. »Dolna a Górna Łužyca – tej wobej mě wucynijotej ako luźa. To jo, což ja som«, groni wóna sama. A to wšo se wótbłyšćujo w jeje wuměłstwje. Z togo rezultěrujo teke zajm Serbskego muzeja w Chóśebuzu za wuměłstwo Iris Brankačkoweje.

Dnja 19. decembra 2024 jo namakała wólejowa mólba »Marie P.« Iris Brankačkoweje swójo městno w zběrce Serbskego muzeja w Chóśebuzu. Wót Załožby za serbski lud stej Sabina Siegowa (zastupna direktorka) a Anka Nimcojc (zagronita sobuźěłaśeŕka za załožbowu zběrku) ju pśepódałej, pśeto załožba jo twóŕbu wót wuměłcowki kupiła a muzejoju ako trajnu wupóžyconku a trajne wobogaśenje muzeumowego wobstatka k dispoziciji stajiła. Jadna se wó prědnu twóŕbu Brankačkoweje w zběrce chóśebuskego Serbskego muzeja.

▶ Sorabistka zasłužbny křiž Pólskeje dóstała

Na 70 lět dźěławosće zhladowachu loni w Instituće slawistiki Pólskeje akademije wědomosćow (IS PAN) we Waršawje. Přiležnje tomu přewjedźechu štwórtk, 24. oktobra, wosebitu swjatočnosć w špihelowej žurli Palasta Staszica, na kotruž běchu tež partnerow z najwšelakorišich kooperacijow přeprosyli. Jako zastupjer Serbskeho instituta wobdźěli so nawoda rěčespytneho wotrjada Fabian­ Kaulfürst na zarjadowanju. W srjedźišću zetkanja steještej wědomostnej debaće wo přichodźe slawistiki w Europje. Sorabistka Nicole Dołowy-Rybińska běše mjez wuznamjenjenymi.

▶  Žónski ansambl Jarobinka we Wojerecach publikum zahorił

Njedźelu, 27. oktobra, dožiwi publikum we Wojerowskej Janskej cyrkwi přemóžacy koncert žónskeho ansambla Jarobinka. Jónkrótnosć programa dwanaće spěwarkow pod nawodom Walburgi Wałdźic tči w tym, zo spěwachu po originalu jednohłósne ludowe pěsnje ze srjedźneje a Delnjeje Łužicy w modernej třihłósnej chórowej sadźbje. Nawjednica žónskeho ansambla, je iniciatorka a motor aktualneho spěwneho projekta pod titulom »Spěwy z brunicowych kónčin«­.

Dyrdomdejska słuchohra za zmužitych wot 8 lět

Zmij Miškor Beteigeuze Popjelius bě něhdy hrózbny kadla, před kotrymž samo kralojo a kejžorojo třepotachu. Nětko pak so swojich njeskutkow dla sam sebje boji. Haj, w tutej bajce-njebajce je wšo kusk hinak. Tak so princesna Bachtana do róle jako rjanolinka wohlada. A ryćer Mužisław drje wšudźom a přeco ryćersce a njebojazne pomha, ale myto za rjekowske skutki wosta jemu dotal zapowědźene.

Što činja tući třo rjekojo bjez zaměra a zboža, hdyž jich dóńt přiwšěm hromadu wjedźe? Po-dadźa so na puć, zo bychu dyrdomdej dožiwili, wo kajkimž swět hišće słyšał njeje.

Sej měr popřeć a zaznawanje ćěła spěchować – z masažowymi kartkami so to poradźi!

Hač z burom Janom po polu jězdźo w nalěću, při wišnje šćipanju abo zhromadnje ze šlinkom Fridolinkom w lěću, hač z hłódnym jěžikom, małej micku abo pilnymi dźěłaćerjemi w nazymje abo tola w zymje při poprjancy pječenju a pyšenju hodowneho štoma – čiłe to žiwjenje nic jenož po chribjeće!

Lóštne hrónčka z pjera Lubiny Popjelineje wabja do masaže a zmóžnja dźěsću lochce wotpinać, přetož štož dźěćo słyši a začuwa, pozbudźuje fantaziju a da wobrazy nastać. Sej słyšane předstajić, spomjatkować a po wěstym času sobu powědać móc – što dawa rjeńšeho. Dajće sej tuž lubić a překwapić!

W małej do města Chóśebuza zagmejnowanej jsy Zaspach jo informatikaŕ a fotograf Martin Winzer namakał dalšnych 13 tšojenjow a idylkow, kótarež se wurědnje góźe za wjelike mjasecne wobraze zaspickeje pratyje na lěto 2025. Pěś z nich jo wobrazowy awtor mólował z ptaškoweje perspektiwy z pomocu tšuta. Tamne z wótšym wokom ako drogowaŕ pó jsy.

Domrodnych fotograf stawnje zasej pśechwata, w kakej rědnej wokolnosći nad Sprjewju bydle. Pśedstajone idylki jo wón w kalendrje lětnym casam pśiměrił. Teksty su zasej dwójorěcne, nimsko-dolnoserbske.

W zajźonych lětach jo fotograf pśecej wuběrał kalenderowe motiwy w pśiroźe. Lětosa jo za tśi mjasecowe łopjena namakał wokognuśa ze zasajźenja zaspickeje wognjoweje wobory pó wjelikej lejawje w pražniku, w běgu pśeśěga 180. zapusta w měrcu a pśi łapanju kokota w póžnjeńcu.

Zapust z camprowanim a rejami w Dolnej Łužycy jo nejwěcej rozšyrjony ludowy nałog w pódpołdnjowej Bramborskej. Łoni su w Zaspach sobotu, dnja 2. měrca, wóswěśili 180. zapust.

Dejało se pśecej zasej raz na to pokazaś, až zapust w Dolnej Łužycy njejo nałog ze 19. stolěśa, ale jo wjele staršy. Samo stolěśa staršy. Z pisnymi žrědłami bóžko derje njewuglěda. Nanejmjenjej z Wjerbna jo wejsny chronist Siegfried Ramoth w knigłach »Werben. Geschichte eines Spreewalddorfes« w lěśe 1995 (b. 138) wobznanił: »Die Fastnacht war der festliche Abschluß der Spinnstubenzeit. […] Die Fastnachtsfeiern haben in Werben eine alte Tradition. Aus dem Jahre 1667 finden wir eine Eintragung des damaligen Pfarrers George Stein: ›… die Fastnacht wird gesoffen, den Montag war Tanz und es wurde mit der Schalmeien gepfiffen.‹« Z tym by Wjerbanarje měli wobznanjone lětowu licbu za wóswěśenje 358. zapusta w lěśe 2025; se wě, až njewě nichten, lěc su napšawdu kužde lěto zapustowali.

Tradicionelna adwentnicka Zwězka serbskich wuměłcow z.t. jo se pśewjadła dnja 13.12.2024 w Budyšynje w Röhrscheidtowej bastaji Serbskego ludowego ansambla. Južo wót zeger 16:30 su se cłonki zmakali na pśijazne rozgrona pśi tasce kafeja z gódownym klěbom. Něco pózdźej jo pśedsedaŕ zwězka Jan Bilk wótwórił głownu zgromaźinu ze swójeju rozpšawu z naglědneju licbu lětosnych aktiwitow cłonkow, a pśibytne su mógali se teke wugroniś k swójim aktiwitam.

JUSTYNA MICHNIUK

▶ Smjerdźečenjo Slepjanow zahorili

Serbska rejowanska skupina Smjerdźaca je njedźelu, 13. oktobra, w Slepom nazymski koncert w tamnišim Serbskim kulturnym centrumje wuhotowała. Dohromady něhdźe 50 wopytowarjow dožiwi mnohostronsku měšeńcu chórowych a instrumentalnych přinoškow, live-hudźbu kaž tež wustup rejowarkow a rejowarjow. Mjez druhim předstaješe kulturny cyłk tež znate spěwy a reje z Delnjeje Łužicy.

▶ Jubilejny swjatk cyle w znamjenju wuměłstwa

Jubilejna 40. schadowanka wotmě so pod hesłom »Wuměłstwo­«. Tomu wotpowědowaše tež městnosć zarjadowanja, wšako wuhotowachu swjedźeń njedźelu, 12. oktobra, w Braniborskim krajnym muzeju za moderne wuměłstwo (BLMK).

Modowa přehladka designerki Wiete Sommer předstaješe so w formje rejowanskeje performance a sposrědkowa dosć njewšědny wid na serbsku drastu.

▶ Lětdźesatki dołho jasny stil

»Jutta Mirtschin – Molerstwo, grafika, ilustracije, dźiwadło­, plakaty« je hesło wustajeńcy w minjenych štyrjoch­ lětdźesatkach nastatych twórbow wuměłče, kotraž­ je ze swojim njepřepóznajomnym stilom njeličomne knihi ilustrowała. Mirtschin, kotraž je so w Kamjencu narodźiła a w Budyšinje wotrostła, wobrubješe předewšěm dźěćace wudaća Ludoweho nakładnistwa Domowina a Berlinskeho nakładnistwa. Wernisaža wotmě so sobotu, 12. oktobra, na połnje wobsadźenej žurli za wosebite přehladki w Muzeju Budyšin. Wotewrjenje wuhotowaštaj mjez druhim nawoda domu dr. Jürgen Vollbrecht kaž tež spisowaćel a žurnalist Reinhard­ Griebner­. Smyčkarce Diana Bikbaev a Sophia Heide­ zamołwištej­ hudźbne wob­rubjenje.

Dnja 15. nowembra 2024 po­swjeći so w čěskich Warnoćicach swjatočnje awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka, kotruž móža sej zajimcy na městnje abo online w portalu wědy SORABICON­je wobhladać.

Něhdźe 90 zajimcow zeńdźe so w čěskich Warnoćicach składnostnje swjatočneho poswjećenja kulturnohistoriskeje wuč­bneje šćežki »Warnoćicy. Serbske slědy«. Awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka rozprawja wo stawiznach Serbow we Warnoćicach w dobje po kóncu Druheje swětoweje wójny. Městačko tworješe w tutym času srjedźišćo serbskeho žiwjenja w Čechach a bě najwažniše kubłanišćo Serbow. We wosebitej měrje hnujace wokomiki tworjachu rozprawy časowych swědkow Jana Brězana, Helmuta Grósa a Jurja Wjacławka, kotřiž na jewišću historiskeje awle Warnočanskeho gymnazija (něhdyšeje serbskeje šule) wo swojich nazhonjenjach w lětach wot 1945 do 1949 powědachu.

Přeprosyli běchu Serbski institut, šulerjo a šulerki jědnateho a dwanateho lětnika Budyskeho Serbskeho gymnazija a gymnazija we Warnoćicach kaž tež Warnoćičanska měšćanska knihownja a tamniši muzej. Měšćanosta Jan Šimek zwurazni w swojim powitanju wulke wjeselo nad poradźenjom hranicy přesahowaceho projekta. Jacob Venuß wot Němsko-čěskeho fondsa za přichod, kotryž bě projekt financielnje podpěrował, chwaleše mnohe woršty, w kotrychž projekt skutkuje. Předewzaće njepo­srědkuje jenož šulerjam po woběmaj bokomaj hranicy wědu, ale wostawa zjawnosći online přistupny. Tež Załožba za serbski lud je projekt sobu financowała. Wučbna šćežka, kotraž je w poslednimaj lětomaj nastała, je online pod www.sorabicon.de přistupna. Zajimowani namakaja tam nimo krótkich zawo­dnych tekstow, historiskich fotografijow, plakatow a nowinskich wurězkow tež zwukowe nahrawanja z citatami něhdyšich serbskich šulerjow, kotřiž wo swojich dožiwjenjach a nazhonjenjach powědaja. Nahrawanja eksistuja w třoch rěčach – němsce, serbsce a čěsce.3CCCbild13\"/>

Sobotu, 3. nazymnika 2024, woswjeći chór Budyšin swoju 60. róčnicu załoženja. W lěće 1964 běchu Serbja přeprošeni na kulturnu wuměnu do Jendźelskeje. Jan Handrik wupyta za to z Janom Bulankom serbsku delegaciju spěwarjow, zo bychu Serbow na dostojne wašnje reprezentowali. Swědomiće wšitcy zwučowachu, a to zwjetša pola Handrikec doma. Spěwarki a spěwarjo podachu so 7. julija 1964 na lětanišćo do Berlina. Tam pak zhonichu, zo so chórej wulět njedowoli.

Tuž so přesłapjeni z Berlina nawróćichu. Na dompuću w busu pak zrosće ideja, w Choćebuzu pozastać a tam w serbskim studiju nazwučowane spěwy nahrawać. Dokelž bě so to derje zešlachćiło, běchu sej přezjedni, zo pod wuměłskim nawodom Jana Bulanka nowy serbski chór załoža. A tak so sta, zo so z toho časa Serbja z cyłeje Hornjeje Łužicy prawidłownje po póndźelach w rumnosćach Serbskeho ludoweho ansambla w Budyšinje zetkaja, zwučuja a zwjetša štyrihłósnje spěwaja.3CCCbild1\"/>

Wosebje dobry kontakt ma chór Budyšin w poslednich lětach do Bukec. Tuž njebě žadyn dźiw, zo jich organizator Bukečanskeje »Bjesady« Mato Krygaŕ do wjesneje hospody přeprosy. Jemu poboku steješe Kulturu spěchowace towarstwo w Bukecach pod nawodom Domaša Žura, kotrež hosći koncerta z wuběrnym tykancom a słódnym kofejom pohosći a překwapi. Tež Domowina bě jako nošerka projekta nazymskich koncertow chwalobnje zakótwjena.