Hesła Ochranowskeje bratrowskeje wosady – to su wšědnje někotre krótke słowa z biblije – přewodźuja serbske křesćanske swójby přez lěto. Najnowše wudaće nětko Ludowym nakładnistwje Domowina předleži.

Za lěto 2024 je Ekumeniske zjednoćenstwo za čitanje biblije sadu »Wšitko, štož činiće, njech so stanje z lubosću« z lista na Korintiskich jako lětne hesło wuzwoliło. Japoštoł Pawoł skedźbni čitarja na kóncu swojeho lista hišće raz na tutu najwažnišu próstwu. Je to naročne słowo. Móhło kóždy dźeń lěta jako hesło stać, wšako wšědnych wužadanjach nichtó nuzu nima. Zešiwk předleži jako zhroma­dne wudaće ze Serbskim ewangelskim towarstwom.

Pisany miks temow, kaž hudźba, sport, konkurenca, lubosć, přećelstwo, sony abo mobbing ‒ to wočakuje młodych čitarjow wot 12 lět w runje wušłej antologij »Prěni raz«, kiž předleži w Ludowym nakładnistwje Domowina. Dźesać nowych powědkow z pjera načasnych serbskich awtorow wěnuja so dožiwjenjam a dóńtam młodych ludźi. Hdyž sej woni potajnstwa žiwjenja wotkrywaja, je to z mnoho »prěnimi razami«, z někotrejžkuli překwapjenku, ale tež z njewěstosću a přesłapjenjom zwjazane.

Knižna premjera

6.10.2023, 20.00 hodź., Młodźinski klub Worklecy

W juliju tutoho lěta wuńdźe w hudźbnym nakładnistwje »LUMIR« cyłkowna partitura »Smjertnica – Serbska ludowa opereta w jednym jednanju« wot Jurja Pilka. Wudał je ju Měrko Šołta, kaž do toho hižo wšě tamne dźěła Jurja Pilka z přewodom orchestra.

Něhdyši hudźbny direktor Hugo Raithel, kotryž dirigowaše »Smjertnicu« při dospołnej premjerje (z uwertiru) w lěće 1965 w NSLDź hišće z rukopisa, praji tehdy, zo měła so tuta partitura ze złotym rjećazom přizamknyć, zo njeby so zhubiła.

»Smjertnica«, a někotre dalše kaž na př. »Cyklus Kocorowych spěwow za sola, muski chór a orchester« abo jeničkej ryzy orchestralnej twórbje mištra­ »Elegie« a »Serbska Rhapsodija« nakładuje hudźbne nakładnistwo »LUMIR«. Njenakładowane dźěła hodźa so tež w bibliotece Budyskeho Serbskeho instituta studować. Docyła skića profesionalnje zdźěłane a wudate partitury hakle serioznu móžnosć, so hłubšo do serbskeje wuměłskeje hudźbneje kultury zanurić.

Trěbny material za koncertantne wuwjedźenje wšitkich wudatych titulow hodźi so pola mjenowaneho nakładnistwa skazać a wupožčić.

TOMASZ NAWKA

Předsydka Maćicy Serbskeje dr. Anja Pohončowa a městopředsydka dr. Ines Kellerowa pobyštej wot 3. do 6. awgusta 2023 w Martinje w Słowakskej na 5. kongresu Maćicow a dalšich słowakskich kulturnych institucijow. Přeprosyła je k tomu Matica Slovenská, kotraž wuhotowa kongres składnostnje 160. róčnicy swojeho załoženja a 30. róčnicy załoženja Słowakskeje republiki. Wona ma swój centrum w Martinje. W lěće 2007 wuhotowa prěni kongres, na kotrymž wobdźělištaj so tehdyši předsyda Maćicy Serbskeje dr. Měrćin Völkel a čłon předsydstwa Jurij Łušćanski. Dalše tajke kongresy sćěhowachu w lětach 2013, 2014 a 2019 – stajnje tež ze serbskim wobdźělenjom.

Předsyda Maticy Slovenskeje, Marián Gešper, zahaji kongres štwórtk, 3. awgusta 2023 popołdnju w Turčianskej galeriji srjedź města. W předžurli zetkanišća wosebita wustajeńca stawizny a wuznamne wosobiny Matice Slovenskeje předstaješe, kaž tež jeje mjezynarodne styki. Po zahajenju kongresa přizamknychu so rozprawy předsydow Maćičnych zjednoćenstwow wo swójskej dźěławosći a situaciji, ale tež wo aktualnych problemach. Anja Pohončowa poda přehlad wo stawiznach a nadawkach Maćicy Serbskeje a skedźbni na Maćične projekty zašłeju lětow. Dale dźakowaše so předsydźe Maticy Slovenskeje za móžnosć w časopisu »Slovanský obzor«, wudawane wot Maticy Slovenskeje, wo swojej dźěławosći rozprawjeć. Tutón časopis nasta po štwórtym kongresu Maćicow 2019 (tohorunja w Martinje) a poskićuje rum za mjezsobnu informaciju wo zhromadnym dźěle mjez Maćicami a dalšimi słowakskimi kulturnymi institucijemi w tu- a wukraju a chce z tym skrućenju narodneho wědomja přinošować. Maćica Serbska měješe hižo wjacore razy składnosć, w nim wo swojim skutkowanju rozprawjeć.

Jadnab 55 zajmcow jo pśišło 25. awgusta na zakóńcece zarědowanje z drogowańskeje wustajeńce k cesći serbskego mólarja Jana Buka »Wšykno jo krajina« do Wuměłstwoweje hale Łužyca za głownym dwórnišćom w Měsće. Wustajeńca se wupórajo něnto na drogu do Zieloneje Góry a Wrocława a zakóńcyjo se w Złem Komorowje. Finisažu w organizaciji chóśebuskego Serbskego muzeja jo moderěrował Gregor Kliem ze Serbskego rozgłosa rbb.

Kuratorka Serbskego muzeja w Chóśebuza Christina Kliemowa jo wuwitała gósći z měsćańskego amta, wjednicu Budyšyńskego Serbskego muzeja Christinu Boguszowu, zastupnikow partnaŕskich muzejow w Pólskej a drugich. Pśibytne su byli teke pśiswójźbne mólarja, kótarež su se kuratorce Christinje Kliemowej za tu wustajeńcu wuźěkowali.

Pśi pokazanju wósebnych twóŕbow Jana Buka su cytali dr. Willi Wolfgang Barthold, Ingrid Hustetowa, Měrćin Wjenk, dr. Christiana Piniekowa a Jill-Francis Ketlicojc. Až na kněz Barthold, kótaryž jo cytał tekst Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje z kótarejuž źěła na TU w Drježdźanach, wše druge su awtory a awtorki tekstow wózjawjonych ako źěl serije wó Janu Buku w kulturnem casopisu Rozhlad ku góźbje jogo 100. narodnego dnja. Na flejśe a klawěrje stej grałej Christiana Bukowa a Aglaja Sprengel, na dudach Tomasz Nawka a Steffen Kostorž. Swóje dopomnjeśa wó mólarju stej pśedstajiłej muzikaŕ Steffen Kostorž a dr. Christiana Piniekowa, kótarež stej jogo ako wucabnika mólaŕstwa w šuli dožywiłej.

02.09. | 15 - 20 hodź.

Drastiwal – drastwowy swěźeń – Jubilej 50 lět w dešańskem muzeju: 40 lět Domowniski muzej plus 10 lět muzej »Stary lud«.

03.09. | 15 - 16 hodź.

Pśednosk wó žywjenju a stat­ko­wanju fararja B. ­Šwjele ku góźbje 150. narodnego dnja (dermotny zastup) w dešańskem muzeju

08.-10.09 | 18 hodź.

Molerska dźěłarnička »Dwórnišćo pisanosće« pod nawodom wuměłče M. Nageloweje w Dwórnišću inkluzije w Ra­dworju. Informacije a přizjewjenje: projektowa managerka Domowiny Rejzka Krüge­rowa tel. 03591/ 550291, emailProtector.addCloakedMailto("ep_44cabe35", 1);

15.09. | 19:30 - 21:30 hodź.

Oratorium »Wójna | a | ... « w SLA w Budyšinje

24.09 | 15 – 17 góź.

Wustajeńca «Žeńske, maśerje, bogowki» w Domowniskem mu­zeju w Dešnje (dermotny zastup)

30.09. | 9 - 12 hodź.

Dźěćace-čaporowe wiki w Smjerdźečanskim kulturnym domje (darmotny zastup)

30.09 | 11-17 hodź.

Kóńc sezony we wobłuku muzeuma­ »Stary lud« w Dešnje – rucni­karje a wójaki su we jsy žywe, nježli až se cuze wójaki pśibli­žyju ...

1.10. 15 hodź.

Komorny koncert hudźbnikow Ronald Hein a Hiroto Saigusa »Puće a zetkawanja – Wege und Begegnungen« na swjedźenskej žurli Serbskeho muzeja w Bu­dyšinje

3.10. | 18 hodź.

Premjera »Ducy domoj – Unterwegs nach Hause« w Hrodźe Lichań

Až do 13.10. | 10 góź.

Wustajeńca »Serbske žywjenje w Drjenowje« (dermotny zastup­)

▶ Halina Barań – spisowaćelka z pólskeje Bogatynje

Dnja 19. junija wobdźělichu so šulerjo Bogatynskeje šule na čitanju w Bogatynskej bibliotece Pólskich lawreatow Nobeloweho myta, kotrež bu najnowšej knize Bogatynskeje spisowaćelki Haliny Barań wěnowana. Roman «Łužica moja lubosć» je dźěl trilogije, kiž wosud wusahowacych łužiskich wosobinow rysuje. Tónraz předstaja so fiktiwna biografija Jana A. Smolerja – hornjoserbskeho spisowaćela, nakładnika a nawjedowarja serbskeho narodneho wozrodźenja w 19. lětstotku. Wobdźělnicy připosłuchachu kedźbliwje a ze zajimom fragmentam romana, kotrež předčitachu studenća fakulty M. Skłodowska-Curie w Bogatyniji. Po tym je čiła rozmołwa slědowała, při kotrejž je awtorka na prašenja wotmołwjała. Čitanje bu z fotografiju zwěčnjene. Profesor Tomasz Jaworski wuzběhny, zo wobohaća dźěło Haliny Barań kulturu šlesko-łužiskeje namjezneje kónčiny a zo ma so wo nim před młodostnymi rozprawjeć. Profesor Dietrich Scholze-Šołta wobdźiwuje z Bogatynje pochadźacu spisowaćelku, kiž je, kaž zwěsći, jenička, kotraž so z łužisko-pólskimi temami zaběra.

Pód motom »Słowne drogostki« jo se 24. junija wótměł 2. Serbski literarny a muzikaliski swěźeń direktnje na dwórje lubinskego groda. Swěźeń su sobu organizěrowali Kraj Bramborska, město Lubin, Zwězk serbskich wuměłcow z.t., Wokrejs Dubja-Błota, rbb a kampanja Sorbisch?Na klar. Licba pśiglědowarjow jo w běgu casa stupała, tak až we srjejź programa jo było wěcej ako 200 luźi. Swěźeń jo moderěrowała Marion Stenselowa ze Serbskego rozgłosa rbb a jej wuboka jo stojał ludowy spiwaŕ Bernd Pittkunings, kótaryž jo swóje spiwy zaspiwał a jo spominał na basnikaŕku Minu Witkojc.

Serbski ludowy ansambel jo pśednjasł koncert »Pód ługom» pó wótwórjenju moderatorki. Ze swójeje prědneje zběrki poezije »Pyšpot procha« jo cytała Źilka, kótaraž jo se na zachopjeńku skrotka z moderatorku wulicowała wó jeje twórjenju. Publikum su wuwitali zagronity za nastupnosći Serbow Tobias Dünow, krajny raźc wokrejsa Dubja-Błota Stephan Loge a šołta Lubina (Błota) Jens Richter. Na programje su stojali teke wuběźowańske pśinoski a pósćenje myta wuběźowanja wuknikow wokrejsa Dubja-Błota, pśeglědka górno- a dolnoserbskich drastwow a wjacorny show z Kula Bula (Lit a Pop).

Bramborska techniska uniwersita Chóśebuz-Zły Komorow (BTU) jo wóswěśiła 1. julija w Chóśebuzu a 8. julija w Złem Komorowje swój 10. jubilej wót zjadnośenja mjazy Wusokeju šulu Łužyca a Techniskeju uniwersitu Chóśebuz. BTU swěśi teke 75. jubilej, dokulaž jeje fundament lažy na tom załožku, kótaryž jo połožyła Krajna twaŕska wusoka šula w Chóśebuzu w lěśe 1948. Mimo rozwjaseleńskich tšojenjow srjejź głownego campusa w Měsće, z muziku, jězu a piśami, su byli zarědowanja w nowozałožonem centrumje Startblock B2, kótaryž ma pódpěraś nowo nastate pśedewześa (start-upy) z Łužyce a Bramborskeje.

W Startblock B2-centrumje (na rumje něgajšneje chóśebuskeje plěwaŕnje) blisko głownego campusa w Měsće su se wótměli rowno k jubilejoju BTU dnja 1. julija mjazy drugim źiśece cytanja ze wšakich knigłow Stefanie Šymjeńcoweje (Schiemenz) wó Chóśebuzu a jogo wokolnosći, historiji Chóśebuza a Serbach. Wóna jo zagronita na BTU za projekt Lausitzer NachfolgeBus spěchowany wót Zwězkowego ministaŕstwa za góspodaŕstwo a klimowy šćit a rowno pśigótujo źiśece knigły wó załoženju firmow a naslědnistwje pśedewześow.

01.07 | 20.30 hodź.

Hudźbny swjedźeń Smochćicy –

Pólske nocy. Serbski ludowy ansambl (SLA) a Smochčanske kubłanišćo swjateho Bena wuhotujetej kóždolětnje »Hudźbny swjedźeń Smoch­ćicy«. Na wječorach předstaja twórby reprezentatiwnych komponistow woneho kraja.

22.04. do 21.07. |

10.00 – 16.30 góź.

Fotowa wustajeńca w chóśebuskem Serbskem domje – »wósobny glěd – mjazy strukturu a iluziju«

06.-09.07. | 18 hodź.

Mjezynarodny folklorny festiwal Łužica w Budyšinje, Hochozy a Chrósćicach

22.07. | 11-15 góź.

Temowy kóńc tyźenja w muzeju pód gołym njebjom »Stary lud« w Dešnje

až do 28.7

Wustajeńca »Sajźby. Blechenowa Italska a fotografiske krajiny Gurskego, Kläbera a Maćija« w groźe w Rogeńcu

19.08. | 11-15 góź.

Temowy kóńc tyźenja w muzeju pód gołym njebjom »Stary lud«

hač do 23.08.

Wustajeńca »Sajźby. Blechenowa Italska a fotografiske krajiny Gurskego, Kläbera a Maćija« w groźe w Rogeńcu

hač do 23.08.

Wosebita wustajeńca »Wo ćišć. Našočasna ćišćana grafika ze Sakskeje a z Łužicy« mjez druhim z twórbami Maje Nageloweje, Angele Hampel a Borbory Wiesnerec w Kulturnohistoriskim muzeju Zhorjelskich zběrkow Kaisertrutz

25.08 | 17.00 góź

Finisaža z cytanim a muziku we Wuměłstwowej hali Łužyca w Chóśebuzu. Kooperacija z LND, ZSW, rbb-serbske wusćełanje: Muzejopedagogiske póbitowanje: »Jan Buk digi­talnje«

▶ Wjeźenje pó wustajeńcy k wuměłstwu Jana Buka ze Stephanom Kaiserom

8. a 9. junija jo se w ramiku wustajeńce «Serbski mólaŕ Jan Buk Wšykno jo krajina/Alles ist Landschaft» wótměło wjeźenje ze chóśebuskim wuměłcom Stephanom Kaiserom. Kaiser jo Jana Buka w běgu jogo cłonkojstwa w źěłowem kole serbskich twórjecych wuměłcow póznał. Na wjeźenju 8.

junija jo se wobźěliło 8, na drugim wjeźenju 9 zajmcow.

▶ Rěčny aktiwizm jako tema wustajeńcy

▶ Žandojske literarne wótpołdnjo

Lětsa spominamy dnja 13. pražnika na 100. posmjertne narodniny swěrneho přećela Serbow a Słowjanow dr. Kowalewskeho z Łuchowa (Lüchow) we Wendlandźe.

We swojim powołanskim žiwjenju jako gymnazialny wučer, jako dołholětny měšćanski archiwar kaž tež jako čestnohamtski předsyda regionalnych towarstwow za starowěkowe slědźenje, za zdźerženje kulowcow w Hannoverskim Wendlandźe a za organizowanje naročnych kulturnych zarjadowanjow (Kulturring) skedźbnješe přeco na słowjanske stawizny tuteje kónčiny a chcyše wobydlerjam tute drohotne kulturne herbstwo zbližić. Na přikład staraše so wo to, zo so tykowany statok tamneho burskeho chronista a wjesnjanosty Johann Parum Schultze wobchowa a do muzeja kulowcow w Lübelnje přesadźi. Zestaji w lěće 1991 ludowe wudaće historisce jónkrótneje chroniki Wendlanda z pjera tutoho muža, kotryž bě w prěnjej połojcy 18. lětstotka jedyn z poslednich rěčnikow drjewjanopołobšćiny. Tuta zapadosłowjanska rěč bě do toho wobchadna rěč wjesnjanow w typiskich kulowcach tuteje kónčiny na lěwym resp. zapadnym boku Łobja, byrnjež njeje ženje pisomna rěč była.

Ludowe nakładnistwo Domowina a Załožba za serbski lud stej prawidła literarneho wubědźowanja 2023 wozjewiłoj. Na literarnym wubědźowanju móže so wo dźensnišim času, wo zašłosći abo wo přichodźe abo wo ludźoch pisać, kotřiž su pisacym bliscy, wo swojich wobkedźbowanjach a nazhonjenjach, wo zbožownych wokomikach abo strachach, wo swójskich sonach a žedźbach! Jury mytuje twórby w třoch kategorijach: 1) basnje, lyriska proza, 2) krótka proza, 3) dlěša proza, dramatika. We wšěch třoch kategorijach dawa wotpowědnje 5. mytow. Za najlěpši přinošk wobdźělnikej abo wobdźělnicy pod 16 lětami spožči jury wosebite myto 100 eurow, za druhi najlěpši 50 eurow, njeje-li wobdźělnica/wobdźělnik hižo mjez mytowanymi h. mj. kategorijow. Za kategoriju C ma twórba wopřijeć znajmjeńša 10 000 znamješkow.

Wuměnjenja za wobdźělenje su: wobdźělnica/wobdźělnik njeje starša/starši hač 35 lět a nima swójsku publikaciju (knižne wudaće/e-book), twórba je spisana w hornjo- abo delnjoserbšćinje a njeje ani w nowinach, časopisach, knihach abo interneće wozjewjena ani so za dotalne literarne wubědźowanja zapodała a twórba je zapodata z mjenom, datumom narodźenja, adresu a e-mejlowej adresu. Posledni termin zapodaća: 31. oktober 2023.

Za tym ako jo budyšyński Serbski muzej wustajeńcu »Wšykno jo krajina – Serbski mólaŕ Jan Buk« publikumoju w Budyšynje mjazy 02. oktobra 2022 a 26. februara 2023 pokazał, spórał jo se interaktiwny doglěd do statkowanja serbskego wuměłca Jana Buka do Chóśebuza. To jo druga stacija wót pěśich, wót kótarychž dwě dalšnej stej w Pólskej (Wrocław a Zielona Góra). Slědna stacija pak jo w Złem Komorowje, źož se krejz pśedstajenjow zacynijo, kótaryž jo se žycył mólaŕ k swójomu 95. burstakoju. Toś ten mjazynarodny projekt, na kótaremž su źěłali wšake institucije mjazy drugim Serbskej muzeja w Budyšynje a Chóśebuzu, Muzeum Wrocława a Muzeum Lubuskego kraja, njewobstoj jano z drogowańskeje wustajeńce, ale teke z pśednoskow, drogowanjow pó slědach sćěnowych mólbow, mozaikow a twóŕbow Jana Buka.

Naslědku, jo se wózjawił wobšyrny katalog w styrich rěcach (górno- a dolnoserbski, nimski a pólski) w nakładnistwje Sandstein, kótaryž jo wudała kuratorka ze Serbskego muzeja w Budyšynje Christina Boguszowa. Cas wustajeńce »Wšykno jo krajina« w Chóśebuzu jo wót 02. junija 2023 do 27. awgusta 2023.

W tśich institucijach w Chóśebuzu (Serbski muzej, Wuměłska hala Łužyca, Stara płachtowa gótnica) pśedstajaju se rowno wšake twóŕby Jana Buka. Na wótwórjenju w Chóśebuzu 02. junija jo do Serbskego muzeja pśišło něźi 75, do Wuměłskeje hale Łužyca (Kunsthalle Lausitz) jadnab 70 a do Stareje płachtoweje gótnicy wokoło 70 zajmcow. Na wjeźenju ze wuměłcom Stephanom Kaiserom pó wustajeńcy w Serbskem muzeju jo pśišło 8. junija 9 luźi a 9. junija 9 luźi.