Na zachopjeńku mójeje zaběry z wuměłstwom stojtej žywjenje a statkowanje českego wuměłca-ludowědnika, zběrarja ludowych spiwow wšyknych słowjańskich narodow Ludvíka Kuby, kótaryž jo wózjawił w 16 knigłach »Slovanstvo ve svých zpěvech«, mjazy nimi serbske spiwy. Wšako som studěrował w swójom casu klasisku muziku, spiw w Drježdźanach. A ako­ som se pó 1990 z Barlinja domoj nawrośił, som se zaběrał z dalšnym cyklusom Kuby, kótaremuž se groni »Slovanstvo ve svých obrazech«, tóś tu wuměłsku dokumentaciju jo wón jano ze Serbami – z wěcej ako 100 wobrazami – wugótował. Wuspěšna wustajeńca jogo łužyskich wobrazow 1922/23 w Praze jo pógóniła słowjeńskego mólarja Ante Trstenjaka, do Łužyce woglědaś. A generaciju pózdźej běšo to česka mólaŕka Alena Čermáková, kótaraž jo how pó stopach a motiwach wósebnje Serbowki mólowała a je na jadnoraznu wašnju do nimjernosći zapisała. Teke z tyma wobyma mólarjoma – a někotarymi dalšnymi – som se zaběrał a som teke dotychměst njeznate wobraze namakał. Někotare tych wobrazow som mógał nakupiś a z pomocu serbskeju muzejowu jo se raźiło, te wuměłske twóŕby we wustajeńcach pśed­stajiś. Chóśebuski Serbski muzej jo wobraze Čermákoveje z prědnym takim katalogom pśedstajił a jo mógał ceły cyklus Łužyce ako dar a ako­ nakup pśewześ. K zaběrje z wuměłstwom słušaju narskosć, pytanje za kontaktami, teke gluka a młogi raz pomaga tebje pśipad. Tak som w interneśe namakał figuru serbskego brašku z Mišnjańskego porclina. To som napisał swójomu staremu pśijaśeloju, fachnikoju serbskego wuměłstwa dr. Alfredoju Krawcoju. Wón jo mě wótegronił, až to njejo móžno, wón wó tom nic njewě. A weto jo se namakało dogromady pěś serbskich figurow a wóni su słušali do wobšyrneje zběrki dogro­mady 25 narodnych respektiwnje ludowych drastwow Nim­skeje, kó­tarež jo wuměłc Hugo Spieler nacerił. Teke toś ta zběrka jadnoraznych eksponatow ­běšo w Serbskem muzeju Bu­dyšyn wustajona.

Na cłonkojsku zgromaźinu Spěchowańskego towaristwa jo woglěd z Górneje Łužyce wuměłski pókład sobu pśinjasł

Z Města/Cottbus. Wót togo lěta jo Serbski muzej Chóśebuz teke na wałtorach za woglědarjow wótwórjony. Wjele wuspěšnych projektow a kooperacijow jo pregowało muzejowe źěło slědnego lěta a z wjele nowym, což wobogaśijo, což znatosć a atraktiwnosć muzeja pówušyjo, źo to lětosa pilnje dalej.

A to teke z wjelikeju pódpěru Spěchowańskego towaristwa Serbskego muzeja. Zajmny pśeglěd wó tom wšyknom jo se dał pětk, 24. januara, ako jo pšosyła Madlena Norberg, pśedsedaŕka Spěchowańskego towaristwa, do togo muzeja na cłonkojsku zgromaźinu.

14 luźi jo se pśinamakało. Wjeźeca kuratorka muzeja, Martina Nowakojc, jo se chórosći dla zagroniś dała. Škóda jo to glědajucy na to, až wóna w aprylu na wuměńk źo – lube póstrowy wót njeje jo pósrědniła kuratorka Christina Kliemowa. Robert Büschel, wjednik Měsćańskich zběrkow, kaž teke jogo pśedchadnik, Steffen Krestin, teke njejstej mógałej pśiś, drugego zawězka dla.

Tradicionelnje se na zachopjeńku cłonkojskeje zgromaźiny togo Spěchowańskego towaristwa tuchylne jubilary mjazy cłonkami z kwětkami cesće. Tencas jo płaśiła taka gratulacija Steffenoju Krestinoju, pókładnicy Angeli Fuchsowej, a Weronice Žurowej, kótaraž jo tejerownosći w pśedsedaŕstwje towaristwa wjelgin aktiwna.

Gubin. Dnja 08. januara 2025 je čłonka Zwjazka serbskich wuměłcow z. t. dr. Justyna Michniuk z Choćebuza na přeprošenje direktorki měšćanskeje biblioteki knjeni Ewy Dąbek, w pólskim Gubinje k temje »Wot wječornych spěwow k magiskim symbolam: zymske tradicije Serbow a Słowjanow« přednošowała.

Wona je temy kaž woznam spěwow pola starych Słowjanow, teksty hodownych pěsnjow a přećow kaž tež wěru do jich skutkowanja wobjednała. Nimo toho je wo zymskich serbskich nałožkach kaž dźěćatku, camprowanju a zapustowanju referowała a je tute přirunała z pólskimi nałožkami a symbolemi.

Při tym je na zhromadne słowjanske korjenje pokazała. Pod hesłom »Słowo ma móc!« je referentka na přikładach starych pólskich a serbskich hesłow podała, zo tajke přeća magisku, praktisku a tež socialnu funkciju maja. Potom su přitomni originalnym přećam w pólskej narěči Góralow připosłuchali, nahratych w Beskidach kónc hodownika a spočatk wulkeho róžka. To stawaše so we wobłuku žiweho nałožka tak mjenowanych »Jukaców« a »Dziadów«.

Serbski muzej jo dostał prědnu twóŕbu teje wuměłcowki, na kótaruž wugbaju teke dolnołužyske kórjenje wažny wliw

Chóśebuz. Iris Brankačkowa, kótaraž jo se naroźiła 1958 w Budyšynje, słuša k nejwuznamnjejšym serbskim wuměłcowkam našogo casa, kótarež w swójom twórjenju teke Dolnu Łužycu tematizěruju.

Wót 1995 wóna bydli a źěła w górnołužyskich Plusnikecach (Pließkowitz). Wóna źe powěda górnoserbski, ale póchada z dolno- a górnoserbskeje familije. Jeje maś, kótaraž jo ako rejowaŕka w Serbskem ludowem ansamblu statkowała, jo była Depšćanaŕka. »Dolna a Górna Łužyca – tej wobej mě wucynijotej ako luźa. To jo, což ja som«, groni wóna sama. A to wšo se wótbłyšćujo w jeje wuměłstwje. Z togo rezultěrujo teke zajm Serbskego muzeja w Chóśebuzu za wuměłstwo Iris Brankačkoweje.

Dnja 19. decembra 2024 jo namakała wólejowa mólba »Marie P.« Iris Brankačkoweje swójo městno w zběrce Serbskego muzeja w Chóśebuzu. Wót Załožby za serbski lud stej Sabina Siegowa (zastupna direktorka) a Anka Nimcojc (zagronita sobuźěłaśeŕka za załožbowu zběrku) ju pśepódałej, pśeto załožba jo twóŕbu wót wuměłcowki kupiła a muzejoju ako trajnu wupóžyconku a trajne wobogaśenje muzeumowego wobstatka k dispoziciji stajiła. Jadna se wó prědnu twóŕbu Brankačkoweje w zběrce chóśebuskego Serbskego muzeja.

W małej do města Chóśebuza zagmejnowanej jsy Zaspach jo informatikaŕ a fotograf Martin Winzer namakał dalšnych 13 tšojenjow a idylkow, kótarež se wurědnje góźe za wjelike mjasecne wobraze zaspickeje pratyje na lěto 2025. Pěś z nich jo wobrazowy awtor mólował z ptaškoweje perspektiwy z pomocu tšuta. Tamne z wótšym wokom ako drogowaŕ pó jsy.

Domrodnych fotograf stawnje zasej pśechwata, w kakej rědnej wokolnosći nad Sprjewju bydle. Pśedstajone idylki jo wón w kalendrje lětnym casam pśiměrił. Teksty su zasej dwójorěcne, nimsko-dolnoserbske.

W zajźonych lětach jo fotograf pśecej wuběrał kalenderowe motiwy w pśiroźe. Lětosa jo za tśi mjasecowe łopjena namakał wokognuśa ze zasajźenja zaspickeje wognjoweje wobory pó wjelikej lejawje w pražniku, w běgu pśeśěga 180. zapusta w měrcu a pśi łapanju kokota w póžnjeńcu.

Zapust z camprowanim a rejami w Dolnej Łužycy jo nejwěcej rozšyrjony ludowy nałog w pódpołdnjowej Bramborskej. Łoni su w Zaspach sobotu, dnja 2. měrca, wóswěśili 180. zapust.

Dejało se pśecej zasej raz na to pokazaś, až zapust w Dolnej Łužycy njejo nałog ze 19. stolěśa, ale jo wjele staršy. Samo stolěśa staršy. Z pisnymi žrědłami bóžko derje njewuglěda. Nanejmjenjej z Wjerbna jo wejsny chronist Siegfried Ramoth w knigłach »Werben. Geschichte eines Spreewalddorfes« w lěśe 1995 (b. 138) wobznanił: »Die Fastnacht war der festliche Abschluß der Spinnstubenzeit. […] Die Fastnachtsfeiern haben in Werben eine alte Tradition. Aus dem Jahre 1667 finden wir eine Eintragung des damaligen Pfarrers George Stein: ›… die Fastnacht wird gesoffen, den Montag war Tanz und es wurde mit der Schalmeien gepfiffen.‹« Z tym by Wjerbanarje měli wobznanjone lětowu licbu za wóswěśenje 358. zapusta w lěśe 2025; se wě, až njewě nichten, lěc su napšawdu kužde lěto zapustowali.

Tradicionelna adwentnicka Zwězka serbskich wuměłcow z.t. jo se pśewjadła dnja 13.12.2024 w Budyšynje w Röhrscheidtowej bastaji Serbskego ludowego ansambla. Južo wót zeger 16:30 su se cłonki zmakali na pśijazne rozgrona pśi tasce kafeja z gódownym klěbom. Něco pózdźej jo pśedsedaŕ zwězka Jan Bilk wótwórił głownu zgromaźinu ze swójeju rozpšawu z naglědneju licbu lětosnych aktiwitow cłonkow, a pśibytne su mógali se teke wugroniś k swójim aktiwitam.

JUSTYNA MICHNIUK

Dnja 15. nowembra 2024 po­swjeći so w čěskich Warnoćicach swjatočnje awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka, kotruž móža sej zajimcy na městnje abo online w portalu wědy SORABICON­je wobhladać.

Něhdźe 90 zajimcow zeńdźe so w čěskich Warnoćicach składnostnje swjatočneho poswjećenja kulturnohistoriskeje wuč­bneje šćežki »Warnoćicy. Serbske slědy«. Awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka rozprawja wo stawiznach Serbow we Warnoćicach w dobje po kóncu Druheje swětoweje wójny. Městačko tworješe w tutym času srjedźišćo serbskeho žiwjenja w Čechach a bě najwažniše kubłanišćo Serbow. We wosebitej měrje hnujace wokomiki tworjachu rozprawy časowych swědkow Jana Brězana, Helmuta Grósa a Jurja Wjacławka, kotřiž na jewišću historiskeje awle Warnočanskeho gymnazija (něhdyšeje serbskeje šule) wo swojich nazhonjenjach w lětach wot 1945 do 1949 powědachu.

Přeprosyli běchu Serbski institut, šulerjo a šulerki jědnateho a dwanateho lětnika Budyskeho Serbskeho gymnazija a gymnazija we Warnoćicach kaž tež Warnoćičanska měšćanska knihownja a tamniši muzej. Měšćanosta Jan Šimek zwurazni w swojim powitanju wulke wjeselo nad poradźenjom hranicy přesahowaceho projekta. Jacob Venuß wot Němsko-čěskeho fondsa za přichod, kotryž bě projekt financielnje podpěrował, chwaleše mnohe woršty, w kotrychž projekt skutkuje. Předewzaće njepo­srědkuje jenož šulerjam po woběmaj bokomaj hranicy wědu, ale wostawa zjawnosći online přistupny. Tež Załožba za serbski lud je projekt sobu financowała. Wučbna šćežka, kotraž je w poslednimaj lětomaj nastała, je online pod www.sorabicon.de přistupna. Zajimowani namakaja tam nimo krótkich zawo­dnych tekstow, historiskich fotografijow, plakatow a nowinskich wurězkow tež zwukowe nahrawanja z citatami něhdyšich serbskich šulerjow, kotřiž wo swojich dožiwjenjach a nazhonjenjach powědaja. Nahrawanja eksistuja w třoch rěčach – němsce, serbsce a čěsce.3CCCbild13\"/>

Sobotu, 3. nazymnika 2024, woswjeći chór Budyšin swoju 60. róčnicu załoženja. W lěće 1964 běchu Serbja přeprošeni na kulturnu wuměnu do Jendźelskeje. Jan Handrik wupyta za to z Janom Bulankom serbsku delegaciju spěwarjow, zo bychu Serbow na dostojne wašnje reprezentowali. Swědomiće wšitcy zwučowachu, a to zwjetša pola Handrikec doma. Spěwarki a spěwarjo podachu so 7. julija 1964 na lětanišćo do Berlina. Tam pak zhonichu, zo so chórej wulět njedowoli.

Tuž so přesłapjeni z Berlina nawróćichu. Na dompuću w busu pak zrosće ideja, w Choćebuzu pozastać a tam w serbskim studiju nazwučowane spěwy nahrawać. Dokelž bě so to derje zešlachćiło, běchu sej přezjedni, zo pod wuměłskim nawodom Jana Bulanka nowy serbski chór załoža. A tak so sta, zo so z toho časa Serbja z cyłeje Hornjeje Łužicy prawidłownje po póndźelach w rumnosćach Serbskeho ludoweho ansambla w Budyšinje zetkaja, zwučuja a zwjetša štyrihłósnje spěwaja.3CCCbild1\"/>

Wosebje dobry kontakt ma chór Budyšin w poslednich lětach do Bukec. Tuž njebě žadyn dźiw, zo jich organizator Bukečanskeje »Bjesady« Mato Krygaŕ do wjesneje hospody přeprosy. Jemu poboku steješe Kulturu spěchowace towarstwo w Bukecach pod nawodom Domaša Žura, kotrež hosći koncerta z wuběrnym tykancom a słódnym kofejom pohosći a překwapi. Tež Domowina bě jako nošerka projekta nazymskich koncertow chwalobnje zakótwjena.

Gubin. Z 25 zajmcami jo było serbsko-pólske cytańske wótpołdnjo pśi Łužyskej studni w pólskem Gubinje pětk, dnja 25. oktobra 2024, derje woglědane. Na literarne tšojenje pód gołym njebjom stej kazałej dr. Justyna Michniuk wót Zwězka serbskich wuměłcow (ZSW) a Tadeusz Raut wót Towaristwa pśijaśelow regiona Gubina. Wósebny zajm, słuchaś na žywu dolnoserbsku rěc, wótbłyšćujo se teke w tom, až mjazy pśisłucharjami su byli měsćański šołta pólskego Gubina Zbigniew Bołoczko, wicešołtowka w Gubinje Anna Kapela, raźc měsćańskeje rady Paweł Wojtecki, zastupnik krajnego raźca Ryszard Zakrzewski a pśedsedaŕ Towaristwa pśijaśelow regiona Gubina Stefan Pilaczyński.

Cłonk ZSW Werner Měškank z Chóśebuza jo cytał ze swójeju zběrkowu »Njaboga pata« a »Plon na najśpje« krotke žortne teksty, kótarež jo Justyna Michniuk ned live do pólskeje rěcy pśestajiła. Pśi tom jo pśibytnym teke stawizniske slězyny tšojeńkow rozkładowała. Dalej stej wóna a pólski literat, ceptaŕ, měsćański raźc Gubina a w regionje derje znaty wobydlaŕski aktiwist Jan Skora cytałej swójske teksty w pólskej rěcy. Organizatory ako teke publikum su se za to wugronili, dalej pśewjasć take zmakanja, dokulaž su wóni nadgódnota za město a region.

Dnja 19. septembra 2024 jo se w Slěpem na dwórje pśed faru wótměł pisany swěźeń rěcy Witajśo!, kótaryž jo se organizěrował we wobłuku projekta ZARI. Rěcne motiwatory a motiwatorki su twórili serbskej rěcy wósebnje pśichylonu atmosferu.

Za to su wšake pśigótowali za wšykne generacije. Źiśi su měli móžnosć nic jano grajkaś na bliskem grajkanišću, ale teke modelěrowaś figury. Kuždy jo sebje mógał wótekšyś swět górnoserbskeje rěcy z powědajucym pisakom, chłošćiś słodne mlince a twarogowe skibcycki a zeznaś z pomocu graśa serbske rěcne wobroty ako teke mjenja wšakorakich zelow z domacneje zagrody.

Woglědarjam su pórucyli tśi małe wustajeńce. Marija Šołćic, wuměłcowka a motiwatorka za serbsku rěc za wokolinu Kulowa, Wórjejc a Halštrowskeje góle w projekśe ZARI, jo zestajiła pyšnu ekspoziciju keramiskich źěłow, mjazy drugim małego wódnego muža a skulptury žeńskich w serbskich drastwach ze wšakich regionow.

Po tym zo běše před lětomaj cyłkowna partitura operety Jurja Pilka »Smjertnica« wušła, sćěhowaše nětko tež k tomu słušacy, za wuwjedźenje a inscenaciju trěbny klawěrny wućah. Do wudaća zapřijał je ­wudawaćel originalne (němske) libreto komponista. Klawěrny wućah hodźi so mj. dr., kaž wšitke tamne wot nakładnistwa »LUMIR« wudate serbske hudźbne materialije, w Smolerjec kniharni skazać.

»Serbska ludowa opereta Smjertnica« dožiwi (koncertantnu) prapremjeru składnostnje spěwanskeho swjedźenja w Budyskej »Krónje« dnja 2. oktobra 1912.

Na kóncu swojeje recensije wo wonym koncerće pisa Michał Nawka: »Tu horce přeće: Maćica, daj klavěrny wućah Morany (= Smjertnica – mš.) w notach ćišćeć! Nic mojedla: ja sebi jo dawno wotpisach. Je-li wunoška z koncerta, ćim skerje!« ­Tuta próstwa spjelni so ­jemu nětko, po wjac hač 120 ­lětach. Nadźijomnje tež dosć serbskich hudźbnikow a hudźbnje zajimowanych wo nju rodźi.  

   MĚRKO ŠOŁTA

Pó pódpisanju dogrona wó muzeju »Slawenburg Raddusch«

Dnja 15. awgusta 2024 wótpołudnja zeger jadnogo bu w muzeju »Słowjańske groźišćo Raduš« z pódpisanim wótpowědnego dogrona zagronitosć za muzej do ruki nowego wobgóspodowarja pśepódana.

Medije su wó tom a južo w mjasecach do togo rozpšawili. Teke, až nowy wobsejźaŕ pśewzejo wšych źaseś pśistajonych muzeja. A až wón jo był jadnučki, kenž jo městoju zapódał póžedanje a koncept. Zboka som zgónił, až njejo był jadnučki, ale njejsom zgónił, chto jo była dalšna zajmowana wósoba abo organizacija.

Sedym mjasecow stej město Wětošow a Slavonic Europe Foundation zaměrnje jadnałej, wšo wažne z pomocu juristow pśepowědałej a do sadow dogrona spisałej. To jo poměrnje malsnje, což źe jo w prědnem rěźe zasłužba prezidenta Slavonic Europe Foundation, Davida Chmelíka. Wón jo charismatiska wósobina, wjelerěcny, pśijazny a swětoju wótwórjony luź. Wón wumějo pśeznanjecy powědaś a jo połny nowych idejow.

Wón a teke wětošojski šołta Bengt Kanzler, z kótarymž som pśed nawłos źewjeś lětami wuswěśił wótnowjone, w lěśe 2008 zasej namakane město něgajšnego swětego žrědła »Łoboźica«, stej Serbam pśichylonej muskej. David Chmelík jo sebjewědobny a na mjazynarodnem parkeśe južo nazgónity.

Běše to woprawdźe najprjedy eksperiment, jako narěči dr. Křesćan Kessner (znaty lěkar, rodźeny Lubijčan a bydlacy we Łomach, kotryž je sej awtodidaktisce serbšćinu přiswojił) Budysku župu »Jan Arnošt Smoler«, hač njebychmy Towaršnosć Carla Gustava Junga Sakskeje z.t. při wuhotowanju 1. Łužiskeho powěsćoweho sympozija podpěrać móhli. Připrajichmy a njejsmy to wobžarowali – cyle nawopak!

Na krasnym junijskim kóncu tydźenja zetka so 35 zajimowanych ludźi w Domje tysac hatow w Stróži, mjez nimi tež wosom Serbow. Chcychu z wutrobu a rozumom Krabatowej powěsći připosłuchać a so jeje psychologiskemu wobstatkej zbližić. Tema sympozija bě »Krabat – mjez splećenjom a wuwićom«.

Wšitcy běchu wćipni, kak hodźi so powěsć wo Krabaće psychologisce rozjasnić a kotre poćahi hišće hač do dźensnišeho wobsteja. Tuž so na zakładźe třoch přednoškow – swědomiće wědomostnje spřihotowane a přednjesene wot psychologowki Denis Rudin z Küsnachta (Šwicarskeje) – z Jurja Pilkowej wersiju powěsće wokoło Krabata, jeho maćerje, jeho sobu zawlečenych a čorneho młynka zaběrachmy.

Najprjedy měješe předčitana powěsć na kóždeho wobdźělnika-jednotliwca skutkować, korjenje powěsće a powěsćoweje figury mějachu so wuwědomić. Potom pokaza nam znata serbska wuměłča Maja Nagelowa, kak hodźa so z wołojnikom abo čornej krydu na swětłej mjechkej papjerje swójske začuća zwuraznić. Wobdźělnicy kruha pomhachu sej mjez sobu, so potom pozdźišo tež wo molowanym wuprajić.

Rada za nastupnosći Serbow pśi krajnem sejmje zasajźujo se za doźaržanje a polěpšenje serbskich pšawow a zastupujo serbske zajmy na politiskej rowninje.

Terminy:

- až do 28.10.2024 zeger 16:00 jo móžno wólbne naraźenja pisnje w jadnańskem běrowje wólbnego wuběrka zapódaś

- až do 8.12.2024 jo móžno se ako wólaŕka / wólaŕ registrěrowaś

- až do 15.12.2024 zeger 12.00 se pśewjedu listowe wólby

Wšykne wólbne a informaciske pódłožki stoje na internetowem boku http://wolba-serbska-rada.de k dispoziciji a mógu se teke pód: emailProtector.addCloakedMailto("ep_2e20b6ee", 1); pśi wólbnem wuběrku skazaś

K zapisoju