Pohladnicy z drjewjanskimi kwasnymi drastami.

Wot 2. a 3. septembra su w Kulowcowym muzeju w Lübelnje (Delnja Sakska) swjećili »Wendentage 2023«. Narodne drasty a reje běchu widźeć. Přednoški su mjez druhim do zańdźenosće Wendlanda wjedli. Tež krótki kurs drjewjanšćiny ze slawistom dr. Vladislavom Knollom z Prahi steješe na programje a nawabi nahladnje wjele zajimcow. Wón měješe hižo pjatk wječor, dnja 1. septembra, přednošk w Lüchowje wo tutej we 18. lětstotku wumrětej zapadosłowjanskej rěči. Čěške nowiny pisachu zahorjene wo wozrodźenju drjewjanskopołobskeje rěče. Jelizo wobsteji abo wuwije so tajkile zaměr, ma drje do toho hišće wjele wody po rěce Jeetzel do Łobja běžeć.

Zmysłapołnje je pak so drjewjanšćina w minjenych lětach hižo druhdy nałožowała. Tež lětsa zaso: Tole wobswědča štyri dalše pohladnicy z drjewjanskimi kwasnymi drastami. Njejedna so wo fota stajeneho kwasa za filmowcow a fotografow, ale tři wobrazy nastachu 2018 po woprawdźitym wěrowanju na stawnistwje w Lüchowje. Molowane su kwasny porik, kwasny porik z dwěmaj družkomaj a dwě družce. Foto štwórteje pohladnicy, jednotliweje holcy w drjewjanskej družčej drasće nasta hižo w přihotach na knihu »Drastwa Połobskich Słowjanow w Hannoverskej« (LND 2006). Popisane su wšitke pohladnicy dwurěčnje drjewjansce a němsce. Wone pokročuja seriju prěnich štyrjoch dwurěčnych kartow z Wendlanda, kiž wuńdźechu w lěće 2018.

Oratorij »Žně« – jako wuraz dźaka ze sylnej symboliku

»Wšitko ma swój čas...« – tuta žiwjenska mudrosć jewi so hižo w Starym zakonju a so tež dźensa rady cituje. Dobry čas za chór 1. serbskeje kulturneje brigady w Budyšinje běchu lěta wot 1996 do dźensnišeho, jako Friedemann Böhme, tehdomniši­ kantor a organist katolskeje tachantskeje wosady w Budy­šinje, na iniciatiwu Rejzy Šě­noweje, něhdyšeje direktorki Serbskeho gymnazija Budyšin, hudźbny nawod mjenowaneho chóra přewza. Jako spěwar Thomanerow a student cyrkwinskeje hudźby w Lipsku běše­ sej wón wobšěrnu muzikalisku a pedagogisku wědu přiswojił, z kotrejž wobwliwowaše potom serbske hudźbno-kulturne žiwjenje. Rěčo běžnje a rady serbsce, běše jeho wliw předewšěm na dorostowacu inteligencu­, ale tež na druhe kruhi dale a bóle sylny. Serbski gymnazialny chór wuwi so pod swojim profesio­nalnym dirigentom k wosebje wukonliwym šulskim hudźbno-kulturnym ćělesu. Dale přede­wšěm hudźbu Serbow pěstujo, zamó to­horunja z mjezynarodnej klasiku w tu- a wukraju wuspěšnje koncertować a zahorjeć.

Wuspěšna era so skónči

Wšitko ma swój čas a tuta era je nětko – nažel – zakónčena. Staroby dla złoži cyrkwino-hudźbny direktor Friedemann Böhme hižo před dlěšim časom zastojnstwo tachantskeho kantora. Tutomu wosobinskemu rozsudej slěduje lětsa złoženje hudźbneho nawodnistwa serbskeho gymnazialneho chóra. Generacije młodych Serbowkow a Serbow měješe a ma z jeho skutkowanja wužitk za čas žiwjenja. A chowancy běchu jemu, tež hdyž wysoke měritka staješe, jara přichileni. Drje měnješe so z kóždym nowym šulskim lětom zestawa chóra, tola kwalita wobšěrneho jeho koncertowanja začuwaše so wot wobstajnje bohateho připosłucharstwa jako konstantna. Dirigent pak staješe dosć jasne priority. To najwažniše běše serbske namrěwstwo a dźensniše tworjenje hajić. Wobzor šulerkow a šulerjow pak měješe so stajnje z wotpowědnymi mjezynarodnymi kompozicijemi rozšěrić. Dale běše dirigentej tež wažne, zo so kóžda generacija gymnaziastow tež tak wobšěrnje kaž někak móžno z tworićelstwom załožerja serbskeje wuměłskeje hudźby, Korlu Awgustom Kocorom, zeznajomi.

1.10. | 15 hodź.

Komorny koncert hudźbnikow Ronald Hein a Hiroto Saigusa »Puće a zetkawanja – Wege und Begegnungen« w swjedźenskej žurli Serbskeho muzeja w Budyšinje

02.10./09.10./16.10/23.10. | 19 - 22 góź.

Rejowaŕska źěłaŕnja »Rejowaŕski dom Łužyca«, pónjeźelego w Meldevilla na droze Augusta Bebela 24 w Chóśebuzu

3.10. | 18 hodź.

Premjera fotoweho zwjazka »Ducy domoj – Unterwegs nach Hause« Jürgena Maćija w Lichańskim hrodźe

03.10. | 17 - 19 hodź.

Sinfoniski koncert w Budyskim Serbskim ludowym ansamblu

05.10. | 14.00 hodź.

Institut za sorabistiku přeprosy na zahajenje semestra, powitanje nowačkow a tradicionelne twarjenje hodźinskeho plana (Uni. w Lipsku, DWC, H1 2.16)

až do 13.10. | 10 góź.

Wustajeńca »Serbske žywjenje w Drjenowje« w chóśebuskem Serbskem domje

14.10. | 19:30 - 21 hodź.

Čitanje w Serbskim ludowym ansamblu w serbskej rěči »Prjedy hač woteńdźeš«

14.10. | 18 hodź.

Komedija »Piwo« w Haslowskej korčmje w hornjoserbskej rěči, simultane tołmačenje do něm­činy

hač do 22.10. | 10 - 18 hodź.

Wustajeńca »Čej᾿ da sy?«, wjace informacijow w Budyskim Serbskim muzeju

hač do 30.11.

Pućowaca wustajeńca Serbskeho instituta w Žitawje: »Swoboda kiwa! Serbja a mjeńšinowe prašenje po 1918«. Měsnosć: Wysoka šula Žitawa/Zhorjelc, Theodora Körnerowa aleja 8, 02763 Žitawa, Dom Pětra Dietricha (Peter-Dietrich-Haus), foyer. Wysoka šula změje wšě­dnje wočinjene.

▶ Rewitalizaciski projekt Zorja jo se zachopił

W Dešnje w tak pomjenjonem »rěcnem gnězdźe« na Depšćańskej nr. 26 pśed wěcej ako 100 zajmcami jo wjednik a sobuzałožaŕ inowatiwneje imersije za dorosćonych we Łužycy Maximilian Hassatzky swětosnje wóznamjenił 1. septembra zachopjeńk imersiwnego projekta za dorosćonych »Zorja«. Pśibytne gósći, wobźělniki projekta Zorja a jich ceptarje a ceptaŕki, wejsanarje, zastupniki wšakich (serbskich) institucijow a druge zajmce su se mógli woglědaś wuwucowaŕnju, kuchnju a běrow domu na starem burskem dwórje, źož se dorosćone młodostne pilnuju, swóje znaśa serbskeje rěcy perfekcioněrowaś. Źaseś mjasecow, pěś dnjow na tyźeń a šesć góźinow na źeń budu wobźělniki a wobźělnice z wósebneju imersiwneju metodu za dorosćonych serbski wuknuś, budu se ze serbskeju kulturu zaběraś­ a se na ekskursije do Łu­žyce pódaś. Wuboka jim rěcne mentory stoje. Licba­ wobźělnikow jo do­gromady 12.

▶ Přeprošenje na Maćičnu akademiju

Po přestawce korony dla přeprošuje stawizniska sekcija Maćicy Serbskeje zaso na swoje zjawne přednoški.

Na žurli Serbskeho domu w Budyšinje přednošuje štwórtk, 19. oktobra 2023,

Nowa Pratyja jo dypkownje srjejź nazymskego mjaseca w LND wujšła. Jeje lětosna titelna wjas jo rodna wjas Kita Šwjele: Zaspy. Bóžko jo Serbska pratyja 2024 ta slědna, za kótaruž jo znaty fotograf Thomas Kläber wótmólował žywjenje w titelnej jsy.

Lazowanje Pratyje se lonujo za kuždego! W Pratyji za źiśi pśeraźijo wam Mara Winzer ze Zaspow, kak swóju šokoladu gótujo. Dalšne temy: platoniska lubosć Wylema Šybarja, Miłoraz a strukturna změna, pśisud Mollerowych spiwaŕskich w běgu 450 lět, nimska wójnska baseń z lěta 1813 a jeje pśebasnjenje 1913, konsekwence za nosenje Beatles-t-shirta na SRWŠ w lěśe 1969 a hyšći wjele wěcej.

Gronka ochranojskeje bratšojskeje wósady pśewóźuju serbske kśesćijany pśez cełe lěto.

Ekumeniska źěłowa kupka za cytanje Biblije jo wubrała za 2024 ako gronko lěta jadnu sadu z lista Pawoła na Korintarjow: »Daś se stanu wšykne waše wěcy w lubosći.« Źo wó zakład našogo žywjenja: lubosć Boga. A wóna jo nam pódarjona. Bogu źěk dychamy mimo togo, až pśecej se pśedewześ musymy. Ale tyjo, raz wob źeń se wuwědobniś, až jo dar.

Gronka su kaž wědobne dłymoke zadychanje, kenž nam groni: Ty sy wót Boga lubowany, z kóžu a kósmu, ze zamóžnosćami a słabosćami. Móžoš tu lubosć kuždy źeń dalej dawaś.

Hesła Ochranowskeje bratrowskeje wosady – to su wšědnje někotre krótke słowa z biblije – přewodźuja serbske křesćanske swójby přez lěto. Najnowše wudaće nětko Ludowym nakładnistwje Domowina předleži.

Za lěto 2024 je Ekumeniske zjednoćenstwo za čitanje biblije sadu »Wšitko, štož činiće, njech so stanje z lubosću« z lista na Korintiskich jako lětne hesło wuzwoliło. Japoštoł Pawoł skedźbni čitarja na kóncu swojeho lista hišće raz na tutu najwažnišu próstwu. Je to naročne słowo. Móhło kóždy dźeń lěta jako hesło stać, wšako wšědnych wužadanjach nichtó nuzu nima. Zešiwk předleži jako zhroma­dne wudaće ze Serbskim ewangelskim towarstwom.

Pisany miks temow, kaž hudźba, sport, konkurenca, lubosć, přećelstwo, sony abo mobbing ‒ to wočakuje młodych čitarjow wot 12 lět w runje wušłej antologij »Prěni raz«, kiž předleži w Ludowym nakładnistwje Domowina. Dźesać nowych powědkow z pjera načasnych serbskich awtorow wěnuja so dožiwjenjam a dóńtam młodych ludźi. Hdyž sej woni potajnstwa žiwjenja wotkrywaja, je to z mnoho »prěnimi razami«, z někotrejžkuli překwapjenku, ale tež z njewěstosću a přesłapjenjom zwjazane.

Knižna premjera

6.10.2023, 20.00 hodź., Młodźinski klub Worklecy

W juliju tutoho lěta wuńdźe w hudźbnym nakładnistwje »LUMIR« cyłkowna partitura »Smjertnica – Serbska ludowa opereta w jednym jednanju« wot Jurja Pilka. Wudał je ju Měrko Šołta, kaž do toho hižo wšě tamne dźěła Jurja Pilka z přewodom orchestra.

Něhdyši hudźbny direktor Hugo Raithel, kotryž dirigowaše »Smjertnicu« při dospołnej premjerje (z uwertiru) w lěće 1965 w NSLDź hišće z rukopisa, praji tehdy, zo měła so tuta partitura ze złotym rjećazom přizamknyć, zo njeby so zhubiła.

»Smjertnica«, a někotre dalše kaž na př. »Cyklus Kocorowych spěwow za sola, muski chór a orchester« abo jeničkej ryzy orchestralnej twórbje mištra­ »Elegie« a »Serbska Rhapsodija« nakładuje hudźbne nakładnistwo »LUMIR«. Njenakładowane dźěła hodźa so tež w bibliotece Budyskeho Serbskeho instituta studować. Docyła skića profesionalnje zdźěłane a wudate partitury hakle serioznu móžnosć, so hłubšo do serbskeje wuměłskeje hudźbneje kultury zanurić.

Trěbny material za koncertantne wuwjedźenje wšitkich wudatych titulow hodźi so pola mjenowaneho nakładnistwa skazać a wupožčić.

TOMASZ NAWKA

Předsydka Maćicy Serbskeje dr. Anja Pohončowa a městopředsydka dr. Ines Kellerowa pobyštej wot 3. do 6. awgusta 2023 w Martinje w Słowakskej na 5. kongresu Maćicow a dalšich słowakskich kulturnych institucijow. Přeprosyła je k tomu Matica Slovenská, kotraž wuhotowa kongres składnostnje 160. róčnicy swojeho załoženja a 30. róčnicy załoženja Słowakskeje republiki. Wona ma swój centrum w Martinje. W lěće 2007 wuhotowa prěni kongres, na kotrymž wobdźělištaj so tehdyši předsyda Maćicy Serbskeje dr. Měrćin Völkel a čłon předsydstwa Jurij Łušćanski. Dalše tajke kongresy sćěhowachu w lětach 2013, 2014 a 2019 – stajnje tež ze serbskim wobdźělenjom.

Předsyda Maticy Slovenskeje, Marián Gešper, zahaji kongres štwórtk, 3. awgusta 2023 popołdnju w Turčianskej galeriji srjedź města. W předžurli zetkanišća wosebita wustajeńca stawizny a wuznamne wosobiny Matice Slovenskeje předstaješe, kaž tež jeje mjezynarodne styki. Po zahajenju kongresa přizamknychu so rozprawy předsydow Maćičnych zjednoćenstwow wo swójskej dźěławosći a situaciji, ale tež wo aktualnych problemach. Anja Pohončowa poda přehlad wo stawiznach a nadawkach Maćicy Serbskeje a skedźbni na Maćične projekty zašłeju lětow. Dale dźakowaše so předsydźe Maticy Slovenskeje za móžnosć w časopisu »Slovanský obzor«, wudawane wot Maticy Slovenskeje, wo swojej dźěławosći rozprawjeć. Tutón časopis nasta po štwórtym kongresu Maćicow 2019 (tohorunja w Martinje) a poskićuje rum za mjezsobnu informaciju wo zhromadnym dźěle mjez Maćicami a dalšimi słowakskimi kulturnymi institucijemi w tu- a wukraju a chce z tym skrućenju narodneho wědomja přinošować. Maćica Serbska měješe hižo wjacore razy składnosć, w nim wo swojim skutkowanju rozprawjeć.

Jadnab 55 zajmcow jo pśišło 25. awgusta na zakóńcece zarědowanje z drogowańskeje wustajeńce k cesći serbskego mólarja Jana Buka »Wšykno jo krajina« do Wuměłstwoweje hale Łužyca za głownym dwórnišćom w Měsće. Wustajeńca se wupórajo něnto na drogu do Zieloneje Góry a Wrocława a zakóńcyjo se w Złem Komorowje. Finisažu w organizaciji chóśebuskego Serbskego muzeja jo moderěrował Gregor Kliem ze Serbskego rozgłosa rbb.

Kuratorka Serbskego muzeja w Chóśebuza Christina Kliemowa jo wuwitała gósći z měsćańskego amta, wjednicu Budyšyńskego Serbskego muzeja Christinu Boguszowu, zastupnikow partnaŕskich muzejow w Pólskej a drugich. Pśibytne su byli teke pśiswójźbne mólarja, kótarež su se kuratorce Christinje Kliemowej za tu wustajeńcu wuźěkowali.

Pśi pokazanju wósebnych twóŕbow Jana Buka su cytali dr. Willi Wolfgang Barthold, Ingrid Hustetowa, Měrćin Wjenk, dr. Christiana Piniekowa a Jill-Francis Ketlicojc. Až na kněz Barthold, kótaryž jo cytał tekst Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje z kótarejuž źěła na TU w Drježdźanach, wše druge su awtory a awtorki tekstow wózjawjonych ako źěl serije wó Janu Buku w kulturnem casopisu Rozhlad ku góźbje jogo 100. narodnego dnja. Na flejśe a klawěrje stej grałej Christiana Bukowa a Aglaja Sprengel, na dudach Tomasz Nawka a Steffen Kostorž. Swóje dopomnjeśa wó mólarju stej pśedstajiłej muzikaŕ Steffen Kostorž a dr. Christiana Piniekowa, kótarež stej jogo ako wucabnika mólaŕstwa w šuli dožywiłej.

02.09. | 15 - 20 hodź.

Drastiwal – drastwowy swěźeń – Jubilej 50 lět w dešańskem muzeju: 40 lět Domowniski muzej plus 10 lět muzej »Stary lud«.

03.09. | 15 - 16 hodź.

Pśednosk wó žywjenju a stat­ko­wanju fararja B. ­Šwjele ku góźbje 150. narodnego dnja (dermotny zastup) w dešańskem muzeju

08.-10.09 | 18 hodź.

Molerska dźěłarnička »Dwórnišćo pisanosće« pod nawodom wuměłče M. Nageloweje w Dwórnišću inkluzije w Ra­dworju. Informacije a přizjewjenje: projektowa managerka Domowiny Rejzka Krüge­rowa tel. 03591/ 550291, emailProtector.addCloakedMailto("ep_dc21760e", 1);

15.09. | 19:30 - 21:30 hodź.

Oratorium »Wójna | a | ... « w SLA w Budyšinje

24.09 | 15 – 17 góź.

Wustajeńca «Žeńske, maśerje, bogowki» w Domowniskem mu­zeju w Dešnje (dermotny zastup)

30.09. | 9 - 12 hodź.

Dźěćace-čaporowe wiki w Smjerdźečanskim kulturnym domje (darmotny zastup)

30.09 | 11-17 hodź.

Kóńc sezony we wobłuku muzeuma­ »Stary lud« w Dešnje – rucni­karje a wójaki su we jsy žywe, nježli až se cuze wójaki pśibli­žyju ...

1.10. 15 hodź.

Komorny koncert hudźbnikow Ronald Hein a Hiroto Saigusa »Puće a zetkawanja – Wege und Begegnungen« na swjedźenskej žurli Serbskeho muzeja w Bu­dyšinje

3.10. | 18 hodź.

Premjera »Ducy domoj – Unterwegs nach Hause« w Hrodźe Lichań

Až do 13.10. | 10 góź.

Wustajeńca »Serbske žywjenje w Drjenowje« (dermotny zastup­)

▶ Halina Barań – spisowaćelka z pólskeje Bogatynje

Dnja 19. junija wobdźělichu so šulerjo Bogatynskeje šule na čitanju w Bogatynskej bibliotece Pólskich lawreatow Nobeloweho myta, kotrež bu najnowšej knize Bogatynskeje spisowaćelki Haliny Barań wěnowana. Roman «Łužica moja lubosć» je dźěl trilogije, kiž wosud wusahowacych łužiskich wosobinow rysuje. Tónraz předstaja so fiktiwna biografija Jana A. Smolerja – hornjoserbskeho spisowaćela, nakładnika a nawjedowarja serbskeho narodneho wozrodźenja w 19. lětstotku. Wobdźělnicy připosłuchachu kedźbliwje a ze zajimom fragmentam romana, kotrež předčitachu studenća fakulty M. Skłodowska-Curie w Bogatyniji. Po tym je čiła rozmołwa slědowała, při kotrejž je awtorka na prašenja wotmołwjała. Čitanje bu z fotografiju zwěčnjene. Profesor Tomasz Jaworski wuzběhny, zo wobohaća dźěło Haliny Barań kulturu šlesko-łužiskeje namjezneje kónčiny a zo ma so wo nim před młodostnymi rozprawjeć. Profesor Dietrich Scholze-Šołta wobdźiwuje z Bogatynje pochadźacu spisowaćelku, kiž je, kaž zwěsći, jenička, kotraž so z łužisko-pólskimi temami zaběra.