Nowa Pratyja jo dypkownje srjejź nazymskego mjaseca w LND wujšła. Jeje lětosna titelna wjas jo rodna wjas Kita Šwjele: Zaspy. Bóžko jo Serbska pratyja 2024 ta slědna, za kótaruž jo znaty fotograf Thomas Kläber wótmólował žywjenje w titelnej jsy.

Lazowanje Pratyje se lonujo za kuždego! W Pratyji za źiśi pśeraźijo wam Mara Winzer ze Zaspow, kak swóju šokoladu gótujo. Dalšne temy: platoniska lubosć Wylema Šybarja, Miłoraz a strukturna změna, pśisud Mollerowych spiwaŕskich w běgu 450 lět, nimska wójnska baseń z lěta 1813 a jeje pśebasnjenje 1913, konsekwence za nosenje Beatles-t-shirta na SRWŠ w lěśe 1969 a hyšći wjele wěcej.

»Přewjele ze swojich wunamakankow a wudobyćow přeradźić,

je jedne a to same, kaž so wupłodow swojeje wunamakarskeje

bohatosće wzdać.«Filippo Brunelleschi (1377–1446)

Mjez lětomaj

Literarne teksty k twórbam Jana Buka

Sym sej swoju najlěpšu zymsku drastu woblekła. Na njej lěpi šarm NDRskeje mody. Nimam hišće ničo lěpšeho w kamorje. Na nastupišću Drježdźanskeho dwórnišća ćěri mi lódzymny wětřik sylzy do wočow. Wobhladuju sej sobujěducych, po našich woblečenjach smy přeco hišće ći z wuchoda. Přede mnu lěze młoda žona w tołstych škórnjach z kožuškom wokoło kromy te por metalowych schodźenkow do zymneho ćaha. Stupa kedźbliwje, pomału. Wobroći so a kiwnje. Mje huška, njech so kusk do spěcha ma. Wětřik hrabnje za mojej rukajcu a ćěri ju wróćo na nastupišćo. Dyrbju hišće raz po schodach dele. Čepl tola! Moja pućowanska toša steji hižo zhubjena w ćahu. Smy tu wšitcy někak zhubjeni. A nichtó na nikoho nječaka. Ćah nječaka. Nic, zo hišće bjez mje wotjědźe. My wšitcy chcemy z ćahom za hranicu, kotraž wjac njeje. Ći, kiž na nas čakaja, su naši lubi w tamnym dźělu Němskeje. Su so něhdy na ilegalne abo ze zadźěwkami na legalne wašnje bjez nas do zapada dóstali. Jich hłosy při telefonach susoda, jich stysk za nami w cuzej wokolinje. Nětko naša wćipnota na to cuze, to nowe, ze startoweho dypka zwučeneje domjaceje přitulnosće.

Wón je tón prěni, na kotrehož při našim wšědnym wječornym wuchodźowanju do prastareho městačka storčimy. Wuska wuteptana łučna šćežka wjedźe hač dosrjedź oliwoweho haja a potom hač k njemu. A wottam stupa nahle posledni kruch hač do městačka Castagneto Carducci*, w kotrehož kutach sedźi włóžnota, so kóždej předstawje spřećiwjejo tu móc dlěje hač nalěćo přežiwić.

Je meja w Toskanje a za nas w tutym wokomiku městnosć rozžedźenja.

Po tym kak pozdźe je, hdyž so na puć podamy, leži hišće horca, so zy­bo­laca swěca chowaceho so słónca nad pisanymi třěchami jednotliwych kaž zabytych sydlišćow w dalokej krajinje. Zda so, zo chowa so za wšěm tym wědome zabyće, wědome pytanje za dospołnej ćišinu.

Za křiwicu šćežka nahle postupuje. W chwatku so hač tu dóstanjemy, w chwatku so wječornej horcoće wuwinjemy, horjeka w Castagneto Carduc­ci čujo wolóžacu chłódnotu italskeho loda a wysokich domskich. Su wuske a wysoke kaž trjenja a wobmjezuja naprawo a nalěwo hasy a kóžduž­kuli šansu za nalěćo, zo móhło so do jich kamjenjow předrěć.

Wuhladamy jeho hakle na třećim dnju. Napoł puća do městačka steji na swojej hěće wosrjedź dźiwich oliwowych štomow. A mjelči. Tute jeho za psyka njezwučene mjelčenje, hdyž so cuzy bliži, je na tym wina, zo so jeho­ prjedy dohladali njejsmy. Čaka tam, rozcybany a hoberski a čorny a wuka na nas kaž djas, kaž by to hižo njedołhi čas takle činił w nadźiji, zo so­ jeho jónu dohladamy. A potom je kóždy wječor tak. Kóždy wječor steji na swojej hěće a njezablawknje a njemóžemy ničo činić a so poněčim na to zwučimy, zo steji njeswobodny tu w ćmowym njehladanym kuće a zo je jeho samota tajka wulka kaž rozměry oliwowych hajow a winicow nalětnjeje Toskany.