Dnja 16. nowembra 2023 so w Lipšćanskim muzeju tworjacych wuměłstwow wulka přehladka twórbow »Evelyn Richter. Žiwjenje fotografki« předstaji. Wustajeńca je hač do 17. měrca 2024 přistupna. Jedna so wo kooperaciju mjez wuměłskim palastom Düsseldorfa, hdźež bě hižo widźeć, a Evelyn Richter archiwom wuchodoněmskeje załožby nalutowarnje.

Evelyn Richter, kotraž běše so 1930 w Budyšinje narodźiła, we Wjazońcy/Łužicy doma była a 2021 w Drježdźanach zemrěła, liči k wulkim němskim fotografkam 20. lětstotka. Wona formowaše jako wučerka a pozdźiša profesorka na Wysokej šuli za grafiku a knižne wuměłstwo w Lipsku wjacore generacije fotografow w NDRskim času, dyrbješe pak 1955 eksmatrikulacije dla dźěłowe městno wopušćić. Wot toho časa dźěłaše jako swobodna fotografka, doniž so 1981 z wučbnym nadawkom na Wysoku šulu za grafiku a knižne wuměłstwo njenawróći.

W swojim wjace hač 50-lětnym tworjenskim času dokumentowaše Richter wuchodoněmske žiwjenske swěty – kritisce kaž empatisce. Čłowjeka staješe stajnje do srjedźišća swojeho zhladowanja.

Tola sadźi přehladka hišće dalše akcenty. Tak wěnuje so jedyn dźěl přehladki cyłožiwjenskemu přećelstwu a zhromadnemu dźěłu třoch komilitonkow, druhi dźěl nadawkowej fotografiji za knihi a časopisy. Tak su k prěnjemu razej w Lipsku wobrazy za 1959 w Ludowym nakładnistwje Domowina wuńdźenej knize »Serbske narodne drasty. Drasta Serbow wokoło Wojerec« wot Evelyn Richter widźeć. To bě prjedawši fotowy nadawk Pawoła Njeda z Instituta za ludowuměłstwowe slědźenje při Centralnym domje za ludowe wuměłstwo w Lipsku. Tu móžeše w barbje a w čornoběłym swoje cyłe rjemjeslniske a wuměłske kmanosće dopokazać.

Knigły maju wušej togo serbsko-nimski »špikowański cedlik« za wšykne cytajuce źiśi a jich starjejšych.

Woblubowanym bjezčasnym twórbam Michała Nawki, kiž buchu swój čas hižo w knize »Łónčko hrónčkow« wozjewjene, so nowše a nowe přidruža, mjez druhim z pjera Marje Brězanoweje, Bena Budarja, Hańže Winarjec, Moniki Kochoweje, Sabiny Žuroweje a zestajerki sameje.

Wažene damy a waženi knježa, přeju Wam wšitkim rjane a spodobne popołdnjo!

Předewšěm gratuluju čłonam Serbskeho sejma k pjećlětnemu jubilejej parlamenta. Ze swojim přewšo intensiwnym dźěłom, su woni dopokazali, zo móžeš ze swójskej mocu swět trochu sprawniši činić a dźensnišej politiskej tyšnosći něšto napřećo stajić. Njejsu so zatrašić dali, su so rozsudźili, so tutoho njesměrnje wažneho a substancielneho projekta přimać a jón dale wjesć.

Na zbožo namakachu so přeco tež rozsudźeni podpěraćeljo, kotrychž tu wšitkich naličić njemóžu. Tola chcu znajmjeńša dweju naspomnić, kotrajž tutomu projektej swěru poboku stejitaj. Hižo wot lěta 2011 sem, wot prěnich lět iniciatiwy za demokratisce wolene serbske ludowe zastupnistwo, je Johannes Heimrath pódla. Wón wobdźěli so na mnohich posedźenjach a kóždy raz z dalokeho Baltiskeho morja, w sewjeru Němskeje, do Njebjelčic přijědźe. Wón inspirowaše iniciatiwu z idejemi k wnučkokmanosći abo konsensowej kulturje. Na kóždy pad dyrbju tež prezidenta Slavonic Europe z Brüssela, Dawida Chmelika, powitać. Z nim so poradźi, prócowanja Serbskeho sejma na europsko-politisku runinu zběhnyć a politiski wuznam wulce rozšěrić, na př. z programami kaž Lusatia Glow a dalšimi.

W swójom 95. žywjeńskem lěśe, jo dnja 22. nowembra 2023 domowniski slěźaŕ Walter Jacobs ze jsy Grebs-Niendorf (wokrejs Ludwigslust-Parchim, kraj Mecklenburg- Pśedpomorska) wumrěł. Wón jo był nejstaršy cłonk towaristwa Wendischer Freundes- und Arbeitskreis e.V. (wokrejs Lüchow-Dannenberg, Dolnosakska). Jogo wósebny zajm jo se wusměrił na rane słowjańske stawizny jogo domownje. Publikacija Waltera Jacobsa »Die Wenden zwischen Elde und Sude« jo wušła w dwěma nakładoma 2008 a 2020. »Žycym sebje, až toś ten nowy nakład wěcej bergarjow pógnujo, se zajmowaś a angažěrowaś za stawizny swójeje domownje abo jsy«, jo wón gronił pó drugem wudaśu knigłow.

Wjele gósći jo wón wjadł pó derje wuchowanych pówóstankach w lěśe 809 zniconego starego groźišća »Menkendorfer Burgwall« ako teke pó tej pódla njogo w originalnej wjelikosći stajonej rekonstrukciji źělow teje pjerwjejšneje twardnice Obodritow. Pó Menkendorfje pomjenjony typ daloko rozšyrjoneje srjejźowěkoweje keramiki pódšmarnjo něgajšny wósebny wuznam sedlišća obodritskich Słowjanow w pódwjacornej Mecklenburgskej.

Domowniski slěźaŕ W. Jacobs jo namakał swój slědny wótpócynk dnja 16.12.23 na kjarchobje w Grebsu.

Na oktoberskej zgromaźinje pśedsedaŕstwa towaristwa Wendischer Freundes- und Arbeitskreis e.V. w Lüchowje su cłonki mjazy drugim skrotka slědk glědali na lětosny swěźeń »Limborski źeń 2023« a diskutěrowali, kak kśěli pókšacowaś a lěc móžo z togo nastaś kuždolětny swěźeń.

Pśedsedaŕ towaristwa Ernst Stelte jo wuzwignuł, až su medijowe rozpšawy wšykne dobre a pozitiwne wuměrjone. Na spómóžne zwiski do Českeje a do Łužyce jo se teke pokazało.

Cłonki su naraźili, znowa pśewjasć Limborski źeń jano na jadnej sobośe w awgusće z wótwórjenim pětk wjacor do togo.

WERNER MĚŠKANK

»Darjona wěda – derbstwo Bogumiła Šwjele«

Rědnje wupyšnjony gódowny bom, wóń warjonego winka a běły snĕg. Co móžoš sebje wěcej žycyś za wótwórjenje wustajeńce 1.12. w Serbskem muzeju w Chóśebuzu? Na wótwórjenje wustajeńce z titelom »Darjona wěda – derbstwo Bogumiła Šwjele« jo wěcej ako 30 gósći pśišło, mjazy nimi kradu wósebny gósć: Dr. Dieter Šwjela jo pśišeł znowa do muzeuma a jo wšake nadrobnosći ze žywjenja swójogo starego nana wulicował. Gósći jo witała kuratorka Serbskego muzeja Christina Kliemowa. Serbska faraŕka z Dešna Katharina Köhlerowa jo někotare słowa k wótkazanju Bogumiła Šwjele powědała a ze zgromadneju módlitwu a spiwanim spiwow w dolnoserbskej rěcy pókšacowała.

Teke dr. Dieter Šwjela jo dostał słowo a jo na to pokazał, až wjele z wustajonych pśedmjatow, mjazy drugim album z priwatnymi fotografijami ako teke zběrka postowych kórtow, jo se wót njogo dariło Serbskemu muzejoju. Dariśel jo woblutował, až jogo syn njama zajm na stawiznach familije. Togodla jo wón se rozsuźił, daś wažne a wědomnostnje drogotne dokumenty do muzeja, aby se njezgubili a njeznicyli. Pó oficielnem źělu su se gósći mógali wobšyrnu wustajeńcu woglědaś a zajmne rozgrona wjasć.

»Ta naša serbska katolska Łužica. Budźa ći ludźo ju hač do kónca zdźeržeć?«, wopraša so Marta Markowa ze Sernjan na spočatku filmoweje dokumentacije »Čej᾽ da sy?«, kotraž nasta za wustajeńcu wo katolskich Serbach w Budyskim Serbskim muzeju. W běhu pjeć měsacow poby wjac hač 5500 hosći we wustajeńcy »Čej᾽ da sy?«, mjez nimi tójšto Serbow. Wosebje mjez serbskimi młodostnymi běše rezonanca jara pozitiwna. Tež kritiske hłosy sy słyšeć móhł. Wopytowarjo wočakowachu hišće wjace informacijow. Kopjenje tekstow wšak we wustajeńcach myli. Dobre wudospołnjenje běše tuž přewodna kniha Ludoweho nakładnistwa Domowina ze samsnym titlom pod redakciju jeje sobu kuratora Tadeja Šimana z 20 awtorami. Na nazorne a přehladne wašnje su w njej sydom hłownych wobłukow wustajeńcy tematizowane: kultura a stawizny, rěč a narodne wědomje, wěra a znamjenja, zetkanišća a zhromadnosće, wšědne žiwjenje, dótkanišća a konflikty a sony a móžnosće.

Katolski serbski třiróžk mjez Budyšinom, Kamjencom a Wojerecami je kulturnohistorisce widźane jara zajimawa krajina. To dźě njeje izolowana kónčina, ale skerje słušeše přez lětstotki rozestajenje z ewangelskim kaž tež němskim wobswětom k tomu. Poslednja kompaktna kupa serbskeje rěče ma dźensa mnohe prašenja a problemy rozrisać, chce-li dale wobstać. Dwě projektnej skupinje wustajeńcy, wědomostnicy Serbskeho instituta kaž tež wobdźělnicy idejoweje konferency pod nawodom Symana Pětra Cyža z LND radźachu k aktualnemu a kritiskemu rozestajenju. Skoki přez generacije, časowe doby, symboliske objekty a medijowe přikłady běchu tuž pospyt, tutu kónčinu a jeje wuwiće wosebje zašłych sto lět charakterizować a k rozmyslowanju a diskusiji wabić.

kóžda 1. a 3. sobota měsaca | 15 hodź.

Kulturna kofejownja w Njebjelčicach. Iniciatorka a wjednica Marie-Charlotte Čornakec chce wobydlerjow pohnuwać, na přikład z dźěćimi rejować, spěwać a z nimi hudźić. Kofejownja nasta jako kooperacija mjez Njebjelčanskim młodźinskim klubom, towarstwom Sowutu a Drjež­dźanskim statnym dźiwadłom.

stajnje srjedu |

16:40 – 18 hodź.

čitanja TU Drježdźany a Serbskeho instituta pod hesłom »Die unheile Welt. Zerstörung und Erneuerung im Märchen« (wjace­ informacijow pod serbski-institut.de):

6. decembra, dr. Dorota Sadowska (uniwersita we Waršawje):

Die unheile Welt. Polnische Kinder erzählen in Zeichnungen vom Krieg

13. decembra, prof. dr. Kristin Wardetzky, Uniwersita wuměłstwow Berlin:

KRIEG. Die Vernichtung Trojas in Epen und Dichtungen des antiken Griechenlands

12. januara 2024 |

18:30 hodź.

knižna premjera z čitanjom »Am Ende wird von mir nur gesammelter Schabernack übrig bleiben. Juro Mětšk – Ein Porträt«,

Městnosć: Antikwariat při tachantskej cyrkwi (při mjasowych ławkach 3) w Budyšinje

Wobmjezowaneho městna dla prosymy wo přizjewjenje: telefonisce pod 03591/5792052 abo přez mejlku na emailProtector.addCloakedMailto("ep_335dbcc8", 1);

Oratorij Bjarnata Krawca a Michała Nawki w modernizowanym formaće

Srjedź požnjenca tutoho lěta zahaji Serbski ludowy ansambl w Budyšinje sezonu 2023/24 pod titulom »WÓJNA A...« – rozšěrjeny prěni dźěl oratorija Wójna a měr komponista Bjarnata Krawca na libreto Michała Nawki. Wosrjedź Druheje swětoweje wójny, w času wot 1942 hač do lěta 1944 nastata twórba za chór, solistow a klawěrny přewod bu 1957, něhdźe dźewjeć lět po smjerći komponista, w Smetanowej žurli w Praze wot čěskich interpretow prapředstajenja. Přitomna drje delegacija Domowiny běše, tola bjez libretista M. Nawki. Łužiska premjera so hakle po politiskej změnje zwoprawdźi, dnja 26.11.1995, w Cyrkwi našeje lubeje knjenje w Budyšinje ze solistami Danielu Hazec, Tanju Donatec, Handrijom Henčlom, Ronaldom Heinom a Pawołom Šołtu, chóromaj Serbskeho ludoweho ansambla a Budyšina kaž tež pianistku Ginu Hentsch.

Składnostnje 75. posmjertnin Bjarnata Krawca přewza intendant SLA, Tomas Kreibich-Nawka, twórbu znowa do programa SLA. Rozsudźi so pak w času, jako z nadpadom Ruskeje na Ukrainu wójna zaso do Europy zaćeže, za předstajenje oratorija w hinašim formaće. Přewza so (najprjedy) jeničce prěni dźěl oratorija »Wójna a měr« pod titulom »WÓJNA A...« z originalnym tekstom Michała Nawki. Na wersiju klawěrneho přewoda Bjarnata Krawca so złožujo, spisa Drježdźanski dirigent, komponist a aranžer Hans-Peter Preu orchestraciju. W originalnych tekstach a w hudźbje podate charakterizowanje wójny inscenuje so přidatnje přez balet. Do němčiny přełožene teksty buchu natočene a wutworja z tym dalšu płoninu cyłkowneje inscenacije. Při tym so ničo – ani z libreta ani z předłohi komponista – njezhubi abo zasadnje njezměni. Rozšěrjene buchu pak wšitke dwanaće čisłow dźěla wójny z orchestrowanjom, baletom a citowanjom přełožka do němčiny.

Dwurěčne basnje a arabski instrument zaklinčeli

Nimale dwaceći zajimcow běše sobotu wječor (28.10. 2023) na finisažu wustajeńcy mólbow a rysowankow Maje Nagloweje do Drježdźanskeje Galerije při połobskim brjoze (Galerie am Elbufer 25) přichwatało – mjez nimi wjacori Serbja, bydlacy w sakskej stolicy. Tež wuměłča sama běše přitomna, kotraž na spočatku wječorka zjawnje zwurazni, zo čerpa w swojim tworjenju sylnje z mytow w sydlenskim rumje Serbow.

Přehladku w měšćanskim dźělu Lubohósć (Laubegast) sakskeje stolicy zakónčichu z čitanjom ze serbsko-němskeje zběrki Traiana Popa »Posledni­ sněh/Der letzte Schnee«, kotraž je loni w Ludwigsburgu wušła. Drježdźanska basnjerka Ulrike Voigt, kotraž­ čestnohamtsce spěchowanski kruh mjenowaneje galerije nad Łobjom bjezposrědnje nawjeduje, přednjese wjacore basnje rumunskorěčneho basnika němsce, kotrež Benedikt Dyrlich w swojim a Monika Dyrlichowa w přełožku Dorotheje Šołćineje serbsce recitowaštaj. Dyrlich k tomu wujimki ze swojeho tohorunja dwurěčneho dosłowa k zběrce Traiana Popa poskići.

Čitanja wobrubi dr. Thabet Azzawi ze swójskimi kompozicijemi, interpretujo na starodawnym arabskim instrumenće, kotremuž oud rěkaja. Ze Syriskeje pochadźacy a mjeztym tohorunja w Drježdźanach žiwy a w Großenhainje skutkowacy wóčny lěkar a hudźbnik je w minjenych lětach wjacore wustupy serbskich awtorkow a awtorow hudźbnje přewodźał.

»Světy Science fiction« je titul knihi z 32 přinoškami – z runje telko awtorami z Europy a zwonka njeje – w čěskim přełožku. Tež, hdyž je kniha hižo 1993 w nakładnistwje Asociace Fanoušku Science Fiction (AFSF) w Praze w čěskej rěči wušła, je tola hódne přiwšěm na nju skedźbnić. Mjez młódšimi a staršimi awtorami z Pólskeje, Italskeje, Jendźelskeje, Kosta Riki, USA, Kanady, Chiny a Egyptowskeje, staj tež awtoraj z Němskeje – stary zajac sf-literatury Ronald M. Hahn (1948 we Wuppertalu rodźeny a tam skutkowacy), spisowaćel a přełožowar. Druhi je Serb Pětr Wjeńka z powědku »Neopatrná láska«. W registru knihu čitamy: »Z originalu v horní lužické srbštině Njekedźbliwa lubosć, přeložil Jaroslav Olša jr«. Na druhim městnje pod rubriku »Několik slov o autorech« čitamy: »Asi nejkurióznějšim autorem je Pětr Wjeńka, podle všeho jediný autor, který kdy napsal science fiction v horní lužické srbštině. Do antologije jsme ji zařadili pravě proto – a pronic jiného.« To je wo nim napisał přełožowar powědki Jaroslav Olša jr., čěski diplomat, kotryž běše mj. dr. wulkopósłanc ČR w Simbabwe a na Filipinach a nětko jako generalny konsul w Los Angelesu skutkuje. Wón je znaty redaktor a zestajer někotrych antologijow swětoweje sciencefiction literatury, nimo toho je h. mj. nakładnistwo w Čěskej załožił. Dale je tež aktiwny w mjezynarodnych juryjach literatury a na filmowych festiwalach. Nic jenož to, ale je tež awtor knihow wo stawiznach, kulturje a literaturje, wosebje Azije a Afriki, kaž tež wo stawiznach mjezsobnych poćahow krajow zwonka Europy k Čěskej zemi. Zdobom skutkuje jako kurator wustajeńcow wuměłstwa a kulturnych aktiwitow Čěskeje we wukraju. Kak je za wšo na swěće so zajimowacy znaty awtor sciencefiction a přełožowar, Jaroslav Olša, na knihu Pětra Wjeńki přišoł, kniha njepřeradźi. Tuž wěmy tež, kak je so młodemu serbskemu awtorej česć stała, mjez sławnymi spisowaćelemi sf-literatury z dźewjeć krajow wozjewjeny być. Zo pak je Pětr Wjeńka mjez nimi zastupjeny, swědči wo jeho literarnej wustojnosći. A nic jenož to, hdyž wěmy, zo powědka »Njekedźbliwa lubosć« wo młodym Goru jedna, kotryž so wo holcu (bjez mjena) w dobje prócuje, w kotrejž maja wšitcy ludźo »dychanske maski« nosyć. Powědka skónči – kaž wěmy – tragisce, bjez happyenda. W lěće 1980 je so prěni raz serbsce wozjewiła, jako by awtor wo našim dóńće z korona pandemiju hižo 40 lět prjedy wědźał. Awtor wopokazuje so tu jako »wěcywustojny« wěšćer.

Něźi 40 zajmcow jo pětk wjacor, dnja 13.10.2023, pśišło słuchat na pśednosk něgajšnego kustosa Serbskego muzeja, žurnalista a awtora Wernera Měškanka. W pśednosku pód titelom: Nimska Twóje Serby! jo wón wopytał serbske stawizny krótko nakresliś. Wón jo pśed­stajił śěžke case ako teke wu­znamne tšojenja a wósobiny serbsko-nimskich stawiznow a zgromadnego žywjenja Serbow a Nimcow wót srjejźowěka až do pśibytnosći. Zazněł jo pśi tom nejstaršy znaty serbski ludowy spiw »Naše gólcy z wójny jědu«, kenž jo nejskerjej nastał srjejź 12. stolěśa pó dobyśu serbskego wójwody Jakce z Kopjenika nad wójakami nimskego wójwody Albrechta Mjadwjeźa. Pśednoskoju pśizam­knuło jo se wjele pšašanjow pśisłucharjow, kótarež su byli pśełapjone, až jo wěda wó domorodnych Słowjanach w źinsajšnej Nimskej tak pśeliš mało rozšyrjona. Pśisłucharje su kśěli mjazy drugim wěźeś, cogodla žeńske njamógu se na jatšownem rejtowanju wobźěliś, a su byli pśechwatane, až to jo teke móžne w Dolnej Łužycy, w Cerkwicy. Z awtentiskimi fotami a wjelikeju wědu jo Werner Měškank publikum za sebje dobył a informěrował staśanow Pódwjacorneje Nimskeje wó Słowjanach.