Ponowjeny narowny kamjeń molerja Horsta Šlosarja na Strěžinskim kěrchowje Foto: Heiko PfriemDnja 23. septembra wotmě so na kěrchowje w Drježdźanach-Strěžinje (Striesen) swjatočnosć při wobnowjenym rowje serbskeho molerja Horsta Šlosarja (1903–1964) składnostnje jeho 116. narodnin. W přitomnosći potomnikow a přećelow měješe Jurij Łušćanski wopomnjensku narěč. Hódnoćeše wuměłca za stilistisku, tematisku a technisku wariabelnosć jeho wašnja molerstwa a jako čłona Koła serbskich wuměłcow a nošerja Myta Ćišinskeho. Šlosar bě mišterski šuler Otta Dixa, na kotrehož Nowu wěcownosć předewšěm w swojich portretach a předstajenjach cirkusa nawjazowaše. Jeho krajinowe mólby sahaja wot naturalistisko-realistisce skutkowacych mólbow industrijoweje krajiny wokoło Čorneje Pumpy hač k wuhladej z woknom Drježdźanskeho ateljeja do nimale impresionistiskeje nazymskeje krajiny. Połne barbow su jeho naturalistiske ćišna z burskimi kwěćelemi w keramikowych karanach. Z wulkim angažementom předstaješe Serbow při »natwarje noweho swěta« po wójnje, štož so tež w jeho nasćěnowych wobrazach z wosebitej ikonografiju špiheluje, kotrež pokazuja nimo měra (hołbje) a přećelstwa ludow (afriski hudźbnik) tež ratarjow, dźěłaćerjow a inteligencu w serbskej drasće hač k brašce. Tule je sej prawdźepodobnje mexiskich muralistow a Diega Riveru za přikład brał. W swojich scenach ze serbskeho ludoweho žiwjenja a w napohladach łužiskich krajinow špiheluje Šlosar najbóle mnohostronsce powójnsku dobu w serbskej kulturje. Wuznam Šlosarja hódnoćeše tež wuměłstwowy stawiznar Max Kober w swojej knize »Die Kunst der frühen Jahre 1945–1949« ze slědowacymi słowami: »Poměrnje swójske wuwiće měješe serbske wuměłstwo. Nimo Měrćina Nowaka-Njechorńskeho, kotryž z tradicije ludoweho wuměłstwa a druhich słowjanskich ludow čerpaše, ma so wot Otta Dixa wobwliwowany Horst Šlosar mjenować.«

BETINA KAUNOWA

»Pomyslmy sebi stajnje na to, zo słužimy z našim zhromadnym dźěłom narodej, a štóž tutu bratrsku přezjednosć podrywa, přehrěši so na ekistenčnej zamóžnosći serbskeho naroda«1 (Jakub Šajba)

Mój dźěd Jakub Šajba (11.6.1899– 13.9.1956) skutkowaše wot 1922 do 1933 w Serbskim Sokole, w hibanju, kiž bě z myslički słowjanskeho wozrodźenja nastało. Hač do zakaza sokołskeho zwjazka 1933 bu wón dźesać króć za starostu a dwójce za městostarostu wuzwoleny. Z časa Weimarskeje doby wobdźěli so wón aktiwnje na prócowanjach Domowiny a serbskeho dźiwadłoweho hibanja, kiž so předewšěm w Budyskim towarstwje »Nadźija« wuspěšnje wuwiwachu. Tak zezna w chórje »Nadźije« tež moju wowku Emu Šajbinu rodź. Kučkec, z kotrejž so w lěće 1922 woženi. Jako awtor publikowaše mnohe nastawki k zaměram Domowiny, při čimž so hłownje žonje a jeje nadawkam w serbskim ludowym kubłanju wěnowaše. Dźěłaše jako pismikistajer w Smolerjec knihićišćerni a nakładnistwje w Budyšinje. Po přewzaću mocy přez nacionalsocialistow buchu 1933 wodźace serbske wosobiny zajate, tak tež mój dźěd Jakub Šajba jako starosta Serbskeho Sokoła. Na tón čas dopomina našu swójbu stajnje rysowanka mnicha wot Měrćina Nowaka-Njechorńskeho, kotruž mojemu dźědej po jatbje dari, kotruž běštaj jako susodaj cele přetrałoj.2 Po pušćenju a bjezdźěłnosći bě Šajba hač do januara 1936 w ćišćerni Monse přistajeny, pozdźišo w ćišćerni Jana Cyža, kiž Serbske Nowiny wudawaše. Tuta bu 1937 w zwisku ze zakazom Domowiny zlikwidowana. Hač do 1940 dźěłaše mój dźěd potom w Donnerhakec ćišćerni w Budyšinje, kotraž dyrbješe w lěće 1940 jako poslednja serbska ćišćernja zawrěć. Wot 1940 do 1945 skutkowaše we wulkowikowanskej firmje Gretschel, hdźež sej hospodarske nazhonjenja přiswoji. Hačrunjež bě mój dźěd ćežkeho drjenja dla wojakowanja njekmany, dósta so do ruskeje wójnskeje jatby, bě w Lwowje, Bresće a Odessy. Po wójnskej jatbje 1948 zasadźowaše so za natwar noweje serbskeje ćišćernje. Wot 1948 do 1950 bě hłowny sekretar Domowiny a wot 1950 hač do swojeje smjerće načolnik ćišćernje a nakładnistwa Nowa Doba.3 Wo wulkim wuznamje, kiž Šajba w serbskim kulturnym žiwjenju měješe, swědči tež akwarel z napohladom wsy Rowno wot Horsta Šlosarja (1903–1964), kiž dósta mój dźěd 1949 k swojim 50. narodninam darjeny a kiž je w swójbnym wobsydstwje. Na zadnjej stronje je napisane: »Wěnowane wot starych přećelow.« Pod tym steja slědowace mjena: Pawoł Nedo, Arnost Simon, dr. Jan Cyš, Jurij Wjela, Jan Krawc, Pawoł Nowotny, Jurij Winar a Arnošt Bart. K jeho 50ćinam wuzběhny so wosebje jeho wukon za Serbski Sokoł. Tak pisaše Nowak-Njechorński w čisle 66/1949 Noweje doby: »Jeho wašnje postupowanja a jednanja zjednoćene z njewšědnym rěčniskim a tež spisowaćelskim darom, jeho měrniwa a rozwažna powaha su jemu dobyli přećelow-sobudźěłaćerjow a z tym wěsty wuspěch. Předewšěm pak je jeho dźěło spěchowała a k dobyću dopomhała myslička, kotruž stajnje zastupowaše – myslička postupa a doprědkarstwa.«