»…na kóncu módry dym.« Heinrich Heine – Z třoch dźělow zestajena zběrka prozy a esejow »Stop a stup« Měrany Cušcyneje započina so z rjadom powědančkow, kiž su tematisce a poetisce jara mnohostronske, ale přeco hłuboko we wšědnym dnju zakótwjene.

Krótke, jadriwe sady, napjate wašnje powědanja, jara čućiwe přibliženje figuram, něžnje napředźene charakterizowanje figurow a jich poćahow, woznam druhich ludźi za nas a kak wažnej stej stabilny wšědny dźeń a stabilna wokolina, su prěnje zaćišće, kiž napadnu na spočatku lektury. Zetkamy figury (Danielu ze »Zawostajenstwo«), kiž so swojim nostalgiskim začućam a dopomnjenkam podawaja: Wulkotne wobrazy serbskeho dźěćatstwa w NDR, nadrobnosće, kiž běchu tak wjele biografijow wučinili, fota wubudźeja přeco dalše dopomnjenki na nana a wuja, na mać, na swjedźenje. A přeco zaso njewočakowany wobrot. Tu je tež pytanje za uniwersalnej spiritualnosću (»Jandźelina«), za zwjazanjom z njeznatymi, bójskimi mocami, kiž w nas skutkuja, něžne, dokładne wopisowanje a hłuboke dohlady do psychi, nadal hłuboko zanurjeneje do wšědneho dnja ludźi, z wjele zrozumjenjom za wšitke jich słabosće a sylnosće. Njehladajo skerje nabožneho zakładneho tona a z tym relatiwnje wuskeho ideologiskeho a wozjewjensko-techniskeho ramika poradźi so Měranje Cušcynej w jeje powědančkach (»Hodowny štom«, »Drohotny dar«, »Zhubjeny syn«), tute wobmjezowanje přez efektowe pointy přewinyć, so powučacemu patosej a pobožnej sentimentalnosći wuhibnyć. Připódla prajene by Měrana Cušcyna jedna z mało awtorkow była, wot kotrejež móžemy wuknyć, kak hodźi so spiritualnosć skutkownje předstajić a z lochkej ironiju a přichilnosću łamać.

Powědki »W Hodźanach«, »Nohaty wosušk«, »Dr. Frido Fumlofak« su duchapołne, žortne, z wjele rěčnymi hrami a rěčnymi žortami, stilistisce jednotne, bajkojte, hrajkaja sej z předsudkami a klišejemi, za kóždym róžkom łaka žortne zwjertnjenje. W powědkach Měrany Cušcyneje njeskuzła so hłuboka dramatika a tragika, w tym zmysle je wona přeco po swójskich rěčnych a poetiskich pućach kročiła. Tež multiperspektiwisce so jednanske nitki pletu (»Židźana nitka«). Dźe wo njewšědnu rozžahłosć, wo wobraz dźensnišeho indiwidualizma a samo woleneje samoty, wo falowacu komunikaciju, strach před bliskosću, ale tež wo strach, zo so žona tebje zmocuje, će šlapnje.