Běše to woprawdźe najprjedy eksperiment, jako narěči dr. Křesćan Kessner (znaty lěkar, rodźeny Lubijčan a bydlacy we Łomach, kotryž je sej awtodidaktisce serbšćinu přiswojił) Budysku župu »Jan Arnošt Smoler«, hač njebychmy Towaršnosć Carla Gustava Junga Sakskeje z.t. při wuhotowanju 1. Łužiskeho powěsćoweho sympozija podpěrać móhli. Připrajichmy a njejsmy to wobžarowali – cyle nawopak!
Na krasnym junijskim kóncu tydźenja zetka so 35 zajimowanych ludźi w Domje tysac hatow w Stróži, mjez nimi tež wosom Serbow. Chcychu z wutrobu a rozumom Krabatowej powěsći připosłuchać a so jeje psychologiskemu wobstatkej zbližić. Tema sympozija bě »Krabat – mjez splećenjom a wuwićom«.
Wšitcy běchu wćipni, kak hodźi so powěsć wo Krabaće psychologisce rozjasnić a kotre poćahi hišće hač do dźensnišeho wobsteja. Tuž so na zakładźe třoch přednoškow – swědomiće wědomostnje spřihotowane a přednjesene wot psychologowki Denis Rudin z Küsnachta (Šwicarskeje) – z Jurja Pilkowej wersiju powěsće wokoło Krabata, jeho maćerje, jeho sobu zawlečenych a čorneho młynka zaběrachmy.
Najprjedy měješe předčitana powěsć na kóždeho wobdźělnika-jednotliwca skutkować, korjenje powěsće a powěsćoweje figury mějachu so wuwědomić. Potom pokaza nam znata serbska wuměłča Maja Nagelowa, kak hodźa so z wołojnikom abo čornej krydu na swětłej mjechkej papjerje swójske začuća zwuraznić. Wobdźělnicy kruha pomhachu sej mjez sobu, so potom pozdźišo tež wo molowanym wuprajić.
Po skoro dwulětnej abstinency swójskeho direktneho kulturneho live-dožiwjenja wjeselach so jara, jako wudobych sej kartku za jedne z třoch požadanych předstajenjow lětušeho ptačokwasneho programa Serbskeho ludoweho ansambla.
Njesćerpliwje podach so do Chróšćan »Jednoty« a njebuch přesłapjena. Najprjedy radowach so nad tym, zo wopyta njedźelniše popołdniše zarjadowanje wjele swójbow z dźěćimi. Zrudna tola to wěcka, zo hižo druhe lěto wšě dźěćace předstajenja SLA wupadnu abo so jenož w snadnej ličbje na digitalne wašnje pokazaja. Bych rady hišće lěto dočakała, jeli bychu so na tutym městnje serbske a dwurěčne dźěći ze swójskim dźěćacym ptačokwasnym programom zawjeselili. Tež w Delnjej Łužicy bychu sej zawěsće tajki lóštny program wobhladali. Čehodla rozsud takle jenož za dorosćenych přihladowarjow w Hornjej Łužicy padnył je, bohužel njewěm.
Publikum wočakowaše krótko před tradicionelnym 25. januarom ptačokwasny program, lětsa we formje tak mjenowaneho burskeho dźiwadła pod titulom »Njewěsta njewjesta«. Dobra to ideja, brašćenje a prawy serbski kwas do srjedźišća jednanja stajić! Libreto napisa a režiju derje w horšći měješe serbski dźiwadźelnik Tomaš Cyž, a nic jenož tohodla přeswědči tež w róli korčmarja. Jeho kontakt k Berlinskemu komponistej Wolfgangej Böhmerej so tohorunja wudani, wšako napisa Böhmer spomóžnu hudźbu, napodobnjenu musicalej a zapopadnywši serbske ludowe spěwy a wurězki z oratorijow »Žně« a »Serbski kwas«.
Domowinskej župje »Handrij Zejler« Wojerecy a »Jan Arnošt Smoler« Budyšin zarjadowaštej sej lětsa swój župny wulět dnja 4. winowca do Libereca, zo bychu z wjele druhimi Serbami a Čechami sobu dožiwili wulkotne zahajenje jónkrótneho serbskeho kulturneho lěta w Čěskej. Naši čěscy susodźa mjenuja tutón kulturny wjeršk »Rok Lužických Srbů v Libereckém kraji«. Dźakować mamy to iniciatiwy jednotliwcow, čěskich entuziastow, kaž su to Jana Vančatová, Zlatuše Maťátková, Libuše Vítová abo Tomáš Břeň wot młodeho towarstwa SAL (Societas Amicuum Liberec).1 Woni chcychu hordźe 70. róčnicu toho wosławić, zo móžeštej w šulskim lěće 1949/50 dwě serbskej rjadowni na Libereckim gymnaziju F. X. Šaldy studować. Tak započachu slědźić a nadeńdźechu hišće štyrjoch Serbow z tehdyšeho časa, rodźeni w lěće 1932 a chodźiwši na tudyši gymnazij: Jana Barta, prof. dr. Helmuta Fasku, dr. Jana Brězana a dr. Jurja Kubicu. Přeprosychu sebi jich a pomyslichu při rozmołwje w běžnej čěšćinje, zo by so k tomu hodźał dokumentariski film a knižka pod titulom »To byla pěkna věc / Lužickosrbská gymnaziá v Československu (1945–1950)«, zo by so dale móhła wopomnjenska tafla při durjach hišće eksistowaceho gymnazija přičinić a swjatočnje wotkryć a scyła by so dyrbjało planowane lěto serbskeje kultury wustojnje zahajić.
