Rěčna změna a rěčny konflikt w Lubinje w zažnym nowowěku

»Wuměra naša dolnoserbska rěc?« – Z tutym prašenjom zaběraše so njedawno diskusijne zarjadowanje w Choćebuzu. Bjezdwěla słuša delnjoserbšćina k akutnje wohroženym rěčam w Europje. Zakład dźensnišeje situacije su procesy rěčneje změny, kotrež maja swój započatk we wysokim srjedźowěku a kotrež móžemy žórłoweje situacije dla wosebje w nowowěku rekonstruować. Nastupajo historiske rěčne wuwiće w Delnjej Łužicy stejitej sebi we wědomostnej literaturje dwaj interpretaciskej modelej napřećo. Wosebje němscy etnografojo a historikarjo, mjez nimi Richard Andree a Rudolf Lehmann, zastupowachu w 19. a 20. lětstotku měnjenje, zo je serbstwo »w njezadźeržomnym, přirodnje, same wot so« so wotměwacym procesu z němcowstwom jako »wyše stejacej jednotu« zrostło. Tute stejišćo wotpokazowaše w 1950tych lětach so forměrowaca profesionelna serbska historiografija, předewšěm jeje protagonist Frido Mětšk. Wón zastupowaše poziciju planowaneje a wobstajneje knježerstwoweje germanizacije Serbow wosebje w Delnjej Łužicy, při čimž wosebje Delnjołužiskemu konsistorijej w Lubinje negatiwnu rólu připisowaše. Wuzběhowaše při tym wertikalnje spadowacu móc mjez němskej wyšnosću a serbskimi poddanymi, kotřiž běchu objekt a wopor germanizatoriskich zakazow rěče a druhich předpisow.