Skeptiske optimisty (4/11)

Se wě, až smy wuźěłali za naš kalendaŕ koncepciju a plany. Chylu smy pśi tom woplěwali wěstu směšnu strategiju: W LND ga su měli (a snaź maju tam źinsa hyšći) tak pomjenjonu »radu słoda«. Gremijoju som musał eksponaty pśedstajiś, aby cłonki je mógali pógódnośiś ako gódne za fotografěrowanje. To njejo nic za mnjo było.

Z Geratom Hendrichom smej wjelgin malsnje wupytnułej, až buźomej pśez lěta trjebaś zwězkarjow w muzejach, archiwach abo priwatnych zběrkach, kótarež pokazuju nam wobstatk łužyskich drogotkow a wupóžycuju nam eksponaty za fotografěrowanje. To pak jo rowno na zachopjeńku śěžko było, wótergi su to wótpokazali. Pśicyna: Prědny kalendaŕ njejo hyšći pśedlažał a njejsu se našo pśedewześe mógali pśedstajiś. Pó 1976 jo to bywało wjele lěpjej. Tegdy njejsmy ale žeden cas měli, dokulaž jo se śišćaŕnja pśedłogi z pśedběgom pśisamem tśich lět pominała.

Arnošt Kowar wót Serbskego muzeja jo mě ned z radu pó boku był a pomagał. Teke ceptaŕ a awtor Alfons Frencl z Róžanta jo pomagał a mě do kloštarja Marijina gwězda pósłał a tam teke pśipowěźeł, až pśidu. Som měł póglědaś, lěc by mógał z bogaśe wupyšnjoneje pratyjownje, zgótowana wokoło lěta 1200, kalenderowe łopjeno wugótowaś. Abatisa jo to pśijaśelnje wótpokazała. Lěta pózdźej jo mě pomagał Pawoł Kmjeć z Chrósćic a jo w kloštarju pšosył wó wupóžycenje wósebneje šabraki za jatšownych rejtarjow. Dokulaž njejo měł žedno awto, som musał transport pśewześ. Ja pak, nic wó tej małej łdžy njewěźecy, som za abatisu spšawne dogrono wó wupóžycenju pśigótował. Wóna jo to z wjelikomyslneju gestu akceptěrowała. A katolik Kmjeć?

Pódobnje njejsom w 1970tych lětach měł žednu gluku z tachańskeju pókładownju sw. Pětša w Budyšynje. Njejsu mě kśěli tam fotografěrowaś daś a teke njejsu kśěli nic wupóžycaś – z wěstotnych pśicynow, ako su gronili. Tegdejšy tachański faraŕ dr. Rudolf Kilank jo rad kśěł, aby w Křini wujšeł pśinosk wó biskupje Wóskem (1692–1771). Ale wuměłski kalendaŕ bźez fota njejo móžny! Stakim jo Kilank ako priwatna wósoba w pókładowni drogotne wopismo wót 1744 wupóžycył a do swójogo bydlenja pśinjasł. Tam som natwarił swóju techniku. Wobraz jo musał nastaś w dopołnje śamnem rumje, dokulaž su błyskowe aparaty jano mału kapacitu měli. Daś to źinsa hyšći něchten rozmějo! Myslim se, až jo se dr. Kilank cuł ako w krimiju, źož njeknicomniki we jśmě originalne wuměłstwo wuměniju.