W sćěhowacym přinošku chcu rozłožić, što je mje pohnuło 2011 prěni raz do Łužicy přijěć. Jako sćěh nastachu 2014, 2015 a 2019/2021 tři mjezynarodne wuměłske projekty, při kotrychž 49 načasnych wuměłčow a wuměłcow z wobłukow tworjaceho wuměłstwa, literatury a hudźby sobu skutkowaše resp. 15 awtorkow a awtorow z třoch krajow (Awstriska, Němska, Słowjenska) komentary za projektowe katalogi přinošowaše.¹ Za poradźene přewjedźenje we wšěch lětach bě z wulkeho dźěla Załožba za serbski lud zamołwita: W zmysle basnje Bertolta Brechta »Fragen eines lesenden Arbeiters« słuša mój wutrobny dźak tamnišej zamołwitej Ance Němcec. Jako iniciator projekta chcu so tež wšěm wobdźělenym zjawnym a priwatnym institucijam² kaž tež nadrjadowanym zastupnikam krajow a zwjazkow w Němskej, Słowjenskej a Awstriskej za přewostajenje rumnosćow a financne srědki dźakować, bjez kotrychž njeby realizowanje krajow přesahowaceje kulturneje wuměny móžne było.

Jednanje čłowjekow je wot dopomnjenkow wobwliwowane. Slědujemy přikładam, žedźimy so za złotym časom prjedawšich (dźěćacych) rajow abo za zańdźenymi, jako ideal předstajenymi politiskimi systemami, kotrež so we wšědnym dnju jako njekmane wopokazachu. Peter Handke na př. zasadźowaše so ze swojeje w Francoskej woleneje domizny w knize »Abschied des Träumers vom neunten Land« (1991) za wobstaće Juhosłowjanskeje³ a dósta wot Draga Jančarja, spisowaćel kaž wón a byrgar woneho »wusonjeneho kraja«, hnydom wotmołwu w »Poročilo iz devete dežele – Privid in resničnost« (1991) (Rozprawa z dźewjateho kraja – mylenje a woprawdźitosć). Jako zachadźachu 1996 we »wusonjenym kraju« wot Južnych Serbow naškarane bratrowske wójny, pisaše Handke swoju pućowansku rozprawu »Eine winterliche Reise zu den Flüssen Donau, Save, Morawa und Drina oder Gerechtigkeit für Serbien«. Jančar wotmołwi jemu z »Misijonar in njegova pravičnost« (1996; Misionar a jeho sprawnosć), samo z dźensnišeje časoweje distancy čitanja hódna korektura idealneho wobraza.⁴