Teologiske ideje oratorija – 2. dźěl

Ps 137, 1–4

Při babylonskich rěkach sedźimy a płakamy, hdyž my na Cion spominamy. Naše harfy powěsnjemy na wjerby teho samsneho kraja. Přetož tu kazaju nam spěwać ći, kotřiž nas jatych maja: »Spěwajće nam něšto wot Cionskeho kěrluša!« Kak bychmy móhli spěwać Knjezowy kěrluš we cuzym kraju?

Druhi dźěl oratorija započina so z tekstom, kotryž pochadźa z Ps 137. W nim powěda so wo přebywanju wuzwoleneho ludu w Babylonskim wuhnanstwje. Jedna so potajkim wo čas mjez 597 – tehdy mjenujcy započa so prěnje z dohromady třoch wuhnanstwow Židow – hač do 539, jako dowoli jim persiski kral Kyrus II. Wulki nawrót do ródneho kraja. Citowany tekst předstaja zrudnu situaciju wuhnancow. Woni sedźa a płakaja a su jeći. Nuzuja jich, zo bychu narodne a nabožne kěrluše spěwali. Woni pak to wotpokazaja.1 To je bibliska perspektiwa wuhnanstwa, kotraž akcentuje předewšěm teologiske ideje. Z tutoho wida bě situacija wuhnancow woprawdźe katastrofalna: Woni běchu w cuzym kraju, jich stat zhubi politisku njewotwisnosć, měšćanska murja Jerusalema bu zničena a Jerusalemski templ ležeše w rozpadankach. To bě zdobom wulka teologiska kriza: Wuzwoleny lud bě wójnu přěhrał. To rěkaše, zo je jich Bóh Jahwe słaby, babylonski přibóh Marduk pak sylny. Jeho lud bě dźě dobył. Z archeologiskeje perspektiwy pak situacija wuzwoleneho ludu tak bjezwuhladna njebě. Z namakanych tekstow wuchadźa, zo su so Israelića w Babylonje poměrnje derje zažiwili. Woni bydlachu předewšěm we hłownym měsće a wokolinje, mějachu swoje dźěłowe městna a załožowachu firmy a samo banki. Tohodla njejsu so wšitcy do domizny wróćili, jako su jim to dowolili. Tak nasta jedna z najwažnišich židowskich diasporow. Jedyn z najwjetšich přinoškow tuteje k wuwiću judaizma je Babylonski talmud kaž tež institucija Synagogi.2

Korla Awgust Kocor komponowaše wšelakore hudźbne twórby. Jedna z nich je oratorij »Israelowa zrudoba a tróšt«, kiž nasta w lěće 18611. W nim so jedna wo někotre podawki ze sta­wiznow wuzwoleneho ludu a jeho tekst so zepěra nimale dospołnje na perikopach Swjateho pisma, kotrež su z wěstym teologiskim wotpohladom zestajene. Wo kajke podawizny dźe a kajke teologiske ideje so tule zwuraznja? Na tutej prašeni ma wotmołwić předležacy nastawk. W prěnim dźělu póńdźe wo historiske fakty, na kotrež so oratorij poćahuje a w druhim spytamy wuslědźić w nim zapřijate teologiske ideje.

Stawizniski pozadk oratorija

Oratorij »Israelowa zrudoba a tróšt« wobsteji z třoch dźělow, kotrež poća­huja so na bibliske stawizny wuzwole­neho ludu. Prěni dźěl wěšći Israelej nje­zbožo – jeho hrěcha a njeposłušnosće dla. Druhi dźěl wopisuje njezbožo same a třeći dźěl předstaja sluby Bože na lěpše časy. Wo kotre bibliske stawizny wu­zwoleneho ludu so tu jedna? Poprawom wo te, kotrež wothrawachu so w 6. lětstotku do našeho ličenja časa. W lěće 605 do Chr. wotmě so bitwa pola města Karkemiša, ležaceho w bliskosći rěki Eufrata. Egyptowčenjo wojowachu přećiwo Babylonjanam. Tehdom běštej to dwě najsylnišej mócnarstwje swěta. Kóž­­de z njeju chcyše dominować, wo­sebje w Lewanće, potajkim tež na teri­toriju, kiž słušeše k Israelej (2 Kral 23, 31–35). Naspomnjenu bitwu přěhra Egyp­tow­ska a Lewanta přeńdźe pod knjejstwo Babylonskeje. Za wuzwoleny lud to rěkaše, zo dyrbješe wotnětka wyso­ke dawki płaćić. Dołhož to činješe, knježeštej měr a pokoj. Hdyž pak to wot­pokazo­waše, nastawachu hnydom pro­blemy. Babylonske wójsko interweněrowaše a nuzowaše k »porjadej«. W padźe wu­zwoleneho ludu sta so to samo trójce: 597, 587 a 582. Po tutych zachadźenjach njezhubi Israel jeno swoje slěbro a złoto, ale tež swojich staćanow. Po přikładźe Asyriskeje Babylonska ludźi jenož njemorješe, ale ćěrješe tež wěsty dźěl do wuhnanstwa. To potrjechi wosebje rjemjeslnikow a elitu ludu. W kraju wo­sta­chu jeno rólnicy, kotřiž dyr­bjachu wěsty podźěl swojich płodow okupantej wo­tedawać (2 Kral 24, 1 – 25, 30). W babylonskim wuhnanstwje přebywachu Židźa hač do lěta 539, doniž njepřemó persiski kral Kyrus II. Wulki (539–530) Babylonske mócnarstwo. Wón da Israelej swobodu, tak zo móžeše wróćo do swojeho kraja ćahnyć a tam Jerusalemski templ zaso natwarić, kotryž běchu Babylonjenjo zničili. Templ so něhdźe w lěće 516 woswjeći. Čas persi­ske­ho knjejstwa bě čas wulkeje nabož­neje, nic pak politiskeje swobody (Esra 1, 1–4; 3, 1–4, 5; 5, 1–6, 22). Tutu mějachu Israe­lića hakle srjedź druheho lětstot­ka do našeho ličenja časa (1 a 2 Makk)2. Prěni dźěl Kocoroweho oratorija poćahuje so na podawki wot bitwy pola Karkemiša do wuhnaća israelskeho ludu do Babylonskeje. Druhi dźěl oratorija wobsa­huje dobu Babylonskeho wuhnanstwa hač k ediktej krala Kyrusa II. Wulkeho, kiž zmóžni israelskemu ludej nawrót do domizny. A třeći dźěl jedna runje w času wróćenja z Babylonskeho eksila do slubjeneho kraja.