W zajźonych lětach su se wudali w Slěpjańskej wósaźe knigły, spiwniki, wobrazowe­ zwězki, brošurki a cejdejki, jo – samo prědna pšawa wucbnica z titelom »Ho zachopjonku jo było to słowo – Slěpjański rozprajak«, w našej slěpjańskej warianśe serbšćiny.

A teke na plakatach, informaciskich toflach, (poł)amtskich wózjawjenjach a kórtach z regionalnym wuznamom cytamy pśecej zasej tu srjejźnołužysku slěpjańšćinu.

Se wě, až wužywa se teke we wustnej formje na wšakich zarědowanjach a swěźenjach, w cerkwi a pśi woplěwanju tradicionalnych nałogow. Teke we wšednem žywjenju ako rozgranjańska rěc jo hyšći k słyšanjeju, lěcrownož se to bóžko źeń a mjenjej jawi.Wšak jo licba běžnje slěpjański powědajucych źeń a mjeńša.

Gaž jo w casu mójogo źiśetstwa pśed wěcej ako 60 lětami zawěsće hyšći połojca wobydlari serbski powědała abo nanejmjenjej rozměła, jo se to, rowno ak naša drastwa, do dalokeje měry z wejsańskego wobraza zgubiło.

Weto dožywjamy wěstu renesansu a wědobne spěchowanje pśez angažěrowanych jadnotliwcow, towaristwa a organizacije. Za tym stoje zwětšego luźe, kótarymž su naša rěc, kultura a tradicije wažne a substancielne a kótarež by jich dopołne póminjenje wjelgin woblutowali. Jo to jadnorje fundamentalny wobstatk jich byśa a tyśa.

Poskajće, tole je so mi njedawno w nocy dźało:

Sym na někajkej małej kupje srjedź šěrokeho morja, dokoławokoło je hač do wobzora jenož woda widźeć. Na tej kupje rostu palmy, wopiče chlěbowcy a hoberske lipy. Na njebju pod běłymi mróčelemi lětaja a škrěča spodźiwne eksotiske ptaki, po pěsku łaža někajke raki a waki. Njewěm scyła, hdźe sym a boju so. Słyšu jenož, kak morjo šumi a ptačina haruje.

Słónco chětro smali, ale z morja duje miły wětřik. Při sebi mam małe radijo a bananu.

Takle potajkim sedźu a přemysluju. Što móžu a što dyrbju tu činić? Jěm najprjedy bananu.

Nadobo zady mje něchtó zaškrěči.

Stróžu so, potom so wobroću. Z palmoweho hajka něchtó dźe, bliži so pomału a hdys a hdys stejo wostawa. Po wšěm zdaću so tež strachuje.

Skónčnje steji přede mnu. Je to čłowjek kaž ja, w lochkej drasće, w ruce dźerži, haj što - wulku knihu! Widźu, zo so přećelnje směje. Jeho běłe zuby so zybola. Nadobo z woběmaj wočomaj na mnje žmriknje. Ja stanu a wupřestrěju ruce. To znaju z dyrdomdejskich filmow, takle so to přeco w tajkim wokomiku čini. Nětko so hižo njeboju a pytnu, zo ma wón kožu a swětłe włosy. A nimo knihi njese pod pažu někajki njeznaty płód, wupada kaž žołta kórka abo tajka podołhojta dynja. Wón połoži woboje kedźbliwje na wulki kamjeń a přimnje mojej wupřestrětej ruce. Potom so zaso přećelnje posměwknje a na mnje zarěči.

(za Kamila Thorquindt-Stumpfa)

1.

»Měj se! Wjele gluki, wšo dobre na drogu!«

Na jězd lube słowa za nami wołaju.

Naš cołn milny wětšyk pózlažka kólebjo

a list starych wólšow nad nami šepoco:

Co ga was wabi wen do cuzego kraja?

Doma ga jo nejrědnjej, tak pěseń baja.

Z lažkeju myslu do cuzby śěgnjo syłoj,

z wutšobu stysknej’ wrośijo se zas’ domoj.

Mały syłojk, toś leś,

wustrěj kśidle, se zwigaj!

Z Błotow pytaj se swóju drogu

pśez naš kraj šyroki!

2.

»Ahoj! Wjele gluki, wšo dobre na drogu!«

Na jězd do njeznateg’ swěta nam kiwaju.

Naš cołn gónje štormy na mórjo šyroke,

zmil Bog se a wjeź nas na brjogi daloke.

Do swěta comy, aby se cuzych płodow

najědli a se napili cuzych wódow.

Aby pó dyrdakojstwach zas’ najšli pokoj,

wrośijomy se, co-li Bog, zasej domoj.

Běły gołub, toś leś,

wustrěj kśidle, se zwigaj!

Z kraja pytaj se swóju drogu

ku brjogam dalokim!

3.

»Hatchej! Wjele gluki, wšo dobre na drogu!«

Na jězd pó njeskóńcnem njebju nas žognuju.

Naš cołn swětnišćowy jěźo wšen samotny,

kaž klek slobrowity byza do daliny.

Gwězdate njebjo woła do nimjernosći,

na zemi tudy byli smy jano gósći.

Daśi tek’ młogi cowa wó nawrośenju,

1.

Za Babineju górku, we góli tak šyrokej,

jo wjaskow sedym rědnych, pśi rěcce slobranej,

jo wjaskow sedym rědnych, pśi rěcce žwałatej.

2.

Nad slobraneju rěcku, pśi łuce tak kwiśecej,

jo móstow sedym starych, pśi droze steptanej,

jo móstow sedym starych, pśi droze dalokej.

3.

Srjejź wokolicnych wjaskow, pśi droze tak dalokej,

stoj cerkwja kamjenjana, pśi budce glinjanej,

stoj cerkwja kamjenjana, pśi budce chudobnej.

4.

Pśi cerkwi torm se zwiga, ku módrinje wusokej,

na njom tśi zwóny zwónje, we chyli wjasołej,

na njom tśi zwóny zwónje, we chyli wobtužnej.

5.

We wjaskach tam pód górku, we góli tak šyrokej,

jo źowćow sedym raz sedym, we šorcy zelenej,

jo źowćow sedym raz sedym, we šorcy cerwjenej.

6.

Za wjaskami na łukach, na tšawje tak rosojtej,

jo gólcow sedym raz sedym, z kósu swěśatej’,

jo gólcow sedym raz sedym, z kósu byzatej’.

- - - - - lamento - - - - -

7.

Ach, koło casa wjerśi se, sedym raz sedym lět,

hyšći raz koło wjerśi se, sedym raz sedym lět.

A kóse su pśestali, šorce se rozryli, zwóny se rozpukali.

A rěcki su zaschnuli, mósty se sypnuli, žrědło jo zapšažyło.

A góla, ta šyroka, něga tak šyroka, góla jo pódrubana.