W slědowacych lětdźesatkach so mjenowana teorija dale wuwiwaše. W nowšim času pak estiski wědomostnik Martin Ehala zwěsći, zo mjeztym wužiwany naprašnik »subjektiwneje witality« njeje w mnohich padach kmany dosć, realnu aktualnu žiwjenjakmanosć etnikuma postajić. Wón namjetuje, dwaj prototypaj etniskosće rozeznawać: »horcu« (emocionalnu, afektowu) a »zymnu« (racionalnu) formu. Po Ehalowym měnjenju je runje prěni mjenowany typ w zwisku z přetraćom abo rewitalizaciju etniskich cyłkow nimoměry skutkowny abo samo rozsudźacy.

Hdyž smy lětsa znowa předstajenje Kocoroweho oratorija »Israelowa zrudoba a tróšt« dožiwili, so někotryžkuli připosłuchar abo interpret tež praša: Što je komponista pohnuło, w lěće 1861 duchowny oratorij stworić? Biografojo Korle Awgusta Kocora njeskića na to mje spokojaceje wotmołwy. Zwostawa jenož z kontekstow přičiny a nastorki wotwodźeć, tukać a dale pytać. Znate je, zo je chór Lumir dźěle z oratorija prěni króć předstajił 22. apryla 1862, na beneficnym koncerće pestalozzijoweho zjednoćenstwa w Drježdźanskej Cyrkwi našeje knjenje a zo chcyše Kocor specielnje na hłós altistki, něhdyšeje dwórskeje spěwarki Marje Schusteroweje, solowu partiju stworić.

Manšćina jo wótemrěła ako prědna rěc južo w 1970tych lětach. Zachadaś jo zachopiła južo w 19. stolěśu ako »rěc głupakow«. Pśi minjenju rěcy jo nastał zwisk mjazy maminorěcnymi a aktiwistami, což jo wjadło do gibanja, kótarež jo rozkwitło w 1990tych lětach. 1992 jo był prědny manski rěcny zastojnik wumjenjony. Wón nawjedujo »wandrujuce ceptarje«, kótarež póbituju mansku rěc ako fakultatiwny pśedmjat w šulach pó cełej kupje.

Tola pohladajmy raz na tamnej zajimawostce w tutym zwisku. Sprěnja: Knježerstwo wužiwanje pjenjez lědma wobmjezuje, hłowna wěc, zo spěchuje so z nimi dwurěčnosć. Přičina za to je dosć rozdźělny staw dwurěčnosće w jednotliwych gmejnach. Tak so najskerje gmejnscy radźićeljo w Dźěwinje dźiwaja, zo móžeš za serbske naprawy scyła telko wudać, mjeztym zo w Radworju pjenjezy drje prědku a zady dosahać njebudu.

W Róžeńće rodźena dźowka wučerja a sama wot 1946 do 1954 jako wučerka skutkowaca móžeše so derje do dźěćaceje psychi zamyslić, charaktery a počinki dokładnje wopisować. Tak ćehnje so kubłanska žiłka a pedagogiski pokazowak přez wšě jeje twórby. Wudani pak so, jeje knihi tež jako dorosćeny zaso raz čitać a so přez pryzlojte ideje a dialogi smějkotać. Abo přez fiktiwne pomjenowanja: Hłownaj rjekaj jeje prěnički bydlitaj w Kwětowcu. Hdźe drje tutu serbsku wjesku namakamy?

Wot rozhłosoweho žurnalista Clausa Fischera su słucharjo němskeho rozhłosa hižo to abo tamne wo serbskej hudźbje zhonili. Za Rozhlad je wón krótki zarys serbskich hudźbnych stawiznow zestajał. Pod titulom »Wot lubosćinskeho spěwa k awantgardźe« pisa w kóždym wudaću k wubranemu serbskemu komponistej.

Wjele politiskich komentatorow wobhladuje 2019 tež jako tajke wosudne lěto – znajmjeńša za Saksku a Braniborsku, hdźež je wjetšina Serbow žiwa. We woběmaj krajomaj woli so nowy krajny sejm, prěni raz po tak mjenowanej »ćěkanskej krizy« a poměrnje krótko po wotstupje kanclerki ze zastojnstwa předsydki swojeje strony. Kak budu wolerjo (tež serbscy) na tutu změnu na čole reagować, njeje hišće wotwidźeć.

Sto lět po zwrěšćenym hibanju wokoło Barta mamy 2019 drje »sejm«, njewěmy pak, hač změjemy we woprawdźitych parlamentach, hdźež so hłowny dźěl našich naležnosćow rozsudźa, w přichodnej legislaturje scyła hišće serbskich zapósłancow. Po tuchwilnych prognozach njeje jasne, hač wudobudu sej třo zbywacy serbscy weteranojo znowa mandat. Tež to je nowostka w hač dotal chětro stabilnej politiskej krajinje we Łužicy.

We Łužicy, dokładnišo w fikcionalizowanej wsy Njeswačidle, jedna roman »Mit der Faust in die Welt schlagen« Lukasa Rietzschela, kotryž je wušoł w septembrje w nakładnistwje Ullstein. Pytajo za přičinami radikalizowanja młodostnych slěduje awtor žiwjenskemu pućej dweju w Njeswačidle wotrosćaceju bratrow. Bratraj a jeju přećeljo su we wobswěće žiwi, hdźež dwěluja ludźo na kmanosći, něšto wuskutkować móc, hdźež so ani kubłanju ani politice njedowěrja a hdźež knježitej w młodźinskich klubach namóc a rasizm.