Młodźina – njejsmy ženje mučni wo njej rěčeć, na nju zhladować, ju zrozumić spytać. Kotry wuznam ma přichodna generacija? Tajka horda, zapleńčena – z tójšto žadanjemi a na kóncu jenož błudnymi myslemi, nic? Gen Z – wot digitalneho swěta wotwisna, wobwliwujomna – kak maš ju chutnje brać? Mysle to, kotrež su kóždemu hižo raz přez hłowu čampali. Bjermy so na kedźbu, zo so tam njewusydnu, hórje hišće: w (pod)wědomju tčacy njewostanu.

Młodźina njeje zhubjena a tež nic jeno produkt wobswěta. Sym přeswědčena, zo tuta generacija kóždemu na wutrobje leži. Jedna so zawěsće wo starobnu skupinu z tójšto ekstremami a njewěs- tosćemi. Tola dyrbimy wuknyć, potencial generacije spóznać a podpěrać. Hdyž na młódšich dale z paternalistiskim, wothódnoćacym widom zhladujemy, budźemy so do ruina kopać. Starych w našej towaršnosći bywa dale a wjace a z tym tež hórkosć a bjeznadźijnosć přiběra, tak zo so skónčnje energija, inowatiwnosć, diwersita a wćipnota cyłeho čłowjestwa podusy.

Jako postrow so za holčim mjenom prašeć? – Jara serbske to wašnje. Serbski być, dźě tež woznamjenja: Pokazać, zo sy horda na to. Tak horda, zo z tutym prašenčkom na to plunješ, swójbne poměry sej wujasnjejo. To rěka, zo sy sej swojeje hódnoty wědoma a zo powšitkowny kode za to znaješ, što ma so hajić a kak a hdźe. Při čimž bych »hajić« skerje ze »škitać« narunać chcyła, dokelž wo to dźě dźe.

Praj mi: Čeja sy?

Tola při najlěpšej woli: Za škitom tute borkanje njeklinči. Skerje za nadpadom, wšako witanje/posydń so/chceš něšto pić?/sy dźensa hižo wolerjej AfD dialog poskićiła? a podobne naruna.

Prašenje wutřěli – a to hnydom jako prěnje – a krótko prjedy hač će do wutrobna trjechi, zastanje. Što potom, hdyž njewotmołwju? Hač mortwa wokoło padnu? Abo mje do serbskeho kruha njepušća? Dokelž mje do wěsteje swójby zarjadować a z tym jeje charakterej, jeje nahladnosći abo jeje rozkoram přirjadować njemóža. Wot kotreho časa je tak lochko, někoho zeznać?

Zady -owa?

Hač sym wudata/zmandźelena/ženjena? Swjaty patriarcho! Što dźě móžeš sej w lěće 2024 z wotmołwy na tute prašenje wučitać? A čemu ma to w rozmołwje mjez cuzymaj scyła wušne być?

»Me ne frego!« – »Mje njestara!« Tuta prowokatiwna fraza słužeše fašistiskim čornym košlam pod Mussolinijom jako mantra.

Symbolizuje arogantnu ignorancu přećiwo bědźe druhich, »dale tak« njehladajo wšitkich konsekwencow. Tute stejišćo wusprawnjowaše surowe skutki a wjedźeše towaršnosć runjewon do tyranstwa. »Me ne frego« wołachu po dróhach, jako buchu přeco wjace opozicionelnych zamordowani. »Me ne frego«, doniž njeběše přepozdźe.

Přewzaće mocy Mussolinija w Italskej čita so kaž napominanski spis Orwella abo Brechta, kiž chce nas před wjetšim złom warnować. Wone pokazuje, kak daloko so čłowjek na wulku njeprawdu zwučić móže, doniž jeho na kóncu wjace njestara a naposledk nješlapnje.

Čehodla wo tym rěču?

Spočatk apryla widejo wo mni w syći kursěrowaše, w kotrymž na jewišću Budyskeho »Dźěłań dźeń« stejo, wo staroznatym problemje rěčach – nadpady prawicarskich ekstremistow na Serbow. Mjez mnoho pozitiwnymi reakcijemi pak slědowace dožiwich, štož mje chutnje zatraši, mjenujcy kak husto mi Serbja prajachu: »Nó haj, to emt tak je« abo »Što da dyrbimy činić?«.

Je jedyn z tych temow, kotryž nas mjeztym hižo lětdźesatki dołho zaběra. Lěto wob lěto wo tym słyšimy, kaž šerjenje leža nadpady nad nami.

»Nomen est omen« – mjeno je wěšćenje, znamjo do přichoda. Tole znajmjeńša sugeruje tute łaćonske prajidmo. Hač smy sami wo tym přeswědčeni abo nic – swójske mjeno, wosebje křćenske abo předmjeno, je za kóždeho čłowjeka něšto wosebite, jónkrótne. Je dźěl jeho abo jeje identity, njezaměnliwosće, čłowjeskeje dostojnosće, haj – jeho abo jeje byća z čłowjekom.

Respektowanje tutoho fakta dyrbjało wšitkim wažne a samozrozumliwe być. K tomu słuša wězo tež prawe wurjekowanje a korektne pisanje mjena. Štož je za dokumenty winowatostne, měło tohorunja płaćić za medije, ćišćane kaž awdiowizuelne, analogne kaž digitalne. A tu mamy w Serbach bohužel wěsty problem.

Wosobinsce wěm wo tym wjace hač jenož jednu štučku zaspěwać. Wot mojeho dosć jednoreho serbskeho mjena Hync Rychtaŕ dyrbjach we wěstym delnjoserbskim ćišćanym mediju w poslednich 20 lětach telko njekorektnych a kóždy raz na hinaše wašnje wopak napisanych wariantow čitać, zo počeše mje to po wěstym času mjerzać a tež boleć. Při tym njeje ani trochu pokojace, zo so tam tež mjena druhich Serbow často wopak pisaja, a to samo w jednym a samsnym nastawku raz tak, raz znak a skónčnje hišće nawopak. Mějach a mam to za bjezrespektnosć. Naša njeboh wowka by prajiła: »To se njesłuša.«

zašłe měsacy běchu w serbskim swěće turbulentne a wupjelnjene z debatami wo identiće: Nadpady na serbsku młodźinu, feministiske wułoženja, přeće za respektom hladajo na starodawne tradicije, film Grit Lemke a naposledk kandidatura Serba za AfD.

Mjeńšina, na kotrejž přeco hišće dystopiska powědka wo wotemrěću lěpi. Ale bohowce budź dźak, zo naličenje znazorni, kak žiwe a diwersne smy. Njejedna so potajkim wo zamjerznjenu, stajnje přezjednu a zawrjenu skupinu.

Serbske identity su wjelorake a hybridne.

Je ćežko, zhromadnu identifikaciju wutworić. Móžemy so lochce mjez sobu zranić, w tym, zo tradicije do prašenja stajimy abo serbskosć druheje wosoby prosće njepřipóznawamy.

Telko rozkwěkanych a njejasnych swójbnych biografijow, telko hańby a zdobom hordosće a spjećowanja. Přiznaju, zo sym połna lubosće a tola začuwam runočasnje wotstorčenje a zranjenje mojich hódnotow.

Z Grounded Theory wuchadźa zapřijeće namjezneho objekta. To je »něšto«, štož mnoho akterow zaběra, bjez toho, zo dalše zhromadne kajkosće mjez nimi wobstałe. Kooperacija bjez konsensa. Te »serbske« je tajki namjezny objekt. Zhromadnje so wo wobstaće toho »serbskeho« prócujemy. Začuće zwjazanosće je, so jako serbska a serbski identifikować. Hladajo na druhe wobłuki pak přiwšěm njepřezjednosć knježi.

Hač to chcemy, abo nic – zynki a zwuki nas přeco a cyłodnjowsce wobdawaja. Słyšenje njehodźi so jednorje wotstajeć, hinak hač widźenje z wočomaj. Wucho je organ, kotryž je nastajnosći wotewrjeny – z dobreje přičiny. Ze słyšenjom zamóže čłowjek sebi blišu a daloku wokolinu wotkrywać, z njej do zwiska přińć a na nju reagować. Zamóžemy regulować, hač aktiwnje słyšimy – (při)posłuchamy – abo hač pasiwni słuchamy, to rěka, zo so zynki a zwuki do pozadka storča, hdyž so na druhu aktiwitu wusměrimy. W 1960tych lětach zaběra so kanadiski komponist Raymond Murray Schafer ze slědźenjom wo zwuku (jendź. Sound Studies) a jeho zwisku k wobswětej. Jako wučeše na uniwersiće Simona Frasera w Torontowje, nasta slědźerska skupina z mjenom »World Sound Project« wokoło Schafera. Jich zaměr běše, čłowjeka na zynki a zwuki wobswěta sensibilizować a to za čas, w kotrymž so spěšnje wutworjacy industrielny wobswět na harowacu wokolinu z přiběracym zwukowym pegelom změni. Tutomu wuwiću chcyše so skupina přećiwić z tym, zo započinachu zwukowu krajinu najwšelakorišich kónčin nahrawać a tak za potomstwo konserwować. Po dołhich lětach analyzy a nahrawanjow zynkow a zwukow po cyłym swěće – tež w Němskej – nasta mnoho publikacijow wo rezultatach slědźenjow, w kotrychž so wuslědki wopisaja a klasifikuja. Ale hakle 50 lět pozdźišo wuwiwachu druhe zwukowuměłcy a architekća na tutej bazy koncepty, kak by so móhła zwukowa krajina, to rěka wšitke nas wobdawace zwuki a zynki našeho wobswěta, aktiwnje polěpšić. Je to prašenje, kotrež rozrisa so předewšěm w urbanym rumje. Wosebje w městach nadeńdźemy hotspoty – blaki wysokofrekwentneho hibanja – na kotrychž knježi hołk a tołk. Wužadanje je nětko, haru estetisce narunać. Na přikład zaplanuja wobswětowi planowarjo rozdźělne přirodne elementy blisko harowańcy, kotrež wotwodźa wot hary a so změrowace na čłowjeka wuskutkuja. Zaměr je, derjeměće čłowjeka zawěsćić a žiwjensku kwalitu powyšić. W tutym konteksće so prašam, kotre zwuki nas myla a kotre nas wobohaća. Kotre bychu so móhli redukować a kotre chcemy rady za naše dźěći zdźeržeć? Prašam so, hladajo na serbsku identitu: Kotre elementy su typiske za serbsku zwukowu krajinu a z dźělom našeho byća?

Starodawne tradicije hajić je tež w Serbach z wašnjom. A to je tež derje tak, wšako zwjazuja ludźi z domiznu a Serbow do zhromadnosće. Zdobom su wažne za identifikaciju. Při někotrych tradicijach pak so prašeš, hač su woprawdźe za wšěch abo jenož za priwilegowanu skupinu.

Křižerstwo na přikład. Lětstotki stara tradicija, kotraž runje tak dołho jenož mužow na konjach pokazuje. Žony namakaš, po zastarskim towaršnostnym wobrazu, w domjacnosći. Rjedźić, warić, hosći witać a mužow na tutym dnju posłužować. Kóžde lěto znowa so prašam: Čehodla poprawom?

Tradicije jenož za mužow, to pochadźa z časa, jako žona dom a dźěći zastarowaše a muž so wo hłownu zasłužbu staraše a swójbu w zjawnosći prawnisce kaž tež towaršnostnje zastupowaše. Kóždy – žona kaž muž – wosta w swojej krutej róli. Z tutymi časami pak smy so hižo dawno rozžohnowali. Abo tola nic?

Swět je so dale wuwił. Tuž měli so tež tradicije a wašnja dale wuwiwać. Historisce widźane wone to tež přeco su – wšako so tež towaršnosć a wobswět stajnje měnjatej. Hdyž tomu tak njeje, hrozy strach, zo zhubitej swoju relewancu. Abo zo jenož hišće za mału skupinu płaćitej. Swjedźeń jutrow pak je wšitkim Serbam wažny. Tuž měnju, zo trjebamy čiłu debatu wo tym, hač njeměła so tradicija křižerstwa dźensnišemu časej přiměrić. Wjele ludźi ma sej ćežko ze změnami tradicijow, wšako su spušćomne a skića orientaciju w žiwjenju – samo, hdyž so wšo druhe změni. Tohodla su emocije w tajkich naležnosćach druhdy wosebje wulke. Potom zakituja so tradicije ze sadami, kaž: »To tla je hižo přeco tak było.«

wjeselu so, zo móžu Wam tutón měsac swoje mysle sposrědkować.

Mamy februar – mały róžk. A rozhladuješ-li so po přirodźe, spóznaješ snano hižo někotrehožkuli nalětnjeho posoła. Pupki sadowcow drje su hišće njerozwěrane, tola njetraje dołho a wša stwórba rozkćěje w hrějacym swětle słónca. Z tajkimi myslemi so rady nošu, wone zbudźeju radosć we wutrobje. Tež ptačokwasny program, kotryž bu ducy po Łužicy předstajeny, nakuzła přihladowarjam posměwk mjezwoči. Program přinjese někoho snadź na hinaše mysle, změni pohlad na wšědny dźeń, kiž je dźensa wobdaty wot njeměra. Štóž so wonka wuchodźujo ptački a rostliny wobkedźbuje, tón so tež zaso do wšědneho dnja wróći.

Zwěsću, zo je dźeń połny dźěła, hektiki, stresa, zwadow, starosćow ... lisćina hodźała so wěčnje dale wjesć. Město wotpočinka kopja so snano njedodźěłane akty. Strach wo přichod přewodźa tele dny wosebje ratarske a rjemjeslniske zawody. Starosće pletu so hač do domjaceje bydlenskeje. Přičina toho je inflacija a z njej zwisowace stupace kóšty za milinu, wodu a zežiwidła. Prašenje, kak ma dale hić, je ze stajnym přewodnikom.

Poskića-li so wječor chwilka telewizor abo radijo zapinać, zo by nowosće dnja zhonił*a, zwěsćiš, zo njeměr cyły swět trapi. Ludźo w Ukrainje a w Israelu zemrěja po tysacach a kónca njeje wotwidźeć. Ći, kotřiž su so tutomu chaosej wuwinyli, trěja sylzy we cuzym kraju.

Słónčne pruhi, kaž zhladnjenja wjesołosće do šěreho dnja.

Přez wokna, kotrež je dešćik zamazał, so do dušow čłowjekow předrěwaja, kotrež so za nimi žadosćeja. Šěre dny zdadźa so kaž hrozny són, ručež je stwička z ćopło-žołtymi posměwkami uniwersuma napjelnjena. Naraz je wšo lóšo, naraz je žiwjenje rjane.

Energija słónca zdawa so kaž ćěriwo za pomału zahłódnjowacu dušu. Njewěm, kak so Wam wjedźe, ale mi su tute wokomiki wjesela wosrjedź šěrych a jěrych dnjow z najrjeńšim zymskim darom. Ze słóncom přichadźa nadźija na to nowe do našeho žiwjenja. Jako smy so w oktobru ze słóncom rozžohnowali, wědźachmy, zo budźe wone jenož hišće hdys a hdys hósć našich dnjow. Ćežke tute rozžohnowanje nazymu stajnje zaso je, wšako je poslednje božemje wjeselu w starym lěće.

Seasonal depression potom naraz zaso knježi. Krótke wokomiki hodowneho a nowolětneho wjesela su kaž kupički wosrjedź zymneho morja šěrych dnjow.

Njewěm sčasami docyła wjace, kotry je dźeń, kajki je měsac a hdy so moje žiwjenje započina. Nětko w nowym lěće, kotrež njech nam z nadźiju swěći. Druhdy chcył so schować, so zhubić a hakle zaso ze swojeho schowa přińć, hdyž ptački fifola, słónčko swěći a trawa so zeleni. Njejsym snano hižo čłowjek, ale skerje kwětka, kotraž so za wutkom žedźi, kotryž ćopłota přinjese.

Rěč. Rěč jako medij. Rěčane słowo jako srědk mjezsobneje komunikacije.

Mjez maćerju a dźěsćom.

Što pak so z rěčnym stawom dźěsća stawa, kotrehož maćeršćina so wot maćeršćiny maćerje rozeznawa.

To je zhromadźenstwo. Tuta zhromadnosć zmóžnja, so swójskim korjenjam naspjet přiwobroćić, sej je tak daloko wotkrywać, zo njetrjeba so přichodna generacija hižo do pytanja dać.

Zo so sadźenk zwosadźa, kotryž k rostlinje narosće a njepowalnje we wichorach steji.

Z korjenjemi, kiž hłuboko do zemje sahajo zamóžeja, štož słowa ze swojim wurazom wujasnjeju. Rěčane słowo w zhromadźenstwje, kotrež so w sposrědkowanju wuspyta. W kotrymž wěstotu nańdźe, hdźež zmylki ani hódnoty nimaja, ani  rólu njehraja.

Skónčnje jeničce słowo płaći , kotrež dźěćo wurjekuje. Bajka so powěda. Hordoznje. Bolosćiwje a radostnje. Z dobrym wukóncom. Stawiznu maćerje. A swójsku. Ze słowami, kotrež stawaja so z rěču. Rěč, kotraž je wo wjele wjace hač jeno srědk komunikacije.

Nic prosty medij.

Žiwjenje. Čiłosć. Spěw. Lubosć. Identita. Přichod. Maćeršćina.

Twoja maćeršćina. Rěč maćerje?

Kultura a pochad.

Ale što je z nanowskej rěču? Myslenje, jednanje, byće. Rěčeć kaž mać abo nan. Rěč mjez staršimaj je ta twoja. Twój zwisk do dalokeho swěta. Přistup k wotewrjenym durjam a wušam. Přistup do zhromadnosće, kotraž zda so cyły swět być.

Pytam z woběmaj rukomaj w maćernej pjeršći za korjenjemi rozrisanjow. Mjez pozběhnjenjemi brjowkami njewěm ani, kotry wutk mi w přichodźe na łopatku padnje. Do horstki njeperfektnje wufilowanych idejow a idealistiskich narokow, so mi znata mysl w mroku pomjatka zjewi: jenička konstanta žiwjenja su změny. Uzus woranja bě so potajkim ze spočatkom mojeho skutkowanja přełamał: kaž nowy płuh swoje wurazne kajkosće wobsedźi; sahaju mjez sylnosćemi runje tomu dotal njewotkryte słabosće do njebja. Rozworujo zmylki.

Tola měsačne wudaće ma so rysa perfektneho dótknyć – štož žadyn přirodny produkt njezdokonja. W kóždym jednotliwym ma něchtó něšto za sebje namakać, stwjelco přikazow a přećow tu kaž zdónk přede mnu wulěze. Stam indiwiduwow ma kopica přinoškow připrajić, w najlěpšim padźe žiwu diskusiju zahajić a so z dźělom mjezsobneje rozmołwy stać, kotraž skónčnje na wosobinskich začućach bazuje.

Pytajo za prašakami njeje měsačnik prosta wotmołwa, ale zdobom dźěl njewotwisneho byća, kotryž wjedźe po znatych lěsach na njeznate swětliny hole. Na tamnej stronje wudźěrajo čwak zašłosće na wutrobje sedźi: wšitko njech wostanje, kaž je. Kak móhli so nimo dotalneho kruha na tute wašnje zdobom dalše zajimowane hłowy docpěć? Štó ma namjet polěpšenja a koho tajki časopis w dźensnišim morju bjezkónčneho raja medijow hišće puta? Što na powjerchu wone linki wuzběhuje a štó sej dźensa zwěri, so z cyłeje wutroby zanurić?

W medialnych kaž tež wědomostnych debatach wo wjesnych kónčinach namaka so zwobraznjenje romantizowaneje idyle versus dystopiske wobrazy »mrějacych wsow«. Wjes so w tym zwisku jako powabne bydlišćo wobhladuje. Tomu steji wobraz rozpadanišća napřećo, kiž bu přez wotchad wobydlerstwa, industrializowane ratarstwo, hospodarski spad, prawicarski populizm a wotpójsnjenje wote wobchadneje infrastruktury sformowany.

Wotrosćemy wosrjedź role a hole. Płuwać nawuknjemy w skale. Solotej přińdźe bjez wokołopuća na blido a jeli schorimy, so kokoš w mjenje poliwki zarěza.

Zda so nimale tak, jako by žiwjenje w tutych wokomikach stejo wostało, njebychmy-li jednoho dnja wupowědali, dokal wutroby towaršow ćahnu: Peru, Indiska, domjacy Lipsk abo inflacionarny wućek Berlin? A bychmy na za lěćom wonjacy nadróžny powětr a miły wětřik zabyli, kotryž so do chěže wita, wuwětri-li so hródź.

Trjebamy wotměnu, kubłanski přistup a wotewrjeny diskurs. Wobohaćamy so swobodnym wunjemdrjenju zajimow a inpuće zdalenych móžnosćow zwonka našeho radiusa. Kak by tajkele městno wupadało – utopija přichoda a dystopija tučasnosće, zapopadnywši wšitke tute začuwanja, kotryž nas k WOSTAĆU pohnuja?

Nam Serbowkam a Serbam scyła jara wosebite stejišćo přisteji, na kotrež njech smy hordźi: Wobhladawši so jako domoródne wobydlerstwo Łužicy a hajicy naše hłuboko zakorjenjene tradicije a rěči. Runočasnje wosrjedź moderneho žiwjenja stejimy, kaž na přikład serbska hiphopowa kultura a doprědkarske serbske kompjuterowe nałožowanja wopokazaja. Nimo toho serbske wsy šwarne derjeměće rysuja.

Tradicija a moderna stej za nas lochce zwjazanej napřećiwkaj. Smy dźě moderny domoródny lud. Tute začuwanje přisłušnosće k domoródnej wobydlerstwowej skupinje nam aktualnje docyła nowy swět wotwěra: hoberski pokład prawow, kajkež našim prjedownikam ani spicy na mysle přišło njeby. Z tutymi móžemy w swójskej režiji na cyle nowe puće nastajić, najebać wuwića derjeměća a modernosće, wobstajne pozhubjenje našeje identity a rěče zadźeržeć a zawróćić.

Začuće přisłušnosće je naposledk wuměnjenje, sebi prawa z w lěće 2021 wot Němskeje ratifikowaneje UN-konwencije ILO 169 »dorěčenje wo domoródnych a w kmjenach žiwe ludy w njewotwisnych krajach« kazać – po tym, zo běštej so druhej wuměnjeni, mjenujcy sydlenska kontinuita a zachowanje někotrych tradicijow, w politiskim Berlinje hižo wobtwjerdźiłoj.

Před krótkim běch prěni raz w tutej wsy. A budu tam hdy hišće jónu? Miłoraz so runje kóncuje, rozbiwa, niči – čwak po čwaku.

Miłoraz – je pomjenowanje za miły, rjany kućik zemje, hdźež ludźo rady bydla. Abo je tam sydlił knjez z mjenom Miłorad? Na kóždy pad tčitej w mjenje słowje miły a rady.

Slepo – je pomjenowanje za městno, hdźež slipaše woda w bahnojtej krajinje abo hdźež bě slepa (nječista) woda. Tomu zdźěla dźensa hišće tak je.

Trjebin – je pomjenowanje za městno, hdźež bě so lěs trjebił, to rěka, hdźež dobywachu ludźo rolu, zo bychu so tam zasydlili.

Ze Slepoho pochadźacy basnik Kito Lorenc (1938 – 2017) měješe wulki wuspěch ze swojej prěnjej basniskej zběrku Nowe časy – nowe kwasy. Basnje ze studentskich lět, kiž wuńdźe po prěnim wudaću w lěće 1961 w druhim nakładźe hižo lěto na to. Zo docpěje serbska basniska zběrka druhi nakład, dožiwi do toho jenož Mina Witkojc (1893 – 1976), byrnjež lyrika samo na sebi jara woblubowana družina serbskeje literatury była. Po wonkownym formaće je kniha mała, po wobsahu a wuměłskim stilu pak wulka stopa do tehdyšeje reality a modernosće. Hižo w njej so pokazuje Lorencowa literariska wjacerěčnosć, štož je za serbsku lyriku tehdy docyła njezwučeny wudawaćelski princip. Pisa delnjo- a hornjoserbsce. Basnje wšak diwergěruja, to rěka, zo njeje wobsahowje identiskich basnjow. W delnjoserbšćinje wozjewi Lorenc mjez druhim, tak móžemy prajić, rozžohnowanski chwalospěw na swoje domjace strony, na serbsku srjedźnu Łužicu, kiž bě studija slawistiki w Lipsku dla wopušćił a do kotrejež so, tak z jeho biografije wěmy, wjace trajnje njewróći. W basni Trjebin, Slěpo, Miłoraz, wobstejaca z cyłkownje 32 štučkow, entuziastisce a połny přichilnosće wo swojej serbskej domiznje piše1:

Zaćichim so prašach, što móhła tu njepřistupneho wo mojej bytosći wozjewić. We wodźe bydlo, w pomjatku doma? Wo sebi rěčeć je po mojim zdaću njepowalnišo, hač swój ławrjenc mjez linkami wutřasć. Kapka do wěčnosće. Njeje zajim našich čitarkow a čitarjow – hladajo na wosobinske šmjatańcy a žiwjenske rozsudy sobučłowjekow – ćěšeny? Njewěsće, chcyjo nochcyjo, hižo dosć wo mni?

Jedna so wo hejatu lěwicarku ze sorabistiskim zdaćom, ze słabostku za mócnym kofejom a połnoměsačkowymi rozmołwami. Prědkowna poradźowarka a pozadkowa nitkićaharka. Pod złotymi žołmami sydacemu pomjatkej so ze časami zlětowacy přiliw bliži – wědomu znatosć woneho zjawa kóždemu samotarjej při wšej dwajsamosći podsunu. Za jasnymaj morjomaj zyboli so hoła kniha wobželnosćenych podhódnoćenjow. Někoho, kiž so wosrjedź dnja, wosrjedź puća a wosrjedź kada módremu złóstnistwu tučasnosće přiwobroći. Někoho, kiž wuspěšnje před njetrjebawšej čłowjeskej zawjazanosću ćěka. Někoho, kiž dwójne płomjo pod powjerchom na koži začuwa a howrjaty wětřik zakituje, byrnjež so přederje dopomnił.

Reflektujo, zda so Rozhlad kaž runoběžna pěšina, kotruž kóždy njenastupi. Ma zamóžnosć, wupłody jednotliwca kanalizować, do swěta wusyłać a wjetšej sferje zbližić. To mnje wabi a nas wšěch nazdala hromadźe wjedźe. Pohonjujo ze sprawnym intelektuelnym narokom na kulturnym polu chcu skutkować a sprawdu skutkowna być.