Dnja 17. julija je stipendiatka Załožby za serbski lud Tereza Hromádková na zjawnym ko­lokwiju temu swojeho slědźenja předstajiła. W akademiskim lěće 2018/19 je studentka srjedźnoeuropskich studijow z Praskeje Karloweje uniwersity dwaj semestraj w Lipsku swoje znajomosće hornjo- a delnjoserbšćiny polěpšiła. W Praze stu­duje wona stawizny, pólšćinu a madźaršćinu. Je jara aktiwna čłonka Towarstwa přećelow Ser­bow a dźěła tam w bibliotece a archiwje. Tež z tuteje přičiny je za swoje zakónčace dźeło wubrała temu, wo kotrejž bě w archiwje stare nastawki namakała – »Wo tradicijach křižerjow z germansko-słowjanskeje wokoliny na přikładźe Delnjeje Łužicy«. W swojim referaće wopisuje ewangelsku tradiciju, kotraž znaje tež žónskich křižerjow. Stipendiatku su powitali direktor Instituta za sorabistiku prof. Edward Wornar, zastupnica direktora za­łožby Michaela Mošowa a projektowa koordinatorka Jana Pětrowa.

Spěchowanje wukrajnych studentow za studij serbšćiny

Prěni raz je so stipendij w lěće 1996 za třoch studentow z wuchodo- a južnosłowjanskich kra­­jow wupisał. Zazběh bě tak wuspěšny, zo so załožba za to rozsudźi, stipendij kóžde lěto wupisać. W běhu tutych nimale 25 lět je so w tutym programje někak 50 stipendiatow wukubłało, wosebje wjele z Pólskeje, Čěskeje, Serbiskeje, Ukrainy, Ruskeje, Makedonskeje, Bołhar­skeje a Słowakskeje. Wjele z nich posrědkowachu po swojim času w Lipsku dale serb­šćinu za studentow na domjacnych uniwersitach abo zaběrachu so we wědomostnych dźěłach ze serbskimi temami jako hłownym předmjetom. Tajke přikłady su Dalibor Sokolović z Běłohroda, Matej Šekli z Ljub­ljany, Lechosław Jocz z Gorzowa Wielkopolskeho a druzy. Wjet­šina wu­kraj­nych sorabistow je pak po studiju na Instituće za sorabi­stiku dlěje w Serbach wostało a zdźě­la dźensa hišće tu skutkuje. Kamil Thorquint-Stumpf, Tomasz Der­lat­ka, Viktor Zakar, Emilia Deutsch, Marcin Szczepański, Ja­kub Sokoł, Stanislav Tomčík a druzy su swoju sorabistisku a didaktisku wědu dale wuwili a dźěłaja na polu serbskeje linguistiki, lite­ratury, didaktiki abo stawi­znow. Z tutoho wida je stipendij na kóždy pad trěbny instrument za wědomostny dorost.

Zjednoćene narody (UNO) su lěto 2019 jako lěto indigenych rěčow pomjenowali. W běhu tutoho lěta su wšelake aktiwity a předewzaća planowane, kiž dyrbja wědomje wo situaciji awtochtonych rěčow powyšić a wuchadźišćo za wutworjenje syće za mjeńšinowe aktiwity w přichodźe być. 28. januara zahaji so tute lěto oficialnje w domje UNESCO w Parisu. Dźeń běše do dweju dźělow dźěleny, dopołdnja bě diskusija a popołdnju oficialna ceremonija. Poskići so simultane tołmačenje do jendźelšćiny, rušćiny, francošćiny, španišćiny a arabšćiny.

Reprezentanća z Ruskeje, USA, Kanady, Francoskeje, Šwedskeje, Marokka a druhich krajow diskutowachu wo wažnosći, powyšić kedźbnosć na temy awtochtonych a mjeńšinowych rěčow, a pokazachu, kotre móžnosće za wabjenje steja pola kotrych mjeńšin k dispoziciji. Chcu mysle někotrych rěčnikow podać.

Na diskusiji składnostnje wotewrjenja lěta indigenych rěčow 2019 w Parisu Foto: Ielyzaveta WaltherowaČłonka Stajneho foruma UNO za indigene prašenja (UNPFII) Aysa Mukabenova wobdźělnikow konferency přiwita. Njehladajo na fakt, zo je hižo wjele małych rěčow zhubjene, budźemy w přichodźe bohužel z hišće bóle drastiskimi problemami na polu wobchowanja rěčow konfrontowani. Z tutych přičin je wuwiće syće awtochtonych a mjeńšinowych rěčow trěbne. Wjetšu zamołwitosć widźi pola maćernorěčnych a reprezentantow indigenych ludow, kotřiž dyrbja swoje politiske pozicije wutrajnje zastupować. Dale wuwjedźe, zo běše trěbnosć zhromadneho dźěła institucijow, kotrež so za rewitalizaciju minorizowanych rěčow zasadźuja, podkład za wudźěłanje juristiskich dokumentow kaž wozjewjenje UNO wo prawach indigenych ludow (United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples, 13.12.2007).

Alexey Tsykarev, čłon Ekspertoweho gremija UNO za prawa indigenych ludow (Expert Mechanism of the Rights of Indigenous Peoples, EMRIP), měnješe, zo knježi w swěće tuchwilu wěsty pesimizm wo róli a móžnosćach rewitalizacije awtochtonych rěčow. Wěnowanje lěta 2019 awtochtonym rěčam dyrbi tutu perspektiwu na optimistisku změnić. Optimizm móže implementaciju progresiwneho rěčneho planowanja a rěčneje politiki dodatnje spěchować.

Twórba FATALITY molerja Romana Minina (2018, 74,4 × 68,5 cm) Reprodukcija: Elena IlienkoWuměłstwo rozeznawa čłowjestwo wot swěta zwěrjatow. Wot srjedźowěka přez lětstotki wužiwaše so wuměłstwo jako srědk za wokrasnjenje elitow, na přikład we wobrazach, spěwach a wuchwalowacych elegijach. Ludowe spěwy a powědančka wuča dźensa wo mudrosći starych časow. Ale w běhu časa přiwza wuměłstwo tež druhe funkcije a tematizuje dźeń a bóle socialne aspekty žiwjenja a identity wšitkich worštow ludnosće. We wjele regionach wotbłyšćuje wuměłstwo stawizniski dóńt teritorija, wuwiće kraja, jeho nabožiny, etniske kontakty, dobre a špatne nazhonjenja luda. Wuměłstwo wotbłyšćuje najwažniše identitu tworjace principy, moralne kodeksy a nałožki kóždeje towaršnosće. Hdyž chceće dušu luda zrozumić, čitajće jeho ludowe powědančka a přisłowa a wobhladajće sej wobrazy z narodneho žiwjenja.