▶ Smjerdźečenjo Slepjanow zahorili

Serbska rejowanska skupina Smjerdźaca je njedźelu, 13. oktobra, w Slepom nazymski koncert w tamnišim Serbskim kulturnym centrumje wuhotowała. Dohromady něhdźe 50 wopytowarjow dožiwi mnohostronsku měšeńcu chórowych a instrumentalnych přinoškow, live-hudźbu kaž tež wustup rejowarkow a rejowarjow. Mjez druhim předstaješe kulturny cyłk tež znate spěwy a reje z Delnjeje Łužicy.

▶ Jubilejny swjatk cyle w znamjenju wuměłstwa

Jubilejna 40. schadowanka wotmě so pod hesłom »Wuměłstwo­«. Tomu wotpowědowaše tež městnosć zarjadowanja, wšako wuhotowachu swjedźeń njedźelu, 12. oktobra, w Braniborskim krajnym muzeju za moderne wuměłstwo (BLMK).

Modowa přehladka designerki Wiete Sommer předstaješe so w formje rejowanskeje performance a sposrědkowa dosć njewšědny wid na serbsku drastu.

▶ Lětdźesatki dołho jasny stil

»Jutta Mirtschin – Molerstwo, grafika, ilustracije, dźiwadło­, plakaty« je hesło wustajeńcy w minjenych štyrjoch­ lětdźesatkach nastatych twórbow wuměłče, kotraž­ je ze swojim njepřepóznajomnym stilom njeličomne knihi ilustrowała. Mirtschin, kotraž je so w Kamjencu narodźiła a w Budyšinje wotrostła, wobrubješe předewšěm dźěćace wudaća Ludoweho nakładnistwa Domowina a Berlinskeho nakładnistwa. Wernisaža wotmě so sobotu, 12. oktobra, na połnje wobsadźenej žurli za wosebite přehladki w Muzeju Budyšin. Wotewrjenje wuhotowaštaj mjez druhim nawoda domu dr. Jürgen Vollbrecht kaž tež spisowaćel a žurnalist Reinhard­ Griebner­. Smyčkarce Diana Bikbaev a Sophia Heide­ zamołwištej­ hudźbne wob­rubjenje.

Dnja 15. nowembra 2024 po­swjeći so w čěskich Warnoćicach swjatočnje awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka, kotruž móža sej zajimcy na městnje abo online w portalu wědy SORABICON­je wobhladać.

Něhdźe 90 zajimcow zeńdźe so w čěskich Warnoćicach składnostnje swjatočneho poswjećenja kulturnohistoriskeje wuč­bneje šćežki »Warnoćicy. Serbske slědy«. Awdiowizuelna a trojorěčna wučbna šćežka rozprawja wo stawiznach Serbow we Warnoćicach w dobje po kóncu Druheje swětoweje wójny. Městačko tworješe w tutym času srjedźišćo serbskeho žiwjenja w Čechach a bě najwažniše kubłanišćo Serbow. We wosebitej měrje hnujace wokomiki tworjachu rozprawy časowych swědkow Jana Brězana, Helmuta Grósa a Jurja Wjacławka, kotřiž na jewišću historiskeje awle Warnočanskeho gymnazija (něhdyšeje serbskeje šule) wo swojich nazhonjenjach w lětach wot 1945 do 1949 powědachu.

Přeprosyli běchu Serbski institut, šulerjo a šulerki jědnateho a dwanateho lětnika Budyskeho Serbskeho gymnazija a gymnazija we Warnoćicach kaž tež Warnoćičanska měšćanska knihownja a tamniši muzej. Měšćanosta Jan Šimek zwurazni w swojim powitanju wulke wjeselo nad poradźenjom hranicy přesahowaceho projekta. Jacob Venuß wot Němsko-čěskeho fondsa za přichod, kotryž bě projekt financielnje podpěrował, chwaleše mnohe woršty, w kotrychž projekt skutkuje. Předewzaće njepo­srědkuje jenož šulerjam po woběmaj bokomaj hranicy wědu, ale wostawa zjawnosći online přistupny. Tež Załožba za serbski lud je projekt sobu financowała. Wučbna šćežka, kotraž je w poslednimaj lětomaj nastała, je online pod www.sorabicon.de přistupna. Zajimowani namakaja tam nimo krótkich zawo­dnych tekstow, historiskich fotografijow, plakatow a nowinskich wurězkow tež zwukowe nahrawanja z citatami něhdyšich serbskich šulerjow, kotřiž wo swojich dožiwjenjach a nazhonjenjach powědaja. Nahrawanja eksistuja w třoch rěčach – němsce, serbsce a čěsce.3CCCbild13\"/>

Daloko wot tutoho swěta.

Znowa rozdźěleć stworjenja zemje,

zemski chlěb,

zemsku rolu –

maš mje, maći, hišće raz porodźić.

Nichtó to njezamóže,

jenož ty.

Luba.

Stajnje lubosćiwa

dźěliš swět do bohatych a chudych:

chudych je najwjace ...

Dźěliš ludźi:

šěre myše a błyšćite ryby.

Napiš mi wot tam, hdźež sy, maći.

Posyłku.

Z mojej ruku napiš.

Štož za wšu wěčnosć płaći;

to napisaj a njepřesuń na jutře ...

WOJCIECH IZAAK STRUGAŁA

přełožk: RÓŽA DOMAŠCYNA

Wojciech Izaak Strugała narodźi so 28. meje 1954 w Lwóweku Ślaskim, hdźež tež dźensa bydli. Wón je basnik a prozaik. W lěće 1994 wuznamjenichu jeho z mytom Jana Kochanowskeho. Zběrki z jeho pjera wuńdźechu w Pólskej a mjez druhim w Němskej, w ediciji ERATA w Lipsku. Jedna so wo lyrisku słuchoknihu »Phantasmagorien« (pólsce a němsce) z lěta 2005, kotraž wuńdźe 2006 jako lyriska zběrka.

Nowe dopóznaća porno wozjewjenjam w knize Siegmunda Musiata wo serbskich towarstwach 1716–1937

Załoženje

Wojerowske serbske burske towarstwo bu na proze lěta 1884 k lětu 1885 na třoch zhromadźiznach we Wojerecach załožene. Wo prěnjej zhromadźiznje dnja 28. decembra 1884 pisachu Serbske Nowiny (dale SN) w swojim wudaću dnja 03. januara 1885 mjez druhim:

»Na pohnuće někotrych wótčinscy zmyslenych Serbow běše so poł sta serbskich ratarjow zešło, wěsće rjane dopokazmo, zo so naši pruscy Serbjo z wulkej lubosću swojeho Serbowstwa dźerža a zo w jich wutrobach narodne začuće hišće mócnje biwa.« Přitomni wobzamknychu po dlěšej rozmołwje, towarstwo załožić a wuzwolichu za zestajenje wustawkow wuběrk pod nawodom pismikistajerja Lapšticha z Wojerec.

SN dnja 17. januara 1885 z Wojerec informowachu: »Zańdźenu njedźelu 11. januara t. l. měješe so w tudomnej Nikolajec restawraciji druha zhromadźi­zna našeho serbskeho burskeho towaŕstwa.«. Tutón hosćenc bu 1902 na Oskara Hertela předaty a z tym je jasne, zo běchu Wojerowske serbske burske towarstwo w samsnym domje załožili, w kotrymž bu 1912/13 Domowina załožena. Tohodla postaji so w přeprošenju na załoženje Domowiny jako zetkanišćo delegatow »pola Oskara Hertela (sydło Wojerowskeho serbskeho towarstwa)«. Tole běše za mnje a zawěsće tež za druhich prěnje zajimawe nowe dopóznaće. Na mjenowanej zhromadźiznje buchu wustawki towarstwa wobzamknjene a předležachu po ćišću we Wojerowskej serbskej ćišćerni Gustava Wenzela wšěm sobustawam tež w serbskej rěči. Postajichu, zo měješe so serbska rěč jako jednanska rěč towarstwa wužiwać, »dokelž so w tej samej wšo lěpje rozymi«. A w § 12 rěkaše dale: »Přednoški, namjety, prašenja, sobudźělenja a jednanja maja so přeco w serbskej rěči stać.«

do noweho lěta přeju wam zbožo, bohate Bože žohnowanje a njejsym scyła wćipna, što a hač sće sebi scyła něšto za nowe lěto předewzali. Nochcu so z nikim wadźić, hač su tute předewzaća zmysłapołne abo nic. Njech to kóždy sam rozsudźi.

Jasne pak je: Jedyn swjedźeń honi druhi, jedyn nadawk lěpi druhemu hižo na pjatach a wužadanje po wužadanju kusnje přichodnemu do wopuše.

Praji so, zo rosćeš ze swojimi nadawkami. Z kóždeje situacije wuknješ za přichodnu, za žiwjenje. A husto hdy smy hordźi na so, hdyž smy wužadanje zmištrowali, kotrež hrožeše nas zabić. Lědma pak sy to jedne zdokonjał, to čaka za róžkom hižo to přichodne njewočakowane. To póńdźe stajnje tak dale doniž – haj, doniž so něšto nimo njekuli.

Dźěłać, zo rjap pikoce, na wšěch kwasach rejować, z kóždym bjesadować a nahladnosć zdobyć – je to wšón zmysł žiwjenja? A jako njeby to hižo dosahało, spytamy wšo skomdźene ze zašłosće nachwatać. To je telko štož sej předewzamy, zo sej naš přichod cyłkownje zaplanujemy.

Balansa mjez swójskej indiwidualnosću, zbožom a zamołwitosću za swět dźerži so na powjazu přitomnosće, kóždy dźeń znowa. Začuwamy pak scyła hišće přitomnosć? Smy sebi wokomika, w kotrymž runje žiwi smy, wědomi?

▶ Koncert ze zajimawym wotkryćom

Koncert pod titulom »Zybol woheń duje« wuhotowaštaj njedźelu, 29. septembra, w Budyskim Serbskim muzeju spěwar Ronald Hein a z Japanskeje pochadźacy pianist Hiroto Saigusa.

Zaběrajo so ze zawostajenstwom před lětomaj zemrěteho awantgardista hudźby Serbow Jura Mětška, wotkry Hein zajimawostku, wo kotrejž piše: »W starobje 13 lět napisa Juro Mětšk spěwny cyklus za bariton a klawěr.«

▶ Jónkrótna zběrka

Póndźelu, 30. septembra, je Hanka Zahrodnikec pod titulom­ »Dokumentacija zběrki Helmuta Kurja w Blunjanskej narěči« nowje wušłu fotowu knihu w Blunju předstajiła. Jedna wo ratarskich gratach, domjacej nadobje a serbskich drastach.

Předleži nětko w dźesać kopijach a nasta z pomocu projekta ZARI. Nadeńdźeš nimo fotow tež wotpowědne rukopisne kaligrafiske popisanje w Blunjanskej serbšćinje, kaž je ju Helmut Kurjo nałožował. Zdobom nadeńdźeš paralelny němski přełožk. Blunjanski braška, znajer a zběraćel serbskeje drasty, běše posledni rěčnik blunjanšćiny.

▶ Partnerstwo pěstowali

Zhromadnje z Lubinu Žurowej, kotraž dirigenta Pětra Cyža zastupowaše, zanjesechu Radworčenjo sobotu, 5. oktobra, na žurli kulturneho domu w Bašce sep pěsnjow. Na kóncu zaspěwachu sej samo zhromadnje z Bašćanami. Do toho dožiwichu wodźenje po piwarni Radegast w Frýdeku Místeku. Wopyt­ zakónčichu njedźelu, 6. oktobra, z Božej mšu, kotruž Radworčenjo wobrubichu.

Bernd Koenitz, Lubowachu stari Serbja wjelki? (I.), str. 11-17

- město předzłóžka měło tam předłóžka stać

- tójštokróć steji (-)čłonk(-) a

(-)złóžk(-) jako słowo abo dźěl słowa, prawje je (-)čłon(-)

- str. 11, prawy stołpik: toponymija so jako ›cyłk městnostnych mjenow‹ definuje

- str. 12, lěwy stołpik: Na rozdźěl wot chětro jasneje semantiskeje situacije pola Publik/*Pobiwiľci, je sej tu slědźenje jara njewěste nastupajo dokładneho zmysła mjena – snano ›ludźo, kiž přestachu wjelkorazy być‹ rěka?