Před 100 lětami žadaše sej nestor serbskich kulturnych stawiznow Ota Wićaz, zo měli so »žiwjenjoběhi serbskich bratrow« wudać.¹ Ze zjawnym spřistupnjenjom SORABICONA je tute žadanje spjelnjene.²

Žiwjenjoběhi, kotrež Ota Wićaz měni, su wosebity žanr Ochranowskeje bratrowskeje jednoty. Hač do dźensnišeho je tam z wašnjom, zo sobustawy pisomnu rozprawu wo swójskim žiwjenju zawostajeja. Tute teksty so na pohrjebje zjawnje předčitaja a we wosadnych archiwach składuja. Tak chowaja dźensa w Ochranowje wjace hač 30.000 žiwjenjoběhow, wot toho wjace hač 500 wot Serbowkow a Serbow z cyłeje Łužicy. Tute awtobiografiske teksty su jónkrótne žórło za serbske stawizny: Zmóžnjeja nam dohlad do wšědneho dnja na serbskich wsach we 18. a 19. lětstotku. Zhonimy tójšto wo wobstejnosćach w šuli, na dźěle abo w swójbje, čeho su so naši prjedownicy bojeli abo nadźijeli. Žiwjenjoběhi skićeja syłu slědźerskich temow.

Tule chcu so serbskim žonam wěnować, wšako so wone w serbskim stawiznopisu lědma jewja. Čim dale wróćo zhladujemy, ćim bóle młowojty so wobraz stanje. Za 19. a 20. lětstotk so rady na někotre žony pokazuje (great women approach), kiž so na narodnym, wuměłskim abo karitatiwnym polu angažowachu. Hladajo na 18. lětstotk maja so serbske ćěšerki mjenować, kiž w byrgarskich a zemjanskich domach słužachu. W dalšich funkcijach skutkowachu serbske žony na wsach jako zaprajerki a zelowe žony, jako powědarki a kantorki, jako baby a ćěłowe žony. Móžemy sej dale předstajić, kak dźěłachu jako słužowne a čeladne, jako šijerki a płokarki. Při wšěm pak wostanje wobraz jara njedospołny a njewurazny. Tež romantisko-narodna předstawa wo serbskej žonje-maćeri, kiž so swěru wo domjacnosć a dźěći stara, herbstwo, rěč a wěru dale dawa, je mało spokojaca.