Što su wuměnjenja a wuslědki serbskeho stawiznopisa w druhej połojcy 20. lět­stotka? Mały rjad přinoškow zaběra so z nastaćom štyrizwjazkowych »Stawi­znow Serbow« a ze stawiznopisom w šěršim zmysle. Chcemy nowe slědźenske wuslědki předstajić a zdobom přeprošu­jemy ke kri­tiskej debaće wo zakładach načas­neje serbskeje kultury.

K płodej zezrawjene lipowe kćenje pyši wobalku knihi, kotraž wuńdźe w na­zymje 1945 we Warnoćicach a měješe jednory kaž programatiski titul »Srbská Lužice. Severozápadni hlídka slovanská«.¹ Njebě to wosebitu kedźbnosć zbudźacy a tola wurjadny podawk. Na 138 stronach prezentowaše awtor Jiří Kapitán (1901–1980) powědančko před dołhim časom do njeswobody storče­­­neho a hač do dźensnišeho pod nje­přećelskim nadknjejstwom Němcow žiwe­ho serbskeho luda. W čěskej rěči rysowaše kontury Łužicy, wopisowaše zwjazanosć Serbow z krajinu wot wob­sy­dlenja hač do dźensnišeho jako měr­liwu koeksistencu, rozprawješe wo narodnym wo­zrodźenju Serbow a wo zdźěla namócnym potłóčowanju přez Němcow. W nimale bibliskim wobrazu přispomni awtor: Je na času, Serbow z wotročstwa a njeswobody dowjesć do swět­łeho přichoda. Z jich wuswobo­dźenjom z rozpadankow přemóženeho agresora, Němskeje, móže cyłe Słowjanstwo wozrodźenje a zjednoćenje swjećić. Tak daloko, tak derje. Naratiw jako tajki skići mało překwapjaceho. Nje­dźiwajcy toho w mjezywójnskim času zajim čěskeje towaršnosće na wosudźe Serbow chětro stupaše. Zamołwitej za to běštej Towarstwo přećelow Serbow a politiska relewanca mjeńšinoweho prašenja. Ideja čěskeje bratrowskeje pomocy kaž tež funkcija Serbow jako sewje­rozapadna prědnja straža Słowjanow zajim powyšištej. A skónčnje bě tež žadosć­ za nowym časom, w swobodźe a bjez horja, hladajo na poražku Němskeje a nacionalsocializma, zrozumliwa.