W Sakskim statnym muzeju za archeologiju w Kamjenicy wěnuja so hižo wot lońšeho oktobra čěsko-sakskim stawiznam. Wosebitu wustajeńcu z mjenom »Sakska – Čěska 7000« je muzej zhromadnje z Narodnej galeriju w Praze zestajał. Ličba w titulu poćahuje so na wone 7.000 lět wot kamjentneje doby hač do dźensnišeho, kotrež wustajeńca wobjednawa. Najdlěši dźěl tutoho časa pak je nam jenož z pomocu archeologiskich namakankow přistupny. A tak zwobraznja so prěnje 6.000 lět čěsko-sakskich stawiznow z keramiku, wozdobu a gratom. Sudobja, spinki a sekery swědča wo tym, zo běštej Čěska a Sakska něhdy zhromadny sydlenski rum, hakle w mjedźanej dobje započa so južnje a sewjernje Rudnych a Łužiskich hór rozdźělne wuwiće. Wujasnjowanske teksty zas a zaso na zhromadnosće a rozdźěle pokazkow skedźbnja a wopytowarjow do přirunowanja wabja.

Srjedźišćo přehladki twori čas wot 10. lětstotka, potajkim wot pokřesćanšćenja Čěskeje a Sakskeje hač do politiskeho přewróta w Němskej demokratiskej republice a somoćaneje rewolucije w Čěskosłowakskej před 30 lětami. A njerědko běchu to cyrkwinske stawizny, kotrež dóńt wobeju krajow postajowachu, byrnjež wuslědk přeco samsny njebył. Tak buštej drje wobě kónčinje mjenje bóle w samsnym času pokřesćanšćenej, tola za Čechow woznamjenješe to swójske kralestwo, Serbja pak dyrbjachu so Němskemu mócnarstwu podrjadować. W tutej dobje narodźi so tež najstarša čěska swjata, mjenujcy swjata Ludmila. Wustajeny złoćany relikwiar za chowanje jeje powostankow pak nasta hakle w 14. lětstotku, je to požčonka z Praskeje katedrale swjateho Wita. Katalog jeje stawiznu hišće nadrobnišo rozjimuje hač wustajeńca a dótka so při tym tež srjedźowěkowskich teorijowlegendow wo jeje pochadźe. Po jednej bě wona dźowka łužiskeho wjercha, by potajkim tež prěnja serbska swjata być móhła. Na tajke a podobne wašnje so Łužica a Serbja přeco zaso we wustajeńcy a wosebje w katalogu wobjednawaja. Druhdy nakromnje, kaž w padźe załoženja klóštra Marijineje hwězdy w 13. lětstotku abo wutworjenja Ochranowskeje bratrowskeje wosady wot čěskich eksulantow, kotřiž dyrbjachu swoju domiznu wopušćić, jako so tuta po Třicećilětnej wójnje z namocu zaso do podjanstwa nućeše. Druhdy pak tež Serbja bjezposrědnje w srjedźišću steja kaž w zwisku ze serbskim jezuitom Xaverom Jakubom Ticinom, kotryž w 17. lětstotku na Karlowej uniwersiće studowaše a prěnju, tohorunja wustajenu, hornjoserbsku gramatiku spisa abo z Łužiskim seminarom, w kotrymž bydlachu něhdźe dwaj lětstotkaj dołho tež serbscy katolscy gymnaziasća a studenća.

Wot 19. lětstotka potom cyrkej dźeń a mjenje stawizny wobwliwowaše, porno tomu stachu so přiběrajcy hospodarstwo, turizm a wuměłstwo z ćěriwom zhromadnych zwiskow. Sakscy předewzaćeljo hižo před wjace hač sto lětami nišich mzdow dla swoje twory w Čěskej produkowachu, krajej zwjazowacy turizm wuwiwaše so podłu Łobja a přikład za wuměłske styki je Ludvík Kuba, kotrehož wustajenej mólbje, jedna z Budyskeho Serbskeho muzeja, łužiske a serbske motiwy pokazujetej.