W Budyšinje wotrosćeny a nětko w Berlinje skutkowacy spěwar Ronald Hein je so w zašłosći dosć zaměrnje tež hudźbje Serbow wěnował. W poslednich lětach pak dožiwimy jeho bohužel jenož hišće hdys a hdys na žurli Budyskeho Serbskeho muzeja, hdźež wón za dosć wulki kruh lubowarjow swo­jeho interpretaciskeho wuměłstwa na swójsku iniciatiwu koncert wuhotuje. Sakski wukubłanski a wupruwowanski ka­nal (SAEK) koncerty z wotpowědnym zaměrom natočuje.

Njedźelu, 17. nowembra, bu woblubowany koncertny rjad na tež tónraz derje wobsa­dźenej žurli Serbskeho muzeja dale wjedźeny. Mjeztym zo přewodźeše w zašłosći wosebje Liana Bertók Heina na křidle, je w poslednim času w Drježdźanach skutkowacy japanski pianist a wjele prašany partner na polu komorneje hudźby Hiro­to Saigusa jeho instrumentalny přewodnik. A běše to zaso dobra hudźbna hodźina. Na programje steještej předewšěm spěwnej kruhaj Roberta Schumanna opus 24 na basnje Heinricha Heiny kaž tež opus 39 na bas­nje Josepha von Eichendorffa.

Wosebje kedźbyhódny pak bě zazběh koncerta z třomi spěwa­mi Artura Immischa (1902–1949) na teksty wažneju zastupjerjow němskeje romantiki, »Schilflied« wot Nikolausa Lenauwa a »In der Fremde« a »Frühlingsnacht« wot Eichendorffa. Zajimawe je, zo běše wšě tři basnje tež hižo Schumann do swojeju w koncerće předstajeneju opusow 24 a 39 zapřijał. Immisch pak njeje wulkeho mištra napodobnjował, ale jako w druhim stilowym času skutkowacy hinak tworił. Jako jara připóznaty pianist w sakskej hudźbnej stolicy Drježdźanach pak znaješe tohorunja dokładnje kompozicije cyle w romantice tworjaceho Schumanna kaž tež jeho žiwjenske wobstejnosće. Tak sadźi wón jara wědomje w kóždej swojej kompoziciji tež cyle swójske akcenty. Nimo toho płaćeše wón jako wosebje ta­lentowany student pola sławjeneho hudźbneho teoretikarja a komponista Hermanna Grabnera w Lipsku, kiž běše sej kaž wón­ nimo studija juristiki z promociju dokładnu hudźbnoteoretisku wědu w komponowanju a praktiske kmanosće jako pianist přiswojił.

W interviewje w Serbskich Nowinach z dnja 14. oktobra praji dźiwadźelnik a režiser Stanisław Brankačk: »Nowy rjad bě moja ideja.« Hižo přez tři lětdźesatki při Nowym dźiwadle Halle skutkowacy 65lětny wje­le­stronski wuměłc ma tam swójski dźiwadłowy koncept. A zajimawa je tohorunja jeho filmografija. Hdys a hdys přewozmje tež w Budyšinje nadawk. Při zahajenju hudźbno-literarneho wječorneho rjadu »Zynki a linki« w Röhrscheidtowej bašće Serbskeho ludo­we­ho ansambla dnja 16. oktobra přewza wón čitanje někotrych wujimkow z awtobiografiskeje knihi Jurja Brězana »Stary nan«. Pod titulom »Bild des Vaters« běše edicija w 1980tych lětach we wjacorych nakładnistwach tohorunja němsce wušła a naby tak tež zwonka Serbow dosć wulku skedźbnosć. Po towaršnostnej změnje předpołoži LND dalše wudaće.

Za serbske připosłucharstwo čitaše Brankačk wězo serbsce wo poslednich dźesać dnjach w žiwjenju starca Tobiasa Hawka. A znowa so pokaza: Jedna so wo emocionalnu be­letristisku literaturu z filozofiskim podzynkom, spisanu we hładkej serbšćinje našeje doby. Wobsah wšak je chětro njewšědny. Přetož lědma wobjednawa so w literaturje moderny tak nadrobnje smjerć. Brězan so njeboješe, tabuwow so dótkać a wumrěće wopisować. Tak rysuje awtor zetkanje swojeho »rjeka« z wosobami a wosobinami za žiwe dny, z kotrymiž chce so po swojej smjerći zaso widźeć. Je ćežko, tajku temu z telko dostojnosću wot mo­derneho abo modernišeho awtora beletristiki předstajenu nadeńć­. A docyła nic wot wuměłca, kiž běše w realnym socializmje žiwy.

Składnostnje finisaže 3-krajoweho wuměłskeho projekta »Wobrazy krajiny. Podobe pokrajne. Bilder einer Landschaft« w Serbskim muzeju w Budyšinje poskići so na tamnišej swjedźenskej žurli dnja 25. žnjenca komorny koncert, kiž zbudźi wulki zajim za hudźbu Serbow klasiskeje moderny a postmoderny. Z wjele respektom přijachu so předewšěm šěsć prapředstajenjow z pjera Ulricha Pogody, Jana Cyža a Sebastiana Elikowskeho-Winklera, kotrež wučinjachu połojcu čisłow dosć wobšěrneho programa. Załožbje za serbski lud jako zarjadowarce běše so tež poradźiło, za interpretaciju zawěrno njelochkich kruchow w modernym stilu kompetentnych hudźbnicow a hudźbnikow zdobyć. Nimo serbskeje jazzoweje spěwarki Walburgi Wałdźic, skutkowaceje předewšěm w Lipsku, a w Berlinje zadomjeneje koncertneje pianistki Heidemarie Wiesnerec słušeše saksofonowy kwartet modernsax berlin do kruha sobuskutkowacych. Tutomu w europskim měritku sobu načolnemu saksofonowemu kwartetej přisłušeja nimo w Serbach hižo dawno derje znateho Gerolda Gnauscha Miriam Dirr, Petra Sauerwein a Rico Wolf.

Oratorij »Podlěćo« Korle Awgusta Kocora na tekst Handrija Zejlerja bu lětsa składnostnje Serbskeho cyrkwinskeho dnja, njedźelu, 16. smažnika, w Budyskej Michałskej cyrkwi znowa předstajeny. Kaž hižo před dwěmaj lětomaj w putniskej cyrkwi w Róžeńće dirigowaše tež tónraz jara derje wopytane předstajenje z chórom 1. serbskeje kulturneje brigady cyrkwinohudźbny direktor Friedemann Böhme. Hudźbny nawoda gymnazialneho chóra kładźe wažnosć na to, zo je kóžda generacija serbskich gymnaziastow znajmjeńša jónu na cyłkownym realizowanju jedneje z chórosinfoniskich twórbow załožerja serbskeje artificielneje hudźby wobdźělena. A što hodźi so lěpje hač oratorij »Podlěćo« za kónc šulskeho lěta a wotchad wot gymnazija, kotrejž wšak ležitej w tutym počasu? Zdobom pak tworješe koncert lětsa wjeršk schadźowanja ewangelskich Serbow w Budyšinje, kotřiž spominachu na 400lětnu róčnicu załoženja wosady swjateho Michała.

Popularne wjerški twórby

Po swjatočnym a pozběhowacym prologu »Stwórba Boža, templo swjaty« zaklinči w tutym druhim oratoriju cyklusa »Počasy« jako štwórte čisło prěnjeho dźěla pěseń wulkeje žiwjenskeje radosće »Kak stupa so lóštnje a wjesele«, zanjeseny wot kwarteta solistow. Wón płaći generacijam Serbow skerje jako wjele pěstowany pućowanski spěw, kotryž drje tón abo tamny njeby bjeze wšeho fararjej-basnikej ze Słoneje Boršće a komponistej ze Zahorja přirjadował, a to hišće jako wobstatk oratorija. Ale fenomen, zo přeńdźe twórba z pjera klasiskeho wuměłca do ludoweho herbstwa, jewi so tohorunja w dalšich kompozicijach wulkeje hudźbneje formy Serbow. Jednota mjez tekstom a hudźbu zabjerjetej při tym wažnu rólu.

Nalětni koncert Serbskeho ludoweho ansambla ze sinfoniskej hudźbu na žurli swójskeho domu w Budyšinje njedźelu, 10. měrca, zbudźi překwapjacy zajim. Často citowany předsudk, zo Serbja skerje­ wokalnu a ludowu hudźbu pre­feruja, so zaso jónu absolutnje njewopodstatni. Žurla bě ze staršimi a młódšimi při­posłucharjemi, Serbami kaž Němcami a dalšimi hosćimi, derje wobsadźena.

W Berlinje bydlaca koncertna pianistka Heidemarie Wiesnerec so při swojich mjezynarodnych wustupach do­raznje k serbskim korjenjam wuznawa a hudźbu Serbow nic jenož we Łužicy, ale tež zwonka njeje wobstajnje před­staja. Wona sama bě zawěsće magnet koncerta pod titulom »Stysk a wysk«. Hačrunjež njebě hižo na dwaceći lět z orchestrom SLA wustupiła, je tu dosć znata­ přez swój kóždolětny rjad nowolětnych koncertow, hdźež sama a z dalšimi wukonliwymi interpretami hudźbu serbskich komponistow zašłosće a přitomnosće prezentuje a tak mnohich hudźbnikow, tež z wukraja, z hudźbu Serbow zeznajomja. W jeje koncertnym rjedźe předstaja so na jednym boku šěro­ka paleta nowych twórbow, kotrež Załožba za serbski lud spěchuje, a na druhim boku prezentuja so tež pozabyte twórby. Zdobom interpretuje so tež serbska hudźbna klasika wot mnohich hudźbnikow, kotřiž steja samo na swětowym niwowje.

Komponist, hudźbny wědomostnik a etnograf dr. Jan Rawp narodźi so 17. nazymnika 1928 jako syn serbskeje operoweje spěwarki Rut-Marki Krawcec-Rawpoweje w Brunšwiku a zemrě 13. požnjenca 2007 w Budyšinje. Běše aktiwny čłon serbskich, němskich a mjezynarodnych fachowych towarstwow a wot lěta 1990 přisłušeše tohorunja Maćicy Serbskej. Předewšěm na iniciatiwu jeho přećela a předsydy MS Jurja Łušćanskeho přewjedźe so na dnju Rawpowych 90. narodnin při jeho rowje na Budyskim Tuchorju krótke wopominanje a na swjedźenskej žurli Serbskeho muzeja wosebity koncert.

Jan Rawp (1928–2007) Rysowanka: Hanka Krawcec

Na wonym popołdnju na Tuchorskim kěrchowje zwěsći so znowa, zo njeje na rownišću tafla z jeho mjenom a žiwjenskimi datami připrawjena. Swojorazny pomnik běše hłuboko žarowacy wudowc za swoju w lěće 1964 přezahe zemrětu mandźelsku Lubinu rodźenu Holanec, wuspěšnu koncertnu pišćelerku, připrawić dał. Nětko buchu jemu, »mužej wěčnoh’ wopomnjeća«, tola znajmjeńša zaso słowa dźaka a připóznaća z wulkej česćownosću ze strony wonych zwuraznjene, kotřiž běchu jeho hišće derje znali.

»Je tuta naša hudźba dobra dosć za přichodne inowatiwne nadawki Serbskeho ludoweho ansambla z nowej intendantku Judith Kubicec, kotraž je zdobom dirigentka mjezynarodneho formata?«, prašachu so wuměłcy serbskeje kulturneje institucije při přihotach na premjeru noweho folklorneho programa »Naša Hanka w’ wěncu steji«. Kwasne parlički ze štyrjoch regionow předstajichu so premjernje sobotu, 29. septembra, w domje na Wonkownej Lawskej w Budyšinje. A premjera bě połny wuspěch za wšěch akterow. Přetož hudźba z pěsnjemi a rejowanskimi scenami předstaji so po zaměrnym dźěle jako přihódna za inscenowanje něšto drohotneho, lubeho a zdobom wozbožliweho. Publikum njebě jenož wot wuslědka intensiwnych přihotow pod Judith Kubicec runjewon fascinowany, ale runje tak wot jeje agěrowanja jako dirigentka. Nimo wuměłskeje zdokonjanosće wužaduje sej wjele discipliny a wuprudźuje lubosć k wěcy, štož publikum hač do poslednjeho rynka pytny. Spontane zaspěwanje »Sławy« na kóncu bě tuž zawěrno woprawnjene.

Ohara Clementi a Alexander Bolk jako kwasny por w »Blunjanskim kwasnym přezpolu« po choreografiji Juraja Kubánki Foto: nowinske foto/SLA

Po zahajenju hudźbneho wječora z uwertiru Korla Awgusta Kocoroweho najbóle narodnje zapołoženeho oratorija »Serbski kwas« předstajichu so štyri serbske kwasy ze wšelakich regionow. Tu tworješe dobra dramaturgija Jěwy-Marje Čornakec a Jana Cyža hłowny zakład za wustojnu režiju Juraja Šiški. Předstajichu so kwasy a regionalne wosebitosće Delnjeje Łužicy, Slepjanskich a Wojerowskich kónčin kaž tež katolskich stron, a to tohorunja we wšelakorosći wariantow narodnych drastow. K tomu přidaštej so křinjowej drasće z Mužakowskeje hole a ewangelskeho kraja wokoło Budyšina. A kajke běchu to zaso drasty – elegantne a nadčasne. Tak běchu nimo derje přemysleneje dramaturgije runje tak wušikne ruce a zdobom wufilowana logistika ze stron drastownje z Kathleen Grunau na čole prašane. Stajnje šarmantna a wotpowědnje wšelako zdrasćena moderatorka Kristina Nerád hišće přidatnje na krasu a bohatosć drastowych wariantow pokaza.