Pó pódpisanju dogrona wó muzeju »Slawenburg Raddusch«

Dnja 15. awgusta 2024 wótpołudnja zeger jadnogo bu w muzeju »Słowjańske groźišćo Raduš« z pódpisanim wótpowědnego dogrona zagronitosć za muzej do ruki nowego wobgóspodowarja pśepódana.

Medije su wó tom a južo w mjasecach do togo rozpšawili. Teke, až nowy wobsejźaŕ pśewzejo wšych źaseś pśistajonych muzeja. A až wón jo był jadnučki, kenž jo městoju zapódał póžedanje a koncept. Zboka som zgónił, až njejo był jadnučki, ale njejsom zgónił, chto jo była dalšna zajmowana wósoba abo organizacija.

Sedym mjasecow stej město Wětošow a Slavonic Europe Foundation zaměrnje jadnałej, wšo wažne z pomocu juristow pśepowědałej a do sadow dogrona spisałej. To jo poměrnje malsnje, což źe jo w prědnem rěźe zasłužba prezidenta Slavonic Europe Foundation, Davida Chmelíka. Wón jo charismatiska wósobina, wjelerěcny, pśijazny a swětoju wótwórjony luź. Wón wumějo pśeznanjecy powědaś a jo połny nowych idejow.

Wón a teke wětošojski šołta Bengt Kanzler, z kótarymž som pśed nawłos źewjeś lětami wuswěśił wótnowjone, w lěśe 2008 zasej namakane město něgajšnego swětego žrědła »Łoboźica«, stej Serbam pśichylonej muskej. David Chmelík jo sebjewědobny a na mjazynarodnem parkeśe južo nazgónity.

Chorzów. 27. a 28. hapyrleje 2024 wotmě so konwent domoródneje kultury SLAVNI w muzeju »Hornjošleski etnografiski park w Chorzowje«. SLAVNI je najwjetše zarjadowanje w Pólskej, kotrež so zaběra z literaturu słowjanskich, nordiskich a keltisko-germanskich stawiznow a mytologije, kaž tež z pólskej ludowej kulturu.

Na zarjadowanju mějachu mjez druhim wiki z wjace dyžli 50 wustajowarjemi. Dale skićeše program hudźbne předstajenja, wustup srjedźowěkowskich słowjanskich bojownikow, turněraj za dorosćenych a dźěćacych prokownikow, zetkanje awtorow, přednoški a rozmołwy, paslenske dźěłarnički, podiumowu diskusiju a wšelake hry a zabawy za wopytowarjow.

Na jewišću pokazachu pisany program Foto: Justyna Michniuk Wyše toho běše wulki muzej pod hołym njebjom ze starymi drjewjanymi twarjenjemi zańdźenych lětstotkow přistupny. Zarjadowarjo ličachu lětsa 3.500 wopytowarjow SLAVNI. Akterojo a hosćo mějachu wulke zbožo z nimale lěćnym wjedrom.

Dr. Justyna Michniuk a Werner Mĕškank z Choćebuza měještaj na kongresu informaciske stejišćo wo Serbach we Łužicy a Drjewjanach we Wendlandźe.

»Mójej dwě góleśi wuknu serbsku rěc z wjelikeju zagóritosću wót 1. rědownje sem. Ja sam njejsom rěc nawuknuł, pódłapijom pak wótergi to jadno abo druge słowo. Wót někotarych lět wuzgónjujom Łužycu aktiwnje a wopytajom, pśez pratyje te rědnučke nugliki našeje domownje wěcej znate cyniś.« Tak jo mě wótegronił Martin Winzer ze Zaspow, ako som 2022 na adwentskem marku na sportnišću w Zaspach kupił prědnu jogo nasćěnowu pratyju »Saspow/Zaspy 2023«. Pśipódla gronjone jo jogo źowka Mara wuknica 5. rědownje na Dolnoserbskem gymnaziju a nejmłodša awtorka w dolnoserbskej Pratyji 2024. Syn Milo pak wuknjo južo we 8. lětniku DSG.

Som fotografa chwalił za pśeliš derje raźone wobraze a až njejo na dwójorěcnosć zabydnuł. Rowno togodla, až jo na titlowem fośe mě měsćańskego źěla teke w samskej wjelikosći kaž nimski teke w serbskej rěcy pódał, jo mě jogo pratyja ako wósebnosć do wócowu biła. Wušej togo jo awtor w krotkem teksće wuzwignuł, až su Zaspy »źěl města Chóśebuza ze serbskimi tradicijami«.

W lěśe 2023 jo wšak jano to prědne łopjeno było dwójorěcne wugótowane. Som jomu to woblutujucy gronił. Mimo dłujkego powědanja jo wón swóju zaspicku pratyju za lěto 2024 konsekwentnjej we wobyma rěcoma śišćaś dał. Ako informatikaŕ źe njejo se cuzych pismikow a słowow bójał a wumějo z liceńskeju techniku derje wobchadaś.

W swójom 95. žywjeńskem lěśe, jo dnja 22. nowembra 2023 domowniski slěźaŕ Walter Jacobs ze jsy Grebs-Niendorf (wokrejs Ludwigslust-Parchim, kraj Mecklenburg- Pśedpomorska) wumrěł. Wón jo był nejstaršy cłonk towaristwa Wendischer Freundes- und Arbeitskreis e.V. (wokrejs Lüchow-Dannenberg, Dolnosakska). Jogo wósebny zajm jo se wusměrił na rane słowjańske stawizny jogo domownje. Publikacija Waltera Jacobsa »Die Wenden zwischen Elde und Sude« jo wušła w dwěma nakładoma 2008 a 2020. »Žycym sebje, až toś ten nowy nakład wěcej bergarjow pógnujo, se zajmowaś a angažěrowaś za stawizny swójeje domownje abo jsy«, jo wón gronił pó drugem wudaśu knigłow.

Wjele gósći jo wón wjadł pó derje wuchowanych pówóstankach w lěśe 809 zniconego starego groźišća »Menkendorfer Burgwall« ako teke pó tej pódla njogo w originalnej wjelikosći stajonej rekonstrukciji źělow teje pjerwjejšneje twardnice Obodritow. Pó Menkendorfje pomjenjony typ daloko rozšyrjoneje srjejźowěkoweje keramiki pódšmarnjo něgajšny wósebny wuznam sedlišća obodritskich Słowjanow w pódwjacornej Mecklenburgskej.

Domowniski slěźaŕ W. Jacobs jo namakał swój slědny wótpócynk dnja 16.12.23 na kjarchobje w Grebsu.

Na oktoberskej zgromaźinje pśedsedaŕstwa towaristwa Wendischer Freundes- und Arbeitskreis e.V. w Lüchowje su cłonki mjazy drugim skrotka slědk glědali na lětosny swěźeń »Limborski źeń 2023« a diskutěrowali, kak kśěli pókšacowaś a lěc móžo z togo nastaś kuždolětny swěźeń.

Pśedsedaŕ towaristwa Ernst Stelte jo wuzwignuł, až su medijowe rozpšawy wšykne dobre a pozitiwne wuměrjone. Na spómóžne zwiski do Českeje a do Łužyce jo se teke pokazało.

Cłonki su naraźili, znowa pśewjasć Limborski źeń jano na jadnej sobośe w awgusće z wótwórjenim pětk wjacor do togo.

Źiśeca rejowańska kupka De lütten Öwerpetters na Limborskem dnju 2023 w Lübelnje Foto: Werner Měškank Wušej togo kśě ako swěźeńske město nic wěcej płoninu kulojcowego muzeja w Lübelnje wužywaś, ale swěśiś w jadnej kulojcowej jsy wendlandskego regiona. Pśespytowaś ma se kulojcowa wjas Güstrow. Prědne pšašanja mjazy tamnymi wobydlarjami su wunjasli pśigłosowanje. Wejsanarje by swěźeń pódpěrowali. Něnto maju se wjasć dalšne rozgrona z wejsnym zgromaźeństwom Güstrowa, aby z togo slědowali wšake nadrobnjejše ideje.

WERNER MĚŠKANK

Pohladnicy z drjewjanskimi kwasnymi drastami.

Wot 2. a 3. septembra su w Kulowcowym muzeju w Lübelnje (Delnja Sakska) swjećili »Wendentage 2023«. Narodne drasty a reje běchu widźeć. Přednoški su mjez druhim do zańdźenosće Wendlanda wjedli. Tež krótki kurs drjewjanšćiny ze slawistom dr. Vladislavom Knollom z Prahi steješe na programje a nawabi nahladnje wjele zajimcow. Wón měješe hižo pjatk wječor, dnja 1. septembra, přednošk w Lüchowje wo tutej we 18. lětstotku wumrětej zapadosłowjanskej rěči. Čěške nowiny pisachu zahorjene wo wozrodźenju drjewjanskopołobskeje rěče. Jelizo wobsteji abo wuwije so tajkile zaměr, ma drje do toho hišće wjele wody po rěce Jeetzel do Łobja běžeć.

Zmysłapołnje je pak so drjewjanšćina w minjenych lětach hižo druhdy nałožowała. Tež lětsa zaso: Tole wobswědča štyri dalše pohladnicy z drjewjanskimi kwasnymi drastami. Njejedna so wo fota stajeneho kwasa za filmowcow a fotografow, ale tři wobrazy nastachu 2018 po woprawdźitym wěrowanju na stawnistwje w Lüchowje. Molowane su kwasny porik, kwasny porik z dwěmaj družkomaj a dwě družce. Foto štwórteje pohladnicy, jednotliweje holcy w drjewjanskej družčej drasće nasta hižo w přihotach na knihu »Drastwa Połobskich Słowjanow w Hannoverskej« (LND 2006). Popisane su wšitke pohladnicy dwurěčnje drjewjansce a němsce. Wone pokročuja seriju prěnich štyrjoch dwurěčnych kartow z Wendlanda, kiž wuńdźechu w lěće 2018.

Za titel knigłow basnjow »Pyšpot procha« dostanjo nakładnistwo wóte mnjo prědnu chwalbu. Se wě: Tu ga by w prědnem rěźe zasłužyła basnikaŕka Jill-Francis Ketlicojc. Ga jadna se wó napismo jadneje z jeje basni.

Źilka Pyšpot procha ∙ In Sand und Wolken geschrieben, LND, 2023 Reprodukcija: redakcija SN

»Wšo trajo a zrownju zachada«, cytaŕ w njej zgóni (b. 18). To njejo rozmjej razka pśeliš nowe póznaśe. Ale młogemu rownikoju by tyło, gaby sebje to cesćej raz wuwědobnił. W casu dłujko, dłujko, dłujko pśed našym casom jo w kosmosu z njesměrneju, njepśedstajobneju mócu jadna supernowa twóriła ten gwězdny proch: elementy našogo swěta, z kótarychž smy teke my źinsa stwórjone ...

Njedawno so reporter »Rozblada« po syći šmjataše a namaka w mjezwočowej knize (facebook) třirěčny postrow. Fachowcy EURO-regiona jemu wjesele wujasnichu:

»Wjacerěčnosć ma přichod! Wulkomyslni smy tónkróć delnjoserbšćinu do našich dobrych skutkow zapřijeli. Jako připućowarjo do Łužicy počesćimy rěč indigeneho ludu Łužičanow. Chcychmy Serbow překwapić.«

Hodowne kule z mustrami serbskich jutrownych jejkow su hižo na předań. Reprodukcija: Werner Měškank

Nó, to je so jim poradźiło.

Na domoródnych ludowuměłskich wikach dźě předawaja so hižo hodowne kule z mustrami serbskich jutrownych jejkow.

Na słónčnym štwórtku srjedź septembra bě Witaj-pěstowarnja Villa Kunterbunt w Choćebuzu staršich dźěćiny přeprosyła na zhromadny žnjenski swjedźeń z łapanjom a zabiwanjom kokota a z woženjom žabow. Zaměr je, hižo najmjeńšich ze serbskimi kulturnymi wosebitosćemi zeznajomić a do hajenja nałožkow zapřijeć. Kaž hižo loni su sej pěstowarki zaso wjele časa za přihotowanje brali. Su pisanu nazymsku kulisu ze słomjanych walčkow a wšelakich płodow natwarili a z dźěćimi spodobny program ze spěwami a rejkami nazwučowali. Tři dźěćace poriki běchu delnjoserbsce zwoblěkane kaž tež wjednica pěstowarnje Mila Cachariasowa a tři kubłarki. Jednu dalšu holčku běštej staršej samej za swjedźeń delnjoserbsce zdrasćiłoj.

Wjednica kubłanišća wulku syłu maćerkow, nanow a dźěći serbsce witaše a tež dale konsekwentnje dwurěčnje moderěrowaše. Wona zamó samo němskich, serbskich a pólskich staršich sobu zapřijeć: Tući dyrbjachu startowe komando wótře delnjoserbsce přiwołać, a to hólčkam za jěchanje na drjewjanych konikach přez wupyšene wrota a při zabiwanju kokota a potom tež holčkam za woženje žabow To so po krótkim zwučowanju derje radźeše.

Přez zajim hosći na wernisaži dnja 5. nowembra 2022 we Wuměłstwowej hali Łužica w Choćebuzu běštaj galerist a wuměłski historikar Heiko Straehler-Pohl a wuměłča Hella Stoleckojc (* 1996) zwjeselenaj a wočiwidnje tež překwapjenaj. Wjace hač sto ludźi dožiwi wotewrjenje ekspozicije »Hella Stoletzki | měki/soft. mólby + grafiki«. W běhu wječorka tłóčachu so stajnje dalši zajimcy po rumnosćach něhdyšeho dwórnišćoweho twarjenja (w susodstwje bywšeho Błótowskeho dwórnišća). Zda so, zo tale galerija słód a wočakowanja mnohich derje wutrjechi. Zo so zdobom a wospjetnje serbskemu wuměłstwu wotewrěje, je wosebje zwjeselace. Wšak pobrachuje zjawne městno w Choćebuzu, hdźež by so serbske tworjace wuměłstwo stajnje prezentowało. Nowa trajna wustajeńca w Serbskim muzeju dźě hižo žanu stajnu stwu za to njeskića.

W Berlinje rodźena młoda wuměłča Hella Stoleckojc studuje tuchwilu molerstwo na Wysokej šuli za grafiku a knižne wuměłstwo w Lipsku. Zdobom je so hižo na polu filma pospytała. W lěće 2019 je wosebite myto Załožby za serbski lud za film »Źiwa žeńska – Die Wilde Frau« dobyła. Serbam je snano tež w pomjatku přez wobdźělenje na projekće a pućowanskej ekspoziciji »Wobrazy krajiny. Přechod«, kotraž bě mjez druhim w Serbskimaj muzejomaj w Choćebuzu a Budyšinje widźeć. Stoleckojc wužiwa rady wulke formaty. Zo zamóže jeničce ze swojimi mólbami minjenych třoch lět sćěny stwow Łužiskeje galerije pjelnić, swědči wo pilnosći a sebjewědomju wuměłče. Ličba wobrazow abo wulkosć wězo njejsu měritko za zdokonjanosć. Prezentacija wulkomyslnje wěšanych, bjezramikowych twórbow pak njeje na žanym městnje galerije wostudła. Při wuběranju motiwow pak móhła sej molerka wjace časa brać. Wokomiknje zda so mi wšitko kaž molowanje za wuši kruh znatych, kotřiž maja ju rady a so na molersce zapopadnjeny wokomik dopominaja, dokelž su jón sobu dožiwili. Portrety a do scenerije wjetšich wobrazow zapřijate wobliča spóznaješ, a zwobraznjene wosoby běchu tež na wernisažu přišli. Hłubši zaćišć zawostaji we mni podobizna hudźbnika Pawla Nagela (Paul Geigerzähler, něhdy skupina Berlinska dróha). Za tónle portret bych so rozsudźił, by-li chcył jednu z twórbow Stoleckojc do wuměłskeje zběrki Serbskeho muzeja wzać.