Wótře woła swětłowłosate holičo, kotrež mužojo ze wsy ćěrja: »Ně, prošu nic! Wostańće mje! Chcu k swojej maćeri!« Tola mužojo njejsu hnadni, byrnjež to měšnik w swjatnicy prěduje. Wopokazajće swojemu najblišemu a tež tomu, kotryž zdawa so wam cuzy być, swoju hnadu – derje, zo měšnik to prěduje. Jenož, zo čini to we łaćonskej rěči. A štó z tych jednorych, lědma kubłanych wjesnjanow to hižo rozumi? Jeničce chuduška holca. Při wšěm, tež wona zmysł słowow njezapřimnje. Ně, wona poska na měšnika ze swojimi zmysłami, wosebje pak ze swojej dušu. Za to ma dosć chwile. Tři hodźiny a druhdy hišće dlěje, stejo, na kruće teptanej hlinje w zadnich rynkach wutraje. Tam, jenož tam, chudźi roboćenjo słušeja. Hodźinu a dlěje klečo wona nimale spěwane powěsće měšnika słyši. Kóžde słowo ju duchownje žiwi. A ta duša, tak měšnik praji, ma stajnje być čista, sprawna a porjadna. Jeje duša tajka je, tola ta steji nětko na hračkach.

Mužojo hewrjekaja: »Zhub so z našeje wsy, ty kuzłarniča, ty chodojta ...« a tu, prěni króć, wona mjeno zasłyši – »... ty Připołdnica!« Štó bě je wołał? Hišće jónu: »Připołdnica!« Kaž by so na měrnym dnju wichor z bliskeje łučiny pozběhnył - dalši zasyča, potom zasakle wołaja: »Připołdnica! « Woni ćěrja ju, za njej hanjejo, ze wsy, na kromu lěsa. Poslednje pruhi słónca na fararjec ladko padaja. To rěka, zo mać w hornčku nad wohenjom w chuduškej chaće ćeńku poliwku wari. Zela za nju je Marhata stańši z łoža do prěnjeho wołanja honača pytała, ze serpom wotrěznyła a do košika kładła. Serp přeco hišće w ruce dźerži, mjez fałdami běłeje košle, ze znamjenjom wjelčich zubow wušiwane, schowany. Nadobo słyši: »Ty sy wina, zo je Hańža zemrěła! Štó wě, koho maš hišće na swědomju? Zhub so skónčnje!« Wot daloka začuwa holca žałosćenje swojeje maćerje. »Što činiće? Wróćće mi moju Marhatu. Wona tola ničo za to njemóže!« Tola mužojo njeznaja smilnosć. »Připołdnica, Připołdnica, ...«, jeničce tute słowo – »Připołdnica« – je hišće słyšeć.

steju

hladam daloko

waham, wobhladuju so

suknu strachoćiwje z ramjenjomaj

płakam serpa dla

kotryž syče

doskónčnje.

sedźu

samalutka majkam

znošowacu so chudušku dušu

z běłej płachtu trěju sej

sylzojtej mučnej woči

kotrejž njerozumitej

dóńt.

kleču

widźo swětło

słónco je njese

do rozuma přichadźacych

chowacych w sebi wolu

sej njerozumnosć wotkryć

spowróćeć.

MILENKA RJEČCYNA

Njewěm so dopomnić, hdy sym wo tym rozmyslować započała: Z kotreje přičiny su bajowe postawy Serbow tak husto ze złymi kajkosćemi charakterizowane? Čehodla jich ludźo wobšudźa abo za nós wodźa? To sej wuswětlić njewěm. Njewěm sej tež předstajić, zo su ludźo same něhdy złe byli – tež hdyž njejsu swět hišće tak zrozumili, kaž my to dźensa znajemy. A tež nam njeje wšitko zwoprědka jasne, ale mamy wotmołwy na prašenja pytać a namakać. To pak so přeco njeporadźi. A tak je to tež z wotmołwu na moje prašenje: Z kotreje přičiny je Připołdnica zła? Ja ju za tajku nimam. Mi je wona skerje žel, dokelž nadawamy jej, zo přinjese smjerć, kotruž scyła přinjesć nochce. Připołdnica so čłowjekej jenož warnujo bliži – tak znajmjeńša to wěcywustojni ludowědnicy praja. Z kotreje přičiny warnowanje? Zwjetša je tomu tak, zo čłowjek hinje, ručež jemu abo jej Připołdnica před woči stupi.

Ja měnju, zo nima wona scyła za zmysłapołne, zo so čłowjek w připołdnišej horcoće na polu drěje. Tuž wšak wona tež runje tym před woči stupi, kotřiž kaznju – něhdy wšak chudźi wotročcy sej husto připołdniši měr popřeć njemóžachu – njedodźeržachu. Tohodla wona bjezdwěla hižo we womorje ležacym před duchowne wóčko stupi a so jich za tym praša, lěpje kaza, zo maja jej wo tym powědać, štož runje dźěłaja – a to cyłu hodźinu. Wšako ma so na přikład len runje w najhorcyšim času lěća wobdźěłać a žnjeć. Spore dźěło to, kotrež žada sej wulku prócu. Tež młynskim kaza Připołdnica přestawku z tym, zo da jim nadawk, so z karana napić – bjez toho, zo bychu so kromy sudobja dótknyli. A tež tykanc smědźa jěsć, tola jenož tak, zo kromu njewobškodźa. Štóž so po jeje přeću ma, tón je wumóženy. Připołdnica so zminje a wostaji serp, znamjo smjerće, ležo. Ju pak njewobkedźbowacy skorži wo sylnym hłowybolenju abo zhubi samo žiwjenje. Wěmy dźensa, zo je Připołdnica pokazka na wopar (Hitzschlag), kotryž čłowjek w horcoće poćerpi. Přěhrali su potajkim ći, kotřiž sej přestawku njepopřeja. Jim, tak powědki praja, Připołdnica – potajkim duch, žonišćo a podobnje pomjenowana mytiska bytosć ze serpom – hłowu wotrubnje. Druhdy je wona tež kaž Smjerć z kosu zwobraznjena. Bjezdwěla bychu ju wuměłcy tež z druhim dźěłanskim gratom předstajić móhli. Serp znajmjeńša so błyšći, ručež wona jón do słónca dźerži. Pokazka to na słónco, kotrež w ceniće steji a čłowjekej škodźi – tomu kiž je bjez škita, bjez přestawki. Na druhim boku pak hodźi so tež z wotewrjenym wěncom přirunować, čłowjeka krónowaceho.