Wót załoženja spěchowańskego towaristwa stawiznow domownje »Stog« w lěśe 2004 słuša k tradiciji, až se prědny eksemplar lětnego domowniskego lětopisa »Stog« pśepódajo direktoroju bórkojskego amta. W lěśe 2020 jo Christoph Neumann, zastupujucy amtski direktor, rowno wuśišćany prědny eksemplar »Stoga« wót Ralfa Radochle, pśedsedarja spěchowań­skego towaristwa, kenž jo dla korony pśedpisany wótstawk doźaržał, dostał w listowej wobalce. Aplaws pśibytnych njejo mjenjej wutšobny był.

»Domowniski lětopis ›Stog‹ słuša mjaztym k fachowej literaturje za lěpše znaśe a cesćenje domowniskich stawiznow našo­go regiona«, jo gronił Chris­tof Neumann, kótaryž co se skóro sam ako awtor pokazaś. Z tysac wuśišćanymi eksemplarami jo »Stog« nejwuznamnjejšy kalender regiona Górne Błota. Ten nowy »Stog« 2021 jo 41 awtorow, mólarjow, basnikarjow a fotografow »nakładło«, gaby to pśirownowali ze składanim stogow.

12 kalenderowych łopjenow za lěto 2021 pśiwobrośujo se sta­wizniskim a aktualnym wětšnikam a wódnym młynam regiona z wjele stawizniskimi informacijami a detailami. Slědkoju móžo region ze stawiznisko-techniskeju wósebnosću słužyś. W Myšynje blisko Wětošowa źěła hyšći z »Paulicks Mühle« jadnučki wódny młyn w kraju Bramborska. K tomu pasujo ba­seń w dolnoserbskej rěcy »Źož se wjerśi« Jill-Francis Ketlicojc z Chóśebuza, kótaraž spódobnje tu głownu lětnu temu pódkłaźo.

na hłownej a wólbnej zhromadźiznje dnja 26. septembra 2020

Z poł lětom zapozdźenjom lětušu hłownu a wólbnu zhromadźiznu Maćicy Serbskeje koronapandemije dla nětko hakle přewjedźemy. A to je tež přičina, zo njejsmy po zwučenym wašnju na žurli Serbskeho muzeja, ale městna dla na wjetšej žurli Serbskeho domu tu w Budyšinje.

Za zjawne zarjadowanja płaća w mjezsobnym wobchadźenju znate předpisy, kotrymž mamy wotpowědować. Jedyn z nich rěka, zo měli zjawne zarja­dowanja jenož jednu hodźinu trać a tohodla smy so w předsydstwje rozsudźili, zo wšitke rozprawy – nimo rozprawy předsydy a finančneje – dočasnje w Rozhledźe wozjewimy. (hlej 09/2020) Prěni předsyda znowazałoženeje Maćicy Serbskeje, dr. Měrćin Völkel je wjace króć a rady naspomnił, zo steji Rozhlad w tradiciji Časopisa Maćicy Serbskeje

Dźěławosć z Domowinu: Na 19. hłownej zhromadźiznje Domowiny běchmy z třomi čło­nami wobdźěleni. Marka Cy­žowa skutkowaše w redakciskej komisiji sobu a poda diskusijny přinošk. Předsyda rěčeše k třom naležnosćam, wospjet, zo měł Serbski dom w Budyšinje jako towaršnostne, kulturne a poli­tiske srjedźišćo dale eksistować a zo so zjawnostne dźěło po­lěpšić ma. (Pokazka: Dźens na dźeń před 114 lětami bu Maćičny Serbski dom při Lawskich hrjebjach w Budyšinje poswjećeny. W ČMS z lěta 1904 čitamy pod nadpismom »Swjedźeń ›Serbskeho doma‹« mj. dr. słowa šolastika Jakuba Skale, sekretara MS: »Smy poswjećili ... swój dom, kotryž ma wot nětka być kaž widźomny pomnik swěrneho, horliweho, njewustawaceho dźěła ..., tak tež na wšě časy srjedźišćo idealnych próco­wanjow, narodnych a spomóžnych skutkow našeho luda.« – »Zhromadźiznu z wutrobnymi a horliwymi słowami postrowił a ... swoju wotewrjensku rěč měješe předsyda MS, biskop dr. Jurij Łusčanski. Po ... rozprawje sćěhowaše swjedźenski přednošk redaktora Časopisa Maćicy Serbskeje knjeza profesora dra. Muki wo połobskich Słowjanach ... Swjedźenska baseń ›Serbski dom w Budyšinje‹ J. Barta-Ćišinskeho skónči ›Dom Serbam k zbožu stać a kruty budźe, Hdyž w njebjesach ma škit a zakład w ludźe.‹«)

Sakske ministerstwo za kulturu a turizm je štwórty raz Myto Zejlerja spožčiło. Z 5 000 eurami dotěrowane wuznamjenjenje při­zna lětsa publicistce, muzikologowce a cyrkwinskej hudźbnicy Chrysće Meškankowej.

»Je mi wulka česć a zdobom radosć, zo spožča mi ze stron Swobodneho stata Sakskeje Myto Zejlerja 2020 za mój angažement na polu serbskeje rěče. Myto nima hišće dołhu tradiciju. Sakske knježerstwo z tajkim počesćenjom signalizuje, zo wobhladuje serbski lud jako awtochtony narod z prawom na runoprawosć. Skutkowanje serbskeje ciwilneje towaršnosće njepřewostaja swobodny stat tuž samoběhej, ale je spěchuje a samo hódnoći.

Widźu so dźensa tu jako zastupjerka mnohich aktiwnych w zašłosći, w dźensnišej demokratiskej dobje a zdobom jako impuls dawaca přichodnym generacijam. To rěka: dźěłać za towaršnosć tam, hdźež je trjeba a dołhož mocy dosahaja; wědomje a sebjewědomje prócu nałožić na dobro serbskeho ludu. A dokelž wučinja našu identitu po mojim měnjenju w prěnim rjedźe rěč, ma kóždy z nas swoje činić, zo ju přikładnje nałožuje a njeskomoli.

Handrij Zejler, po kotrymž bu tele myto sakskeho ministerstwa za kulturu pomjenowane, je swój čas jasnje spóznał, zo ma so serbska rěč jako srědk komunikacije dale rozwiwać. Wón sta so w dobje narodneho wozrodźenja ze załožerjom serbskeje literarneje rěče. Jeho tekst serbskeje narodneje hymny njejsu ženje změnić trjebali, a wón hodźi so z prawom jako bjezčasny wobhladować. Jeho poezija wuprudźa wonu lubosć k serbskej rěči, kotrejež nałožowanje ma so wot małosće zwučować a njesmě so tež po tym zanjechać.

Maćica Serbska dyrbješe koronapandemije dla swoju za 21. měrca 2020 planowanu hłownu a wólbnu zhromadźiznu krótkodobnje wotprajić. Předwidźane je, ju sobotu, 26. septembra 2020, ze skrótšenym programom nachwatać. Předsydstwo je rozsudźiło, zo matej so jenož rozprawa předsydy a financna rozprawa na zhromadźiznje čitać. Rozprawy sekcijow wozjewja so tohodla lětsa wuwzaćnje w Rozhledźe.

Rozpšawa Maśice Serbskeje

29.5.2019 jo se wótměła głowna zgromaźina Maśice Serbskeje w Serbskem domje w Chóśebuzu. Pśednosował jo René Šusteŕ k temje »Kóńc brunice we Łužycy – aktualne tšojenja a perspektiwa«. Pó žywej a teke mjazy Serbami kontrowersnej dis­kusiji su se dalšne pśedewześa tematizěrowali, ako na pś. wobnowjenje rowa dolnoserbskego literata a ceptarja Frycha Rochy. Cesne zarědowanje na poł­dnjowem kjarchobje jo było 30. septembra 2019 w zagronito­sći pomnikoweje kupki pśi mě­sće Chóśebuz. Maćica Serbska jo to financielnje pódpěrała.

Někotare z našych cłonkow su pomagali pśi knigłowem projekśe k žywjenju a statko­wanju něgajšnego ceptarja Kita Šwjele. Chronikaŕ w Skjarbošcu (Schorbus) a cłonk tamnjejšego domowniskego towaristwa, kněz Dietmar Schulze, jo woluminozne knigły 27. februara 2020 w Serbskem domje w měsće prezentěrował. Wón jo teke wjeliki późěl na tom měł, až jo se stela za něgajšnego redaktora »Bramborskego Serbskego Casnika« a serbskego kantora w tej jsy nastajił. Teke how su cłonki Maśice pśi spisanju dolnoserbskego teksta wobradowali.

Witriny běchu zarjadowane, přewodny program přihotowany a nowe karty dypkownje z ćišćernje dóšłe a potom to – wobmjezowanjow koronakrizy dla bu Budyski Serbski muzej w měrcu zawrjeny a jedyn z wjerškow lěta padny do wody. Wustajeńca »Jutry w Serbach« přiwabi kóžde lěto mnoho domoródnych, wosebje pak wopytowarjow z cuzby, zo bychu so wo jutrownych nałožkach ewangelskich a katolskich Serbow ze wšěch kónčin Łužicy wobhonili. Zhonja něšto wo pozadkach jutrow, wo přihotach a wšelakich nałožkach wot debjenja jejkow we wšelakich technikach, přez jutrowne spěwanje hač ke křižerjam. Tak so dźěłarnička, hdźež bychu so zajimcy w bosěrowanju jejkow wuspytać móhli, njewotmě a Smjerdźečanska rejowanska skupina na žurli muzeja sobotu do jutrow njezarejowa. Dźěło a próca muzejownikow běštej nimale podarmo a tež hospodarske straty falowacych wopytowarjow dla su wulke.

Serbski muzej je wot spočatka meje pod wobkedźbowanjom škitnych naprawow zaso přistupny a jutrowna wustajeńca bu hač do 23. awgusta 2020 podlěšena. Tež hdyž su jutry nimo, wopyt so přiwšěm wudani. Přetož lětsa wobrubja wuměłske twórby Maria Ošiki (* 1970) z Worklec přehladku. Su to předewšěm wolijowe mólby ze sakralnymi motiwami. Tak wuhladamy na wobrazu »Znamjo wěry« (2003) swjaty křiž wosrjedź zeleneje krajiny a mólba »Rańše kemše« (2012) ilustruje na intimne wašnje kemšerjow, kotřiž we ławkach sedźo a klečo nutrnje na duchowne słowo słuchaja. Jako přihot na jutry wězo křižowy puć falować njesmě. W muzeju wustajena je čorno-běła rysowana warianta wuměłca. Z mólbu »Jutry« (2002/2011) hodźi so wopytowarjam jutrowne jěchanje derje rozkłasć, scenisce je nałožk nazornje wot přihotow, přez wužohnowanje křižerjow hač k jěchanju předstajeny. Tematisce wěnuje so Ošika w swojim skutkowanju wosebje blišej domiznje, rozestaja pak so tež z wosobinskimi dožiwjenjemi a stratami. Wo tym swědčitej wobrazaj »Wopyt jandźelow« (2014), hdźež je wosoba, so po domjacych zahonach wuchodźujo, nahle wot smjerće domapytana, a »Posledni puć« (2015), hdźež je kěrchow zwobraznjeny. W pozadku su jako fotowy ćišć mjezwoča štyrjoch wosobow widźeć, kotřiž běchu wuměłcej wosobinsce bliscy a hižo žiwi njejsu. Jednotliwe wobrazy su na předań. Zajimcy móža so za nimi w muzeju naprašować.

Wo wustajeńcy »Wukładne wokno II: Zapopadnjene wokomiki. Fotografije ze Sakskeje a Łužicy«

W Sakskim zastupnistwje, w domje Łužiskeho seminara w Praze wotměwa so tuchwilu wustajeńca »Wukładne wokno II: Zapopadnjene wokomiki. Fotografije ze Sakskeje a Łužicy«. Je to kooperacija z wuměłskim fondsom statneje wuměłskeje zběrki Sakskeje. Přehladka nawjazuje na w Zhorjelcu přewjedźenej wustajeńcy »We wokomiku. Fotografije ze Sakskeje a Łužicy« z lětow 2017/2018. Kaž nawodnica wuměłskeho fondsa Silke Wagler zdźěli, je to dobra składnosć, někotre ze 36.000 objektow, kotryž fonds wobsedźi, pokazać a tak wuměłstwo zjawnje spřistupnjeć, wšako nimaja žane swójske rumnosće za wustajeńcy. Při tym leži ćežišćo w Praze pokazanych twórbow na fotografiji z powědacymi wobrazowymi sujetami a saha wot dokumentariskich fotow přez portrety hač k inscenowanej fotografiji.

Minjeny měsac je basnik a narodny prócowar Benedikt Dyrlich swjećił swoje sydomdźe­saćiny. Jeho žiwjenski puć hač k jubilejej njebě płony, bě skerje kamjenjaty. Husto je dyrbjał nje­směrnje wojować, zo móhł jón dale kročić, dokelž jemu kamjenje do puća walichu, kaž to Dyrlichowa awtobiografija »Do­ma we wućekach«, wušła 2018/2019 w dwěmaj zwjazkomaj, nazornje dokumentuje. Z trajnym bojowniskim duchom je so za přichod serbstwa, serbskeje literatury a serbskeho wuměłstwa zasadźował, po přewróće 1989/90 wosebje tež za njewotwisnosć medijow a demokratiju w Serbach – a je při tym njerědko njehnadu žnjał. Jeho awtobiografija pak tež znazornja, zo njebě samotny bojownik, zo je wojował bok po boku z druhimi.

Jedna z nich je Marka Ma­ći­jowa, kotraž přewodźowaše jako lektorka Dyrlichowy literarny puć. Jako jednaćelka LND steješe z nim často w zhromadnym boju přećiwo pospytam, samostatnosć serbskeho na­kład­nistwa podrywać, kaž sćěhowace wujimki z 2. zwjazka awtobiografije pokazuja.

Wobaj, prócowar Benedikt Dyrlich a prócowarka Marka Maćijowa, kotraž so kónc měsaca na wuměnk poda, staj sej za swoju narodnu angažowanosć zasłužiłoj dźak, připóznaće a česćownosć.

Serbski institut wuhotuje prawidłownje Institutny dźeń, zo by šěrša zjawnosć wo slědźerskich projektach wědomostnikow zhoniła. Lońše zarjadowanje wusměri so na serbskich zajimcow a wotmě so w serbskej rěči 13. decembra w Serbskim domje w Budyšinje. Štyri přednoški wěnowachu so wubranym projektam. Lechosław Jocz a Jan Měškank rozłožištaj zhromad­ny pjećlětny projekt z Astrid Schmiedelowej, w kotrymž wuwiwaja serbsku předčitansku funkciju za internetne strony. Jana Piňosová, Jana Šołćina, Thomas Menzel a Pětš Šurman předstajichu projekt »Generacija Warnoćicy – wulki mały swět łužiskich dźěći w Čěskej«. Wito Bejmak poda dohlad do digitalnych poskitkow Serbskeje centralneje biblioteki a Serbskeho kulturneho archiwa, Theresa Jacobsowa a Ines Kellerowa reflektowaštej móžnosće, kotrež skići imaterielne kulturne herbstwo za widźomnosć Serbow.

Předčitanska funkcija

Předčitanska funkcija wuwiwa so we wobłuku spěchowaneho projekta na dobro inkluzije a ma bjezbarjerny přistup k serbskim internetowym stronam zmóžnić. Nimoměry wuznamny pak je poprawom pódlanski efekt projekta. Za jeho zwoprawdźenje su slědźenja na polu serbskeje fonetiki a ortoepije trěbne. Kaž slědźerjo rozłožichu, njepředleži dotal ani za delnjo- ani za hornjoserbšćinu kompletne wopisowanje načasneho wurjekowanja.

2018 móžeše so Serbski muzej zaso přez mnohe dary wjeselić. Dekoratiwnje wjazanej serbskej ewangelskej spěwnikaj z lětow 1907 a 1920 z inicialemi konfirmandow přiwzachu so do bibliofilneje zběrki muzeja.

W 1960tych lětach wuwi­wachu so ručnje pomolowane nasćěnowe talerje z motiwami bajkow, powěsćow a narodnych drastow jako wudźěłki wuměłskeho přemysła. Johannes Schlaffke wudźěła nasćěnowe talerje w swojich Kamjenskich dźěłarnjach po přikładźe serbskeho wuměłca Měrćina Nowaka-Njechorńskeho. Tři talerje z tuteje zběrki přepodachu so muzejej. Talerjej srjedźneje wulkosće pokazujetej serbskej powěsćowej postawje Krabata a Pumpota, tamny rejowacy por w Slepjanskej drasće.

Wuměłc Steffen Lange wěnowaše so w 1980tych a 1990­tych lětach zaškleńčnemu molerstwu. Tuta technika je wu­žadanje za kóždeho wuměłca. Wšitke motiwy a napisma maja so nawopak molować, spoči­najo z konturami, strafurami, chłód­kami, napismami a detailemi, naposledk wumoluja so motiwy a pozadk. Muzejej přepodata zaškleńčna mólba ma titul »Swjaty Měrćin«, kotraž nasta 1994 składnostnje 65. narodnin stawiznarja a něhdyšeho direktora Serbskeho instituta Měrćina Kašpora. Na zadnjej stronje mólby je wěnowanje wuměłcow, mandźelskeju Wórše a Steffena Langi, widźeć.

Wót 22. do 24. oktobra 2019 jo se w měsće Oldenburg/Starigard (Holsteinska) wótměło mjaztym pěte zmakanje słowjańskich muzejow Nimskeje. Něźi 30 wobźělnikow jo dožywiło wurědnje organizěrowane zarědowanje. Mjazy nimi jo była kupka »Wendenfreunde« z Wendlanda, kótaraž jo take zmakanja pśed tśimi lětami póstarcyła. Z Łužyce su se wobźělili Andrea Pawlikowa ze Serbskego muzeja w Budyšynje, Torben Schmeiduch z Domowniskego muzeja w Dešnje a Werner Měškank z chóśebuskego Serbskego muzeja. Śěžyšćo zmakanja jo była archeologija srjejźowěka. Na to jo wusměrjona wětšyna fachowych pśednoskow na tych zmakanjach. Dr. Matthias Maluck wót Archeologiskego krajnego zastojnstwa Schleswig-Holstein jo pśednosował wó wurywanjach w muzejowej jsy Wikingow w Haithabu, kótaraž jo dostała 2018 pśipóznaśe ako swětowe kulturne derbstwo UNESCO. Dr. Sönke Hartz, zagronity za dokumentowy archiw Muzeja za archeologiju w groźe Gottorf, jo pśedstajił nejnowše slěźeńske wunoski wó tak pomjenjonej Oldenburgskej grobli. Direktor Muzeja za archeologiju w groźe Gottorf, dr. Ralf Bleile, jo zgromadnje z wědomnostneju radu Załožby oldenburgskego groźišća pśewjadł workshop na temu »Mjazy wědomnostnym pominanim a muzealnym pósrědnjenim. Kak zwěžomy wědomnosć a nosarjow muzealnych institucijow?«

Haida su lud Indianarjow z pódpołnocneje Ameriki, by­dlecych pśi brjogu Kanadiskich kupow Haida Gwaii a British Columbia a teke we wokolinje granicujucej z pódpołdnjom Alaski. Za cas prědnych zmakanjow z běłymi luźimi su Haida licyli až do 15.000 dušow, z tym su byli w pśirownanju z drugimi rodami Indianarjow z pśi­brjoga pódpołnocnego Pacifika w kuždem nastupanju bźezkonkurencna móc.

Epidemije jim njeznatych chórosćow, kaž poki, su zdeciměrowali populaciju Indianarjow w 19. stolěšu na pór stow. Tuchylu powěda rada ludu Haida wó něźi 2.500 pśisłušnikach. Haida maju swójsku rěc, kótaraž jo źinsa pśipisana do kupki izolěrowanych rěcow a njejo ze žedneju drugeju rěcu pśiswójźbna. Njejo śěžko wugódaś, až stej kolonizacija a christianizacija wjadłej do spěšnego wóteměranja rěcy a kultury Haidow dla dominance engelšćiny. Licba aktiwnych powě­darjow rěcy haida fluktuěrujo źinsa wót 30 do 50 luźi pó wšakich žrědłach. Rěc haida stoj na cerwjenej lisćinje wobgrozonych rěcow, kaž tuder dolnoserbšćina.

Haida wobstoje z dweju rodo­wu: wronow a hodlarjow. Spomnjeśa gódne jo, až manźelstwa su byli móžne jano mj­a­zy­ kupkoma, nic pak w sams­kej kupce. Druga typiska kakosć Haidow jo tak pomjenjony dłuj­­ki dom, wótergi ga jo 40 do 50 luźi w takem domje bydliło, a charakteriske su teke wusoke totemy prědk tych domow.

Nad wuspěšnym rozwićom serbskich rozhłosowych medijow móžemy so wjeselić. Kak pak wupada na polu wizuelnych medijow? Dowolće mi k tomu hišće někotre mysle.

Dawno hižo dokładu wě­domostne přepytowanja a statistiki razantnu změnu při wužiwanju medialnych poskitkow, wosebje w młodej generaciji. Tež wulki dźěl serbskich młodostnych a dźěći je aktiwny wuži­war smartfonow a tablet-kompjuterow, njezběra sej swoje­ wšědne informacije wjac z printmedijow abo ›normalneho‹ telewizora abo rozhłosa, ale z mobilnych elektroniskich žórłow, komunikuje a wuměnja so ze swojimi přećelemi a znatymi ze srědkami digitalnych syćow.

RADIJO SATKULA je tež w tutym wobłuku iniciatiwu přewzało, bjez dołhich běrokratiskich wokołopućow. Rozhłosowe přinoški zapletu so běžnje do swójskich instagram- a facebook-stronow, runje tak nawopak temy ze syće do radijoweho programa.

Zwěsćam pak, a to tež jako wuměłc a čłon a předsyda ZSW, zo je poskitk serbskeje wuměłskeje wizuelneje kultury přeco hišće přewšo snadny. Měnju z tym přinoški, kotrež překroča charakter spontaneje abo dokumentowaceje informacije, kaž wuměłske krótkofilmy, hudźbne clipy, reportaže abo studijowe produkcije z publikumom abo politiskich rozmołwow.

W Budyšinje wotrosćeny a nětko w Berlinje skutkowacy spěwar Ronald Hein je so w zašłosći dosć zaměrnje tež hudźbje Serbow wěnował. W poslednich lětach pak dožiwimy jeho bohužel jenož hišće hdys a hdys na žurli Budyskeho Serbskeho muzeja, hdźež wón za dosć wulki kruh lubowarjow swo­jeho interpretaciskeho wuměłstwa na swójsku iniciatiwu koncert wuhotuje. Sakski wukubłanski a wupruwowanski ka­nal (SAEK) koncerty z wotpowědnym zaměrom natočuje.

Njedźelu, 17. nowembra, bu woblubowany koncertny rjad na tež tónraz derje wobsa­dźenej žurli Serbskeho muzeja dale wjedźeny. Mjeztym zo přewodźeše w zašłosći wosebje Liana Bertók Heina na křidle, je w poslednim času w Drježdźanach skutkowacy japanski pianist a wjele prašany partner na polu komorneje hudźby Hiro­to Saigusa jeho instrumentalny přewodnik. A běše to zaso dobra hudźbna hodźina. Na programje steještej předewšěm spěwnej kruhaj Roberta Schumanna opus 24 na basnje Heinricha Heiny kaž tež opus 39 na bas­nje Josepha von Eichendorffa.

Wosebje kedźbyhódny pak bě zazběh koncerta z třomi spěwa­mi Artura Immischa (1902–1949) na teksty wažneju zastupjerjow němskeje romantiki, »Schilflied« wot Nikolausa Lenauwa a »In der Fremde« a »Frühlingsnacht« wot Eichendorffa. Zajimawe je, zo běše wšě tři basnje tež hižo Schumann do swojeju w koncerće předstajeneju opusow 24 a 39 zapřijał. Immisch pak njeje wulkeho mištra napodobnjował, ale jako w druhim stilowym času skutkowacy hinak tworił. Jako jara připóznaty pianist w sakskej hudźbnej stolicy Drježdźanach pak znaješe tohorunja dokładnje kompozicije cyle w romantice tworjaceho Schumanna kaž tež jeho žiwjenske wobstejnosće. Tak sadźi wón jara wědomje w kóždej swojej kompoziciji tež cyle swójske akcenty. Nimo toho płaćeše wón jako wosebje ta­lentowany student pola sławjeneho hudźbneho teoretikarja a komponista Hermanna Grabnera w Lipsku, kiž běše sej kaž wón­ nimo studija juristiki z promociju dokładnu hudźbnoteoretisku wědu w komponowanju a praktiske kmanosće jako pianist přiswojił.

W róžowniku tutoho lěta bu na katedrje bohemistiki Uniwersity Jana Evangelisty Purkyně w Ústiju nad Labem diplomowe dźěło studentki Moniki Rambouskoveje z pomjenowanjom Percepcija serbšćiny pola šulerjow na srjedźnych šulach w Čěskej republice (Percepce lužické srbštiny u žáků středních škol v České republice) zakitowane.

Awtorka dźěła je swoje slědźenje na dwěmaj sewjeročěskimaj gymnazijomaj a dwěmaj Praskimaj gymnazijomaj zrealizowała (gymnazije słušeja w čěskim šulskim systemje k srjedźnym šulam). Šulerjo wupjelnichu naprašnik, kotryž wobsteješe z dweju dźělow. Prěni dźěl słužeše tomu, znajomosće na polu serbskich kulturnych, stawizniskich a zemjepisnych realijow zwěsćić. Druhi dźěl wěnowaše so zrozumjenju zakładnych serbskich frazow a wobrotow. Rambousková bě z tutej problematiku jara wosobinsce zwjazana, dokelž je z wowcyneje strony serbskeho pochada.

Prěnjotnje chcyše dźěło wo percepciji serbšćiny na čěskich srjedźnych šulach a wo percepciji čěšćiny na Serbskim gymnaziju w Budyšinje napisać. Wuslědki slědźenja je chcyła přirunać a zwěsćić, kajke wědomje wo Serbach maja młodźi Češa a kajke wo Čechach młodźi Serbja. Bohužel njeje so jej poradźiło zwisk k Serbskemu gymnazijej nawjazać a čěskej gymnazijej w Liberecu a na Ma­łej stronje w Praze njeběštej zwólniwej so na slědźenjach wobdźělić. Direktorka Małostronskeho gymnazija, kotrehož chowanc běše mj. dr. Michał Hórnik, wotpokaza naprašowanje z komentarom, zo tam tuchwilu žanych Serbow nimaja.

W interviewje w Serbskich Nowinach z dnja 14. oktobra praji dźiwadźelnik a režiser Stanisław Brankačk: »Nowy rjad bě moja ideja.« Hižo přez tři lětdźesatki při Nowym dźiwadle Halle skutkowacy 65lětny wje­le­stronski wuměłc ma tam swójski dźiwadłowy koncept. A zajimawa je tohorunja jeho filmografija. Hdys a hdys přewozmje tež w Budyšinje nadawk. Při zahajenju hudźbno-literarneho wječorneho rjadu »Zynki a linki« w Röhrscheidtowej bašće Serbskeho ludo­we­ho ansambla dnja 16. oktobra přewza wón čitanje někotrych wujimkow z awtobiografiskeje knihi Jurja Brězana »Stary nan«. Pod titulom »Bild des Vaters« běše edicija w 1980tych lětach we wjacorych nakładnistwach tohorunja němsce wušła a naby tak tež zwonka Serbow dosć wulku skedźbnosć. Po towaršnostnej změnje předpołoži LND dalše wudaće.

Za serbske připosłucharstwo čitaše Brankačk wězo serbsce wo poslednich dźesać dnjach w žiwjenju starca Tobiasa Hawka. A znowa so pokaza: Jedna so wo emocionalnu be­letristisku literaturu z filozofiskim podzynkom, spisanu we hładkej serbšćinje našeje doby. Wobsah wšak je chětro njewšědny. Přetož lědma wobjednawa so w literaturje moderny tak nadrobnje smjerć. Brězan so njeboješe, tabuwow so dótkać a wumrěće wopisować. Tak rysuje awtor zetkanje swojeho »rjeka« z wosobami a wosobinami za žiwe dny, z kotrymiž chce so po swojej smjerći zaso widźeć. Je ćežko, tajku temu z telko dostojnosću wot mo­derneho abo modernišeho awtora beletristiki předstajenu nadeńć­. A docyła nic wot wuměłca, kiž běše w realnym socializmje žiwy.