Jako nazhonity nakładnik wědźeše Měrćin Benada, do čeho bě so dał. »Bjez wojowanja přećiwo wšěm zadźěwkam njeje dotal ani jedna kniha wušła«, přeradźi Klausej J. Schillerej, projektowemu koordinatorej »Stawiznow Serbow«, w meji 1974. Někotre tydźenje zašo bě prěni z wosom manuskriptow (druhi zwjazk, němsce) do sadźby šoł. Hač k dokónčenju štyrizwjazkoweje twórby dyrbjało hišće pjeć lět trać. Předwidźiwje přihotowaše nawoda Ludoweho nakładnistwa Domowina kolegu Instituta za serbski ludospyt na intensiwne zhromadne dźěło a so bojownisce rozžohnowaše: »Do boja – zdar!«¹

»Knihi maja swój dóńt« rěka znate wuprajenje łaćonskeho gramatikarja Terentianusa Maurusa, a to płaći we wosebitej měrje za tajke knihi, kotrež wuńdu pod restriktiwnymi politiskimi wuměnjenjemi, za literaturu w dohladowanskich statach a totalitarnych diktaturach. Dołhi a wobćežny nastawanski proces štyrizwjazkowych »Stawiznow Serbow« wobswětla móžnosće a wobmjezowanja knižneho nakładnistwowstwa NDR. Na jeho přikładźe da so eksemplarisce pokazać, kajku odyseju měješe někotryžkuli knižny manuskript přetrać, prjedy hač dóńdźe do ćišća a skónčnje do knihikupstwa. Na bojach wo wozjewjenje »Stawiznow Serbow«, kotrež Benada Schillerej w meji 1974 připowědźi, běchu hnydom wjacore strony wobdźělene: awtorojo, institut, Akademija wědomosćow, nakładnistwo, Domowina, SED a statne organy. Wšě běchu zapřijate do kompleksneho procesa z oficialnym mjenom »Druckgenehmigungsverfahren«, kotryž móhli pak tež prosće censuru mjenować.