W lěće 1933 na horje Mužský w Čěskim raju

Na puću na wjeršk Mužský wyše čěskeho města Mnichovo Hradiště wita wot lońšeho julija informaciska taflička turistow. Tuta dopomina na to, zo bě hora w zašłosći něšto króć městnosć manifestaciskich zhromadźenjow. Loni bě tomu 150 lět, zo spjećowachu so čěscy politikarjo 11. julija 1869 přećiwo dwě lěće staremu rakusko-wuherskemu wurunanju. Njejednaše pak so wo jónkrótnu podawiznu. Spočinajo w lěće 1868 ze zhromadźenjom pod horu Říp, zwotkelž kamjeń za twar Narodneho dźiwadła w Praze pochadźa, rozšěri so w čěskich krajach tak mjenowane lěhwowe hibanje (táborové hnutí) manifestaciskich politiskich zetkawanjow. Tute wotměwachu so prawidłownje na pomjatnych a wuznamnych horach. Mužský, markantny wosamoćeny wjeršk nad Jizeru, poskićeše so jako idealne městno za podobne zetkawanja. Tu manifestowaše so tež runoprawosć čěšćiny a němčiny w lěće 1900, w lěće 1919 woswjeći so tu nastaće republiki a w lěće 1928 so jeje dźesaćlětne wobstaće wopomni.

Mjenowane zetkanja informaciska taflička jadriwje předstaji a podobnu kedźbnosć kaž k lětu 1869 wěnuje hakle zaso 5. julijej 1933. Na wopomnjenskim dnju słowjanskeju japoštołow Cyrila a Metoda (w namołwje k wobdźělenju bě tež róčnica smjerće Jana Husa naspomnjena), přińdźe na městno bohatych stawiznow k sylnej manifestaciji přećiwo přesćěhanju Serbow ze stron němskeho nacistiskeho režima. To je zawěsće přiměrjena kedźbnosć – wšako naspomnjenje manifestacije na wjeršku Mužský w žanym přehledźe serbskich stawiznow njepobrachuje, jedna-li so wo Stawizny Serbow Měrćina Kaspera, Kurze Geschichte der Sorben Petera Kunzeho, njepobrachuje ani w druhim zwjazku wučbnicy Serbske stawizny. Podobna je tež situacija na čěskej stronje. Na internetowej stronje Towarstwa přećelow Serbow je samo w tołstym pismje napisana sada, kotraž je podawiznam na wjeršku Mužský wěnowana. A wo naspomnjenje manifestacije w bjezposrědnjej bliskosći wjerška so wulki podpěraćel Serbow, historikar a bywši senator Jaromír Jermář dołhi čas staraše.

Bjez wulkeho přehnawanja móže so manifestacija na wjeršku Mužský jako zakładny kamjeń abo samo mytiski dypk modernych serbsko-čěskich poćahow mjenować. Hačrunjež so pola podawiznow z wjace hač 30.000 wosobami, kotrež wustupowachu hnydom po zetkanju, jara přehnawa (w lěće 1935 pisa hłowny organizator zetkanjow, zastojnik Miloslav Škoda z čěskeho města Mladá Boleslav w brošurce Tragiske serbske prašenje, zo zetkachu so na městnje »přez 20.000 ludźi z Jizerskeje kónčiny«), jednaše so z přehladom wo najbohatšu wopytanu zjawnu narěč k podpěrje Serbow. Tutu přetrjechichu najskerje hakle w lěće 1945 manifestacije ze žadanjom wo přidruženje Hornjeje a Delnjeje Łužicy k Čěskosłowakskej.