Lětsa w juniju je wušła kniha »Mała wjera« Otfrieda Preußlera w hornjoserbskej rěči, přełožena wot Lubiny Hajduk-Veljkovićoweje po tekstowej wersiji wosebiteho wudaća z lěta 2023.
Woblubowana dźěćaca kniha O. Preußlera format: wjazana kniha, přezcyłnje barbojte ilustracije wobjim: 112 stronow staroba: wot 6 lět rěč: hornjoserbsce Do znajmjeńša 48 rěčow bu powědančko hižo přełožene. Wuhotowana je kniha z barbnymi ilustracijemi Winnie Gebhardt po němskorěčnym wudaću. Kniha bu wuznamjenjena přez přiwzaće do wuběrkoweje lisćiny za Němske myto młodźinskeje knihi.Otfried Preußler (1923-2013) narodźi so w Reichenbergu, w dźensnišim Liberecu w Čěskej. Jeho staršej dźěłaštaj jako wučerjej a wozjewještaj literarne, wučbne a ludowědne teksty. Sudetscy Němcy dyrbjachu 1945 swoju domiznu wopušćić a z tym tež Syrowatkec swójbni, kotřiž mjenowachu so wot lěta 1941 Preußler. Swójba přesydli so do kónčiny wokoło bayerskeho Rosenheima. Nan Josef Preußler je wusydlenja dla swój přez lětdźesatki nastaty archiw ludowědnych a domizniskich slědźenjow zhubił. Mjez tutymi bě wobšěrny material ludoweho basnistwa kaž powěsće, bajki, tryski, mytologija a nałožki. Preußlerec synaj staj z knihami a tradiciju powědanja wotrostłoj.
do wokna klepaja
ćěkawe prajidma
wětřikec wjerše cychnuja
próšniwe złóžki na škleńcu
za domskim w lěsku hałuzy
w kole pjasćuja
widlica přećiwo widlicy
wótře wótřišo storkaja
hdyž dešć doklinči
třase wětřik łopjenowe kapki
do tučasa listuje
lisćo zašłosće
susod přińdźe na wopyt
dopomni so na njewjedro
w dowolu
tehdy w juniju
ans fenster klopfen
flüchtige sprüche
windverse verstreichen
silbenstaub aufs glas
im wäldchen nah am haus
ächzen äste im boxring
gabel gegen gabel
lauter laute laut
wenn der regen nachhallt
schüttelt der wind blättertropfen
in die heutezeit blättert
laub der vergangenheit
da kommt der nachbar vorbei
spricht übers unwetter
im urlaub
damals im mai
MĚRANA CUŠCYNA
Woknowy wobraz
Literarne teksty k twórbam Jana Buka
To čini wokno, zo »wonka« prajimy ‒
a dokelž sami nutřka smy.
Wolfgang Borchert
Wokomik a dlěje traje wobraz, doniž njestupi z ramika. Wotwonka chceš nutř do swětła woknow hladać. Što by był dom bjez woknow? Směrki padaja a do zawěška ćahaja wšědne chowanki. Pišpot sći
now a sćěnow. Wokna sahaja do so. Pismiki je zdźěla dźerža abo młowojće dźěla. Raz cunjo, raz raznišo. Pismikuja te wono za woknami. Zhromadnje z barbami zwukuja poćahi. Hdys a hdys komponuja melodiju. Potom žedźa so wotnutřka won do daliny a wotwonka nutř do jstwy. Pismiki tworja potajnosćiwe zwiski. Hdyž wobraz wjerćiš, so wobrazliwosć pismikow měnja.Čerwjenosć wjedźe će dosrjedź wokna k na hłowje stejacemu F, kotrež njenapadnje dale do E saha. Smuhi šwižneho I přeńdu do čorneho a dótkaja so fijałkojteho susoda. Srjedźišćo je křižowanišćo fragmenta. Wabi do rozwólneho zetkanja myslow a začućow. Samozwuki jako wukřiki. Te su pola kóždeho hinak. Je wotwisne, zwotkel přińdźeš a dokal dźeš. Čim dlěje hladam, ćim bóle so do wobrysow sobuzwukow zanurjam. Wone tworja sćinojte poćahi ze samozwukami.
na skłoninje dołhich sćinow
swěčki kćěja na štomach
w hodownych stwach
nocy hižo zywančko krótše su
jabłuka mikaja zerničku
kaž wokoło měsačka
huza so lětsa myslička
dundaka honi klětu do spěcha
poněčim kumštny budźak woněmi
sněh ducy so minje
tajenka wotući w napjatym sćinje
MĚRANA CUŠCYNA
z: Wodnjo dycham dypki. Basnje a krótka proza, Budyšin 2005Loni w nazymje wuńdźe w Ludowym nakładnistwje Domowina jeje mjeztym šesta serbskorěčna zběrka »W času zeza časa«. Runja titulej prěnjeje zběrki z lěta 1990 »wróćo ja doprědka du« hodźi so nimale 30 lět pozdźišo znowa wěsty paradoksny woznam wučitać. Prepozicija »zeza« steji tu we wobsahowym zwisku ze zapřijećom časa. Wěcy, zjawy, podawki abo jednanja so do časa zarjaduja, runočasnje pak jewi so wzdaće konkretneho časa a podaće do relatiwnosće.
Lětsa w meji a juniju wotmě so we wuměłskej galeriji FLOX w Korzymju interaktiwny a interdisciplinarny projekt »sćin – žiwjenje« (»Schattenseiten – Leben«). W srjedźišću steješe wobchadźenje z depresiju, melancholiju abo zrudobu, zdobom pak tež woznam zboža a wjesela we wšědnym žiwjenju. Zhromadnje z wuměłcami wuměnjachu so nje- a potrjecheni z lěkarjemi, politikarjemi a wědomostnikami. Wobstatk projekta běchu dźěłarnički na šulach, hudźba, reja, tworjace wuměłstwo a literatura.
Na žurli galerije čitaše 21. junija Róža Domašcyna před něhdźe 30 wopytowarjemi ze swojich basnjow. Wona złožowaše so při tym na teksty, kotrež so z konfliktami, njedorozumjenjom, bolosćemi a smjerću rozestajeja. W nich rěči so wo sćinach w čłowjeku, wo jeho chabłanju a zamjezowanju.
Twórby basnicy tworjachu zakład za mjezynarodnu rejowansku performance »Coherence«, kotraž so čitanju přizamkny. Koprodukciju Naway Company a TanzArt z Korzymja nawjedowaše šwicarska choreografka Natalie Wagner. Šěsć rejowarkow předstaji w intensiwnych wurazowych pohibach ćěła napjatosće čłowjeka w skupinje. W pulsowym rytmusu rejujo zwuraznjachu pomocliwosć, bliskosć a kedźbnosć abo njeakceptancu, zdalowanje a wotpokazanje, štož zdźěla ze sylnej mimiku potwjerdźichu. Rejwarki předstajichu swoju performance we wuskim zwisku z přihladowarjemi, kiž wokoło nich w kruhu sedźachu. Za publikum bě to zajimawe a jimace dožiwjenje z njewšědnej wuměłskej kombinaciju reje a lyriki.
dołha noha je
prjedy hač słowa
swój puć nóžkuja
a něšto wušne na nohi stajeja
potom móhł awtor tekstej noze košić
a so nadźijeć
zo nichtó druhi swojej noze
pod jeho blido njetyknje
lědma hdy potom zaso na nohi přińdźe
chibazo komentary pismikuje
a nóžki za słowami čisłuje
MĚRANA CUŠCYNA
pomału pře skok
začuwach druhi krok
před prěnim
myslach wróćo
budźe z toho črij
a dźěch krok doprědka
a dwaj wróćo
a mějach zbožo
ličak kročelow a póduš
hraještej kołwrótny swět tuš
MĚRANA CUŠCYNA
W Róžeńće rodźena dźowka wučerja a sama wot 1946 do 1954 jako wučerka skutkowaca móžeše so derje do dźěćaceje psychi zamyslić, charaktery a počinki dokładnje wopisować. Tak ćehnje so kubłanska žiłka a pedagogiski pokazowak přez wšě jeje twórby. Wudani pak so, jeje knihi tež jako dorosćeny zaso raz čitać a so přez pryzlojte ideje a dialogi smějkotać. Abo přez fiktiwne pomjenowanja: Hłownaj rjekaj jeje prěnički bydlitaj w Kwětowcu. Hdźe drje tutu serbsku wjesku namakamy?
