W přirodźe woznamjenjeja kaskady schodźenki we wodopadźe, přez kotrež woda bjez přestaća prudźi. Bjez přestaća prudźa tež wuměłske twórby Maje Nageloweje w běhu wjace hač štyrceći lět wuměłskeho skutkowanja. Tworićelske etapy – časowe kaskady – rjaduja wobšěrnu wobrazowu přehladku. Dohromady wobsahuje kniha šěsć kaskadow a w kóždej su mjez štyrceći do pjećdźesat twórbow wotćišćane, kotrež časowje na so slěduja. Započiwši z prěnjej kaskadu a twórbu »Zwei Vögel« z lěta 1983, slěduja wšě dalše, zakónčiwši ze šestej kaskadu a twórbu »hinfort, na kromje 12« z lěta 2018.

Zo pokazuje so »Krabat« po Preußlerowej knize na wulkich němskich jewišćach, njeje wulka wosebitostka. W zašłych lětach inscenowachu maćiznu mjez druhim w Bad Hersfeldźe, Frankobrodźe nad Mohanom, Hamburgu abo Oldenburgu (tam w delnjoněmskej rěči). Zo při tym pak serbšćina tajku wulku rólu zaběra kaž w tuchwilnej inscenaciji režisera Markolfa Naujoksa při Statnym dźiwadle w Mohuču (Mainz), je za profesionelne dźiwadło zwonka Łužicy – abo samo zwonka Budyšina – skerje žadnostka. To chcychmoj sej bliže wobhladać a podachmoj so w decembrje do Mohuča.

Stawizna je znata a sćěhuje hłownje Preußlerowy original a z tym serbsku ludowu bajku. Estetisce pak so młynska wobsadka dźensnišim předstajenjam přiměri. Kołowokoło charismatiskeho čorneho młynka (Rüdiger Hauffe) z mócnym hłosom a muskuloznym ćěłom je so natwariło zapřisahane zhromadźenstwo młodostnych młynskich, kotrež dopomina na tajne zwjazki. Jej přistupi tež młody Krabat (Julian von Hansemann), po zahorjenych reakcijach publikuma wočiwidnje młoda hwězdźička Mohučskeho dźiwadła. Z čornymi chorhojemi na jewišću, z ritualom přiwzaća do skupiny, z łamanjom swójskeje wole młodych młynskich, ze stajnje prezentnej namocu a šěrjenjom njejednoty mjez jednotliwymi hólcami skutkuje cyłk sčasami kaž sekta – abo tež młodźinska organizacija totalitarneho režima, štož je wočiwidnje wotpohlad, wšak pokazaja młynscy sami wjacekróć na »česć, swěru, kameradstwo«. Tuta parabla njeje subtilna, ale skerje plakatiwna, štož pak jeje skutkownosći nješkodźi. Hižo Preußler sam bě wšak na to pokazał, zo dźe w swojim »Krabaće« hłownje tež wo to, kak lochko so wosebje młodostni wot charismatiskeho wjednika zawjesć (abo tež zakuzłać) dadźa.

Wurjadny serbski literat, žurnalist a dramaturg Benedikt Dyrlich (*1950, Nowa Wjeska) je šěršej zjawnosći znaty najpozdźišo wot lěta 1975, jako bě jeho prěnja basniska zběrka Zelene hubki wušła. W slědowacych lětdźesatkach so wón dale wuprofilowa, swój njeprějomny spisowaćelski talent w swojich dalšich poetiskich twórbach połnje wobkrući a hišće dale wuwi. Eksperimentalne formy a originalne wašnje zhladowanja na běh swěta jeho tworjenje woznamjenjatej.

Njedawno pak překwapi Benedikt Dyrlich z nowym dźěłom cyle hinašeje družiny. Jedna so wo dwaj zwjazkaj jeho memoarow, zaramikowanej w lětach 1964–1989 a 1990–2018 a wopřijacej tak cyłkownje wjace hač połojcu lětstotka. Předpołoženej knize žiwjenskich dopomnjenkow (w Dyrlichowej generaciji poprawom hižo něšto skerje wuwzaćne), oscilowacej mjez ryzy priwatnej a wšopłaćiwej čłowjeskej runinu, stej bjezdwěla jónkrótny skutk. Unikatnosć tekstow tči hižo we wurjadnej metodźe. Awtor je so dźě při jich pisanju (husto skerje »redigowanju«) móhł zepěrać na wobšěrne, nimale cyłožiwjenske dźenikowe a druhe zapisy. Njejedna pak so wo standardne wjedźenje dźenika, ale husto tež wo nutrniwe filozofiske abo towaršnostne refleksije pytanja principow a zmysła žiwjenjoběha. Jónkrótnosć přeměšuje so z powšitkownym: Pódla wšopłaćiwych temow a prašenjow namaka so tule tež nimoměry sylna priwatna runina, w kotrejž stej stajnje přitomnej mandźelska Monika a serbska Łužica. Druha »eksaktna« zepěra teksta su wotćišćane kopije listow (zdźěla tež w němčinje), wotpósłane wot Dyrlicha w běhu žiwjenja pak Monice abo přećelam a znatym, pak tež oficialnym institucijam; jako vice versa su wozjewjene tež někotre wotmołwy. Hižo to, zo bě awtor kmany mnohe (tež wjace hač połsta lět stare podawki) systematisce wobswědčić z pomocu »archiwalisce« wobchowowanych a zrjadowanych dokumentow, móže so jako něšto cyle njewšědne hódnoćić.

Lětosna tema, pśestrukturěrowanje Łužyce, wóstanjo zawěsće hyšći tśiźasća lět aktualna, což »wuspěchy« na tom pólu w Poruhrskej pokazuju. Ale program njebudu wóspjetowaś, dokulaž serbski publikum wócakujo kužde lěto něco nowego, chóśebuska młoda generacija zazdaśim mało wócakujo. Na plakatach za program SLA jo se wabiło z fotom młodych žeńskich w pseudorebeliskich drastwach punkeroweje resp. wójarskeje mody. Weto njejo razka źaseś procentow tych wósymźaset pśiglědarjow dnja 18. januara w Komerowem jawišću młodšych ako tśiźasća lět było. Móžno jo pak teke, až młoźina źinsa njejo taka rebeliska ako młoźina něga, ale wěcej bergarska. Generacija 50+ jo se zwětšego wjaseliła na program SLA z ludowymi spiwamy a z rejowarjami w drastwach abo kostimach ptaškow. Zachopił jo se wopšawdu ze spiwom Handrija Zejlera: »Gaž bóžemje ptaški kśě dawaś«, spiwany wót chora a Johanny (Heleny Bětnarjec), kótaraž jo głowna figura programa. Toś ten spiw ma něco z ptaškami cyniś, ale chtož tekst znajo, wě, až basnikarjeju se styska pó raju na njebju, aby měł tam pokoj wót žywjenja how na swěśe. To jo zacuśe stotysacow luźi w Nimskej, kenž śerpje na depresiju, ale za dobry pśichod to njepowěda. Johanna pśiźo pak z cuzby slědk do Łužyce, aby se w domowni nowu eksistencu natwariła. How wužywa inscenacija móžnosći techniki, dokulaž witanje do starjejšynego doma pokažu na sćěnje w slězynje jawišća ako film. Tak móžo SLA teke w małych zalach wustupiś, dokulaž licba trjebnych kulisow jo minimalna. Johanna »skocyjo« ako se groni z filma do jadnanja na jawišćo, což pomina se wjelgin kradosćiwe graśe źiwadłownice. Taki efekt jo mógał publikum w běgu wjacora hyšći někotare raze wobźiwaś. Wósebna dobrota togo graśa z filmom jo była, až balet jo rejował rownocasnje na jawišću a w filmje, což dawa za choreografiju Kornela Kolembusa wjele móžnosćow za kreatiwnosć. »Carnoběła reja«, kótaraž symbolizujo konflikt neoliberalnego towaristwa mjazy profitom a šćitom pśirody, jo za to dobry pśikład. Za wideowe filmy mamy se źěkowaś Michałoju Cyžoju. Wósebnje kreatiwny jo pak libreto Wita Bejmaka. Zwětšego jomu se raźijo, kabaret z tradicionalnym źiwadłom a tradicionalnymi spiwami zgromaźiś, a mimo togo pśechwataś. Tak groni Johanna raz: »Musym bamža zazwóniś«, pón zwóni smartfon dirigenta a muzikaliskego wjednika pśedstajenja, Andreasa Pabsta, a wón se rozgranja pó nimsku z Johannu. Pśipódla: Andreas Pabst spušćijo SLA. Togodla how: Wutšobny źěk za Wašo źěło w Serbach!

Mjeztym hižo 25. raz zarjadowaše Heidemarja Wiesnerec rjad »Wosebitych koncertow na spočatku lěta«. Premjera aktualneho programa pod hesłom »Wšě dobre duchi« bě 18. wulkeho róžka w Budyskim Serbskim muzeju. Titul zwobraznja dwuzmysł, ambiwalencu w času změny lětow. Gregor Kliem wjedźeše jako moderator wěcywustojnje a lochce-šarmantnje po wječorje.

Linda Mančewa na cellu hraješe z ćopłym zwukom, ze zdźeržliwej prezencu a z přeswědčacym, interpretowacym frazěrowanjom, z čimž so wona z fundamentom koncerta sta. Mančewa je ze »Spěwom« z »Bołharskeje suity op. 21« swojeho krajana Panča Wladigerowa programej twórbu přidružiła, kotraž awansěrowaše k centralnej cyłeho wječora. Lěta 1899 narodźeny komponist je w Berlinje studował a, wućěknywši nacionalsocialistam, w Sofiji wjacore lětdźesatki tamnišu wysoku hudźbnu šulu kaž tež koncertowu kulturu bytostnje wobwliwował. Jeho twórba wotbłyšćuje zešlachćenu symbiozu klasiskeho wašnja komponowanja a zynkow a melodijow Bołharskeje, kotrež korjenja tež w Bliskim ranju. Ze »Spěwom« so bliskosć cella čłowječemu hłosej wosebje wopokaza.

Nadpisma su stajnje po samsnym mustru natwarjene, kaž na přikład »Un regard polonais sur la Lituanie« [Wěsty pólski wid na Litawsku], po formuli: wid z perspektiwy jednotliweje wosoby wěsteje narodnosće na wěsty kraj/lud). Po tym sćěhuje titul žórła, krótki zawod z informacijemi wo awtorje abo teksće. Zdźěla – drje tam, hdźež zezda so to trěbne być – su přidatne informacije jako nóžki podate. Wosebje za prěnju a druhu dobu namakamy tež wurězki tekstow serbskich awtorow, mjez druhim nazhonjenja Jurja Wićaza w Serbiskej a Bołharskej (Z Kamjenskim nosom). Měrćina Nowaka-Njechorńskeho (Mjez Wardanom a Jadranom; Bołharske podlěćo) runje tak cituja kaž Jurja Brězana (Ohne Paß und Zoll), kotrehož Stil so samo w francoskim přełožku wot druhich serbskich awtorow wotzběhuje. Wot Róže Chěžkec, pozdźišeje Domašcyneje, je so pólskich wojakow wopominaca baseń »Pomnik namołwja« wuzwoliła. Z nowšeho časa staj zastupjenaj Křesćan Krawc (Jónu je kónc sćerpliwosće) z dožiwjenjemi na Balkanje a Jěwa-Marja Čornakec w zwisku z němsko-serbskim poměrom (Kastanija).

»Źěkujom se Bronisławoju Piłsudskemu, až wón jo se mě wusunuł a se mě stawnje wuswa« – to jo slědna sada knigłow, kótarež mógu teke słužyś ako zaběra nic jano wědomnostnego źěła Goźlińskego, ale teke žywjenja Bronisława Piłsudskego. Cytajucy roman »Akan« som stawnje měła zaśišć, až kuždy raz, gaž som mysliła, až něnt som blisko, južo na pśiducem boku, jo mě Piłsudski wuběgnuł, jo se zgubił, jo se schował w jadnej pótajmnej kurjawje. Take něco jo se stało na wjele rowninach. Piłsudski jo měł na kuždy pad komplikowanu wósobinu, kótaruž jo awtor wjelgin derje reflektěrował w swójom źěle. Wón jo był teke njewšedny cłowjek, kótaregož njamóžoš jasnje pógódnośiś. Te knigły su roman, wěrnosć ga se změšajo z literariskeju fikciju, a typiske kakosći głownych figurow, jich zacuśa a zaźaržanja, jo Goźliński napisał mj. dr. na zakłaźe listow a knigłow Piłsudskego. Zespódobał jo se mě ten w casu a rumje skokajucy roman wó Bronisławje Piłsudskem, bratšu pólskego maršala Józefa P., pitśku ignorěrowanem w Pólskej, ale pśipóznatem na swěśe, jomu ga se groni Bronisław Piłsudski – wjeliki slěźaŕ indigenego luda Ajnow.

Bronisław jo był ten nejstaršy ze styrich Piłsudskich bratšow. Źiśetstwo a młodosć jo pśežywił w Litawskej, jogo maś ga jo wjele gruntow wobsejźeła a nan jo se z handlom žywił a jo měł na pśikład jadnu drožkowu firmu we Wilnje. W lěśe 1886 jo Bronisław zachopił studium pšawnistwa w  Sankt Petersburgu. Tam jo w prědnem lěśe póznał Aleksandra Uljanowa, staršego bratša Lenina, kótaryž jo pśistupił towaristwoju »Wóla luda« (Народная воля). Wóno jo kśěło cara wótpóraś. Aleksander Uljanow jo był teke jaden z organizatorow atentata na »kejžora Rusojskeje, krala Pólskeje a wjelikowójwodu Finskeje« Aleksandra III. Piłsudski jo kaž wjele drugich studentow-cłonkow »Wóle luda« padnuł do popajźeństwa w lěśe 1887 a  bu k smjerśi zasuźony, což su pótom na zakłaźe wusokich pjenjeznych pokutow na 15 lět na wupokazowanje (tak pomjenjonu konfinaciju) na połkupu Sachalin změnili1.

Na premjerje 21. požnjenca 2019 na žurli SLA w Budyšinje zdawa so wšo hinak hač hewak zwučene być. Na městnje, hdźež orchester syda, pobrachuja stólcy a pulty za smyčkowe instrumenty. W bliskosći instrumentalistow – dujerjo a hrajerjo na bijadłach, harmoniumje a klawěrje – zabjeru muscy spěwarjo městno. Chór žónskich so póćmje zady za přihladowarstwom zaměstni. A prjedy hač swětłomjetaki jewišćo wob­swět­la, słyšiš prašenje »Dopominaš so?« a zna­ty hłós dźiwadźelnicy Gabriele Marije Šmajdźineje wupjelnja z prologom rumnosć. Po tym hakle zběhnje diri­gentka Judith Kubicec swój taktowy kiješk, hudźba so cunjo započina a poněčim slěduja pohiby na jewišću.

K 75. posmjertninam dr. Marje Grólmusec, kotraž je 6. žnjenca 1944 w žonjacym koncentraciskim lěhwje w Ravensbrücku zahinyła, je SLA po wo­po­mi­nanskich zarjadowanjach w Ra­dwo­rju a w Budyšinje překwapił ze swójskim, jara naročnym wuměłskim programom, kotryž pyta w jeho stawi­znach runjeća: »Za Marju – Wosrjedź nocy. Balet z hudźbu Bohuslava Martinůwa.« Libreto je spisał wjelestronski a w nadobnych wědomosćach nazhonjeny awtor Wilfried Buchholz, na­wodnica baleta SLA Mia Facchinelli je stworiła choreografiju. Wšitke sparty ansambla su do inscenacije zapřijate.

Štóž je sej lětsa čorny outfit za schadźowanku wuzwolił, je z tym chcyjo nochcyjo do čorneho trjechił. Hnydom dwaj kabaretaj w programje tematizowachu wotemrěće a smjerć – jónu žarowachu studenća wo serbsku etažu w Drježdźanach a zdruha přewodźachu gymnaziasća »wódneho muža« na jeho posledni wotpočink. Ale wšitko po rjedźe a wot spočatka. Skoro hač na poslednje městno wobsadźena bě žurla hłowneho jewišća Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła na 145. schadźowance dnja 23. nazymnika 2019. Hačrunjež bě městnosć wospjet zetkawanišćo za studowacych, absolwentow, maturantow a hosći, jewi so přiběrajcy přeće za swjedźeń zwonka města na kraju, a samo wo pućowacej schadźowance na wšelakich městnosćach so rěči. Swjatočny raz za program pak jewišćo dźiwadła bjezdwěla měješe a profesionelna technika domu tomu polěkowaše.

Serbski studentski chór z napadnje wysokej ličbu sobuskutkowacych zahaji galu ze zynkami horceje sawany Afriki. Prawu atmosferu stwori k tomu jewišćowy wobraz, kiž pokaza so chowace słónco na horiconće. Filmowu hudźbu musicala »Kral lawow« zamó dirigent Syman Hejduška z chórom, solistomaj a instrumentalistami přeswědčiwje prezentować. Młody student wučerstwa za hudźbu měješe swój wuměłski cyłk w horšći. Tež na kritiskich městnach zamó jón wušiknje wjesć a njerunosće spěšnje korigować. Hejduška sam chwaleše wuměłske zamóžnosće studentow, jeničce na spušćomnosći bychu hišće dźěłać móhli, wón po programje reflektowaše. Na kóncu spěwa »Circle of life« zběhny jedyn ze spěwarjow małeho plišoweho lawa. Filmowy citat běše radźeny směšk, kotryž by pak kaž scyła wuzwoleny spěw na kóncu programa lěpje skutkował.

Wjesoły bě, štóž je spočatk septembra hišće jednu z požadanych zastupjenkow za wusahowacy šulski projekt Worklečanskeje Serbskeje wyšeje šule dóstał: předstajenje musicala »Quo vadis – dokal dźeš?«, kotrež běchu wučerjo a šulerjo w zhromadnym dźěle wuwili. W štyrjoch planowanych předstajenjach a dalšim přidatnym je cyłkownje 2.500 ludźi w Chróšćanskej »Jednoće« musical dožiwiło, kotraž so na tutych zarjadowanjach ze wšěch šowow pukaše. Wjace hač sto šulerjow 6. do 10. lětnika bě na nim sobu skutkowało – 80 spěwarjow, dźesać hrajerjow a dalši za kulisami – a kóždy króć so jim poradźi, publikum zahorić.

Tak kaž spěwarjo prezentowachu tež hrajerjo na wulkim jewišću chwalby hódny wukon. Něhdyša dźiwadźelnica NSLDź a režiserka Liza Čornakowa bě Jasmin Bulankec, Lisu Mariju Cyžec, Verenu Čornakec, Luizu Kralec, Lydiju Krječmerjec, Marie Luisu Paškec, Franca Bulanka, Steve Dórnika, Feliksa Jacobija a Wincenca Kilanka na jich róle přihotowała a jich dźiwadźelniski talent wuwabiła. Woni zawostajachu přez cyłe předstajenje zaćišć, zo so w swojej róli derje čuja a so z wobsahom identifikuja. Tole bě jedna ze sylnych stronkow libreta, kiž bě šulerjam a šulerkam po wobsahu runje tak kaž po rěči bliski a awtentiski.

Domowinskej župje »Handrij Zejler« Wojerecy a »Jan Arnošt Smoler« Budyšin zarjadowaštej sej lětsa swój župny wulět dnja 4. winowca do Libereca, zo bychu z wjele druhimi Serbami a Čechami sobu dožiwili wulkotne zahajenje jónkrótneho serbskeho kulturneho lěta w Čěskej. Naši čěscy susodźa mjenuja tutón kulturny wjeršk »Rok Lužických Srbů v Libereckém kraji«. Dźakować mamy to iniciatiwy jednotliwcow, čěskich entuziastow, kaž su to Jana Vančatová, Zlatuše Maťátková, Libuše Vítová abo Tomáš Břeň wot młodeho towarstwa SAL (Societas Amicuum Liberec).1 Woni chcychu hordźe 70. róčnicu toho wosławić, zo móžeštej w šulskim lěće 1949/50 dwě serbskej rjadowni na Libereckim gymnaziju F. X. Šaldy studować. Tak započachu slědźić a nadeńdźechu hišće štyrjoch Serbow z tehdyšeho časa, rodźeni w lěće 1932 a chodźiwši na tudyši gymnazij: Jana Barta, prof. dr. Helmuta Fasku, dr. Jana Brězana a dr. Jurja Kubicu. Přeprosychu sebi jich a pomyslichu při rozmołwje w běžnej čěšćinje, zo by so k tomu hodźał dokumentariski film a knižka pod titulom »To byla pěkna věc / Lužickosrbská gymnaziá v Československu (1945–1950)«, zo by so dale móhła wopomnjenska tafla při durjach hišće eksistowaceho gymnazija přičinić a swjatočnje wotkryć a scyła by so dyrbjało planowane lěto serbskeje kultury wustojnje zahajić.

Znaty Budyski fotograf Jürgen Maćij móžeše w poslednich měsacach na dwě přewšo wuspěšnej wustajeńcy zhladować. W Kamjenskej słodarni wotmě so wot 26. julija do 29. septembra fotowustajeńca »Městnosće pisanja. Łužiscy spisowaćeljo« a wot 7. septembra do 3. nowembra pokaza so we Wuchodosakskej wuměłstwowej hali w Połčnicy fotowustajeńca »Wuměłcy Hornjeje Łužicy 2«, kotraž je pokročowanje jeho w lěće 2009 wudateho prěnjeho zwjazka. Nětko, dźesać lět pozdźišo, móžemy so nad dalšej wobšěrnej knihu z cyłkownje 70 fotowymi portretami wuměłcow wjeselić, kotrež maja swoje korjenje abo srjedźišćo žiwjenja a tworjenja w Hornjej Łužicy. Projekt bě zhromadne dźěło mjez fotografom a towarstwom Kulturne koło Ernsta Rietschela, kotrež wobaj zwjazkaj tež wuda.

Po starobje wot 28 do 97 lět je paleta portretowanych wuměłcow šěroka a kóždy jednotliwy wobraz skići šansu, hłubšo do jedneje wuměłskeje duše hladać, dokelž nawjazuje portretowany ze swojim pohladom zwisk k wobhladowarjej. Při tym pomha tež, zo su wobrazy čorno-běłe, tak zo žana pisanosć abo barba wot bytostneho njewotwjedźe. A tak wuhladaš we wustajeńcy a w knize mjez wjetšinu němskich wuměłcow tež serbske wobliča kaž na přikład molerku Měrku Pawlikowu, rodźenu w Lipsku, Maria Ošiku z Worklec abo Marcela Noacka, rodźeneho w Mužakowje, kotryž dokumentowaše intensiwnje a na dlěši čas pozhubjenje srjedźołužiskich wjeskow přez brunicu. Dale zastupjenaj staj we Wojerecach rodźeny moler a fotograf Michael Kruscha a filmowča Frauke Rahr, kotrejež dokumentariski film »Wopyt w domiznje« wšědny dźeń serbskeje žony z Rownoho dokumentuje.

Składnostnje finisaže 3-krajoweho wuměłskeho projekta »Wobrazy krajiny. Podobe pokrajne. Bilder einer Landschaft« w Serbskim muzeju w Budyšinje poskići so na tamnišej swjedźenskej žurli dnja 25. žnjenca komorny koncert, kiž zbudźi wulki zajim za hudźbu Serbow klasiskeje moderny a postmoderny. Z wjele respektom přijachu so předewšěm šěsć prapředstajenjow z pjera Ulricha Pogody, Jana Cyža a Sebastiana Elikowskeho-Winklera, kotrež wučinjachu połojcu čisłow dosć wobšěrneho programa. Załožbje za serbski lud jako zarjadowarce běše so tež poradźiło, za interpretaciju zawěrno njelochkich kruchow w modernym stilu kompetentnych hudźbnicow a hudźbnikow zdobyć. Nimo serbskeje jazzoweje spěwarki Walburgi Wałdźic, skutkowaceje předewšěm w Lipsku, a w Berlinje zadomjeneje koncertneje pianistki Heidemarie Wiesnerec słušeše saksofonowy kwartet modernsax berlin do kruha sobuskutkowacych. Tutomu w europskim měritku sobu načolnemu saksofonowemu kwartetej přisłušeja nimo w Serbach hižo dawno derje znateho Gerolda Gnauscha Miriam Dirr, Petra Sauerwein a Rico Wolf.

Pózdnjoklasicistiska wila Elisabeth je jedne z kulturnych městnow hłowneho města, kotrež zajimowany specielny publikum rady wopytuje, dokelž móže tu a w bjezposrědnje susodnej cyrkwi performancy a komorne koncerty dožiwić. Dom bě z tym tež so hodźace městno za druhe předstajenje programa dnja 22. septembra, kotryž bu wot ensemble unitedberlin k 65. narodninam Jura Mětška zestajany a spočatk meje prěni raz w Budyšinje prezentowany. Dalše předstajenje bě něšto dnjow pozdźišo w Podstupimje.

Při tym njehraješe jenož Mětškowa hudźba sama rólu. Wopytowarjo móžachu sej přidatnje wot RBB produkowany a z toho časa wjacore razy pokazany film k wosobje serbskeho komponista wobhladać a słyšachu tež dwě kompoziciji, kotrejž twórby Mětška do hudźbnostawizniskeje kontinuity přez nimale 100 lět a tři generacije zapołožištej: Kwartet op. 22 Antona Weberna z lěta 1930 a Sebastiana Elikowskeho-Winklerowe »wušywanje«, kotrež lětsa nasta. Rodźeny Grodkowčan, wotrostł w delnjoserbskim rěčnym rumje a po swójskim wuprajenju trajnje přez to formowany, wěnowaše je Jurej Mětškej. Wón wudospołni wječor nimo toho z dwěmaj – hladajo na dołhosć programa dźakownje krótkimaj – moderacijomaj, kotrejž běštej wosebje za tych připosłucharjow wužitnej, kiž Mětška a jeho serbsku hudźbu dotal lědma znajachu.

Na prěni pohlad je spóznać, zo hraje barba we wobrazach Isy Bryccyneje zasadnu rólu. Tež w akwarelowych wobrazach, kotrež běchu w Budyšinje w galeriji Budissin wot 26. julija do 31. awgusta 2019 widźeć, přewahuja sylne a jasne barby, kotrež wupjelnjuja wulke płoniny wobraza. Při wobhladowanju 24 wustajenych akwarelow zawostanje zaćišć małeje jězby po swěće.

We wobrazomaj »Oman, Mirbat – přibrjóh« a »Oman, Mirbat – město« je widźeć žołtobrunkojty pusćinowy při­brjóh a pěskobarbne orientaliske twarjenja. Naraz pak pohłubša so barby a ćmo­womódry fjord we wobrazu »Při fjordźe« změni so we wobrazu »Wjeska za fjordom« do purpurčerwjeneje swěćateje skaliny. Wušikne hraće z barbu a swěcu je tež we wobrazu »Hród Worcyn w zymje« (hlej wobalka Rz 2/2015) derje spóznać. Cunje barby zymskeho njebja špiheluja so w sněze, nad štomami kaž tež hrodom leži lochka zymna rosa. Ćopłe afriske słónco a atmosfera njeskónčnych dalinow wobkuzłuje a zaso so barby přeměnjeja: Jaskrawje čerwjene skalizny wudrjeńcy w »Fishrivercanion I« a »Fishrivercanion II« zetkaja so z drišćatym žołtym słóncom, kotrež wupru­dźa nad dalinu žahatu horcotu w »Serengeti I« a »Serengeti II«.