▶  Srjedźizna w srjedźišću

Nowy župan župy »Handrij Zejler« Marcel Brauman je so we wjacorych regionalnych medijach za to­ wuprajił, w přichodźe tež w srjedźnej Łužicy centralnu serbsku instituciju zaměst­nić, při čimž mysli konkretnje na Kra­ba­towy młyn jako stejni­šćo. Spěchowanske towarstwo młyna w Čornym Chołmcu je plan­, z kotrymž maja so wosebje dźěćom a młodostnym nowe rěčne rumy poskićeć, hižo witało. Dotal njeje žana centralna serbska institucija we Wojerowskej kón­či­nje doma, štož župan wobžaruje. Plany Załožby za serb­ski lud, twarić dom za Serbski insti­tut při Budyskich Lawskich hrjebjach je po słowach župana wuraz »Budyskeho centralizma«.

▶ Naćiski wustajene

Wot 7. januara su w Budyskim Serbskim domje zapodate namjety wuměłcow za wu­bědźowanje za třikrajowu wustajeńcu »Pśechod Přechod Übergang Prehod 03« widźeć. Z namjetow wuzwoli jury štyrjoch wuměłcow, kotřiž wobdźěla so ze serbskeje strony na projekće. Dalši wosmjo zastupuja Słowjensku a Korutansku. Pod titulom »Wobraze krajine. Wobrazy krajiny. Bilder einer Landschaft. Podobe pokra­jine« pokazuje so wusta­jeńca wot meje 2019 do nazymy 2020 w Budyšinje, Slovenj Gradecu (Słowjenska), Celowcu (Korutanska) a Choćebuzu.

Hižo z lěta 2013 njeje so wjace w Rozhledźe rubrika »Dary do SKA« wozjewiła. Tehdom z wosobinskich přičin wobdźěłarki přetorhnjenu tradiciju zaso wožiwić, zdaše so mi być přećežko; radšo ničo činić hač něšto wopačne, to rěka někoho ze swojim darom zabyć. Šefredaktorka je mje pak wjacore razy narěčała a sej přała, zaso přehlad wo darach wozjewić. Njemóžu pak komdźenje zašłych lět z jednym razom nadźěłać. Tuž chcu so hižo zwoprědka zamołwić pola wšitkich, kotrychž tónraz njenaspomnju, a zo za lěto 2018 jenož wuběr darow poskiću. Někotre jednotliwe, tu njenaspomnjene doku­menty su so mjeztym hižo wobstejacym wobstatkam přirjadowali.

Jeli sym so, njehladajo na wšěch njedostatkow, zaso za wozjewjenje rozsudźiła, potom sprěnja dla dokumentariskeje hódnoty, kotruž ma wotpo­wědna rubrika hižo w Časopisu Maćicy Serbskeje a pozdźišo w Rozhledźe a zdruha jako zjawny dźak wšitkim, kiž ze swojim darom k tomu přino­šuja, dźěl serbskeje kultury wobchować a zajimcam spřistupnić.

1.500 originalnych (rukopisnych) notowych łopjenow z wuměłskeje dźěławosće Serbskeho ludoweho ansambla, Domu za serbske ludowe wuměłstwa a Serbskeje filmoweje skupiny (Tutón wobšěrny wobstatk je Hanka Smolic, absolwentka Wysokeje šule za hudźbu w Lipsku, do archiwneho kataloga zapi­sała.)

W septemberskim wudaću Česko-lužickeho věstníka je wozjewjeny přinošk Jiříja Wolfa »K prašenju pochada a žórła łužiskoserb­­skeje powědki wo Krabaće«. Aw­tor so na zakładźe »barokneho ru­ko­pisa« z klóštra Oseka praša, hač »móhli hinak wu­směrjować prašenje předstawy, zo je so powědka wo Krabaće z Hornjeje Łužicy na čěski bok Rudnych horin rozšěrjała«. Podobnje je to hižo 2007 Adam Votruba we Věstníku proklamował. Wo kotry rukopis so jedna? Přisłušnik rjadu cisterciensow z klóštra Oseka P. Malachias Welcker bě w druhim dźělu swojeje rukopisneje chroniki w lěće 1640 powěsć wo rubježniku z mjenom Hans Krawat po­dał, kiž bydleše we wsy Loučná blisko klóštra. Zhromadnje z ně­kotrymi kumpanami zahaji Krawat parti­zanski bój přećiwo šwedskim wojakam, kotřiž tehdy Rudne horiny zapusćachu. Morjenych Šwedow ćisnychu do prózdnjeńcy pola Oseka, kotruž »Kra­wa­tenloch« mjenowachu. Krawata samoho mějachu ludźo za kuzłarja.

Jako wusud pisa Wolf, zo móhł dźěl serbskeje powědki wo kuzłarju Krabaće z woko­liny Osekskeho klóštra po­cha­dźeć: »Za posrědkowarjow, ko­třiž­ powěsć do Hornjeje Łužicy přenjesechu, móžemy po mojim zdaću měć mnichow z tudyšeho cistercienskeho klóštra, kaž bě to Josephus Gallus († 1712), pochadźacy z Kulowa.« Mjenowany je hišće dalši Kulowčan, wěsty Jacobus Gallus († 1738), kiž bě na jezuitskim gymnaziju w Chomutowje studował. Wo woběmaj so praji, zo měještaj po zastupje do klóštra dale kontakt z domiznu, »tak móžeše so powědka wo podrudnohórskim rubježniku a ku­złarju snadź do Hornjeje Łužicy dóstać, hdźež bu wjele pozdźišo wobohaćena«.

»Kaž atlasy tak tež morjo rěčku njeznaje, ale wono by było hinaše morjo, hdy by njepřiwzało tež wodu rěčki Satkule.« Štož Jurij Brězan w swojim Krabaće za rěčku Satkulu piše, móžu zdobom za młodźinsku žołmu Satkule nałožować. Naš Serbski rozhłós njeby dźensa tajki był, njeby-li prawidłownje młoda žołma naše wusyłanja zesyl­njała a swój wid a swoju wědu do wul­keho morja informacijow wo Serbach do medialneho swěta wuliwała.

Před 20 lětami – dnja 12. apryla 1999 – serbscy młodostni prěni króć póndźelu wječor hodźinu ze serbskim słowom a dźělnje tež serbskej hudźbu pjelnjachu. Wězo mě­jachu hižo do toho tydźensce štwórć hodźiny w rańšim progra­mje Serbskeho rozhłosa, kiž pak so jako časowje nje­zbo­žowne wopokazachu.

›Trjebamy něšto za našu młodźinu, zo njeby jenož němske sćelaki słuchała. A wona njech so prošu jara hnydom sama­ wo wobsahi postara. A z tym­ njech wona sama swoje temy zamołwi. My – starša generacija a profesionelni žurna­lisća – skićamy pomoc, wukubłanje, poradu a kritiku‹, tak abo podobnje rozmyslowaše so we wjednistwje.

Mjeztym su sej Satku­larki a Satkularjo sami swoje rěčnišćo wudrěli. Zaměrnje w běhu dweju lětdźesatkow so młodźinske poskitki kóždu póndźelu jenož přez serbskorěčne domjacnosće nježórla, ale tež přez młodźinske kluby dwu­rěčnych wsow. Temy smědźa prowokantne a dušne, po­litiske a swójbne, swětne a nabožne, realistiske a fantastiske być. Druhdy so tež dźiwam, z čim so młodźina takle zaběra. To njech mi hišće něchtó twjerdźi, zo so mło­dźina za politiku njezajimuje! Druhdy wobjed­na­­waja tež prašenja, kiž njejsu za starše wuši myslene. Abo snadź tola? Mějach raz pón­dźelu wječor tele­fonat ze staršim słucharjom, kiž so njemdrje přez wusy­łansku temu rozhori. Jemu radźach, sej raz předstajić, zo je sam zaso 18lětny, połny elana a sonow a hišće njeskostnjeny. Hač je pomhało, njewěm. Najwažniše je, zo maja serbscy młodostni swójski program. To wobhla­duju jako hłowny wu­znam Satkule.

Hanka Mikanowa słuša do woneje generacije profesionelnych serbskich dźiwadźelnikow, kotraž bjez zaměrneho dorostoweho dźěła SLDź njeby předstajomna była. Jako nawodnica Serbskeho pioněrskeho dźiwadła wot 1973 do 1984 prócowaše so pozdźišo sama wo to, zo bychu dalše generacije slědowali. Wučerka je potajkim wostała – w dźiwadle pak njehladajo na wšě politiske hranicy zawěsće swobodnišo skutkować móhła hač w šuli. Z dźěćimi inscenowaše »Klinčatu lipku« (Jan Wornar, 1980), »W złotym hrodźe« (Marja Kubašec, 1984), »Honače pjerja« (Jan Wornar) a dalše. Za to zabsolwowaše dalokostudij za nawodow dźěłaćerskich dźiwadłow w Lipsku. Wosebje dźěći ze srjedź 1980tych a 1990tych lět znaja ju tež jako bajki powědacu »ćetu Hanu«, kotraž w serbskej drasće łužiske pěstowarnje wopytowaše abo tež jako wowku w seriji »Rozhłosec swójba« Serbskeho rozhłosa.

Někotryžkuli lubowar dźiwadła rady na jeje wustupy na jewišću spomina, z kotrymiž je wona w najwšelakorišich figurach, wosebje pak w rólach maćerjow a wowkow, zamóhła publikum putać a zahorjeć. Jeje poslednja róla jako přistajena dźiwadźelnica w NSLDź bě 2013 w serbskorěčnej inscenaciji »Kaž w njebjesach« a bórze potom hižo jako hóstna hrajerka 2014 w němskorěčnej inscenaciji hry »Wie im Himmel« wot Kaya Pollaka. Tola Budyšanka skutkowaše po zastupje do předrenty hišće dale w hóstnych rólach, doniž so 2016 z mjeńšej rólu maćerje w musicalu »My fair Lady« wot dźiwadźelenja njerozžohnowa a sej nětko rjany a spokojny čas rentnarki popřewa.

»Der Zweck des Lebens

ist das Leben selbst.«

(Goethe)

Prěnja serbska literarna stawiznarka, zdobom wysokošulska docentka, wudawaćelka a recensentka Lucija Hajnec woswjeći kónc tutoho měsaca swoje 90. narodniny. K tej składnosći přejemy jej dale krutu strowotu, spokojnosć, wjeselo a Bože žohnowanje při wšitkich jeje předewzaćach.

Jubilarka narodźi so 30. apryla 1929 jako třeća a najmłódša dźowka wučerja Józefa Hajny w Zdźěri. 1934 přesadźichu nana do Budyšina, zo njeby dlěje mjez katolskimi Serbami na wsy skutkować móhł. W měsće donawukny holca němčinu, chodźeše na ludowu šulu a po tym na gymnazij. Po maturje – 1947 – chcyše rady farmaciju abo medicinu studować, tola aktiwna powójnska generacija dyrbješe so tež maćernej rěči a kulturje wěnować. Lucija Hajnec pokaza dowidźenje do tuteje trěbnosće: »Njemóžachmy swobodne žiwjenje našeho ludu twarić z tym, zo so jenož na wěste powołanja wusměrjachmy«, wobkrući wona před lětami swoju kročel. A tak studowaše młoda Serbowka wot 1947 na Praskej Karlowej uniwersiće slawistiku a sorabistiku. Do čěskeje stolicy dźěše poprawom ze zaměrom, zo by pozdźišo we Łužicy jako wučerka dźěłała. Ale w času studija rozsudźi so za diplomowy směr a za wědomostny puć. K jeje wuznamnym profesoram słušeštaj Serb Mikławš Krječmar a Čech Antonín Frinta. 1952 zakónči studij z dźěłom wo Smolerju a bu hnydom promowowana, štož bě tehdom w Čěskosłowakskej hišće móžno. Spočatk lěta 1953 přistajichu derje wukubłanu sorabistku w nowym Instituće za serbski ludospyt, kotryž běchu krótko do toho Němskej akademiji wědomosćow w Berlinje přirjadowali. Hač do lěta 1961 slědźeše Lucija Hajnec w Budyskim zwonkauniwersitnym zarjadnišću. Tu nasta jeje směrodajna studija wo Janu Bohuchwale Dejce, załožerju serbskeho nowinarstwa (1955), tu pisaše wona dalše pojednanja wo swědstwach narodneho wozrodźenja. 1956 započa eksternje wuwučować na tehdyšim Serbskim instituće Lipšćanskeje uniwersity (wot 1969 Institut za sorabistiku). A nazymu 1961 powołachu ju tam jako stajnu sobudźěłaćerku za předmjet serbskeho pismowstwa.

▶ Nowe wobliča w radźe

14. decembra wuzwoli Zwjazkowe předsydstwo Domo­winy Susann­ Šenkec, Juliana Nyču, Bjarnata Cyža a Daniela Měrćin­ka jako hornjo­serbskich rjadnych čłonow rady Załožby za serbski lud w dobje 2019–2023. Zastupjerjo budu Marko Dźi­sławk,­ Lu­bi­na Malinkowa, Katharina Jurkowa a Marlis Młynkowa. Dolnoserbskich cłonkow jo bram­borska serbska rada 23. januara wuzwó­liła. Su to Mar­cus Końcaŕ a Frank Ko­syk­ ako pórědnej cłonka a Diana-Susanne Šejco­wa a Babette Zenkerowa ako zastup­nej cłonka.

▶ Do daliny

Kóńc lěta 2018 jo wujšła nowa­ cejdejka kupki »Kupazukow« serbskeje grafikaŕki a muzikaŕki Marion Kwicojc z Lipska, na kótarejž zma­kaju se mjazy drugim stare serbske (kaž wójnski kjarliž Padnjo­ny pan), šotiske a staronimske spiwy. Cejdejka jo na pśedank w chóśebuskej Lodce abo pla wudawaŕki, glědaj internetowy bok kupazu­kow.jimdo.com.

▶ Dwurěčny Wótčenaš

Hodowny koncert­ Chróšćanskeho cyrkwinskeho chóra dožiwichu wosadni a hosćo 6. januara. Na koncerće wobdźělichu so dźěći serbskeje a němskeje šole. Kónčny spěw »Baba Yetu« překwapi jako dwurěčnje w suahelšćinje a serbšćinje spěwany Wótčenaš. Dujerjo pod nawodom Jurja Jakubaša a organist Syman­ Donat wokalistow přewodźachu. W Ralbicach wobrubi chór »Delany« pod Pawołom Šołtu­-Kulow­skim nyšpor na Třoch­ kralow. Tam zaklinčachu nimo serbskich hodownych kěrlušow tež ruske­ a čěske pěsnje.

W Serbskim seminarje w Praze wotmě so 30. nowembra 2018 III. Praski sorabistiski sym­pozij, zarjadowany wot Towarstwa přećelow Serbow z pod­pěru magistrata čěskeje stolicy. Tema bě Jan Pětr Jordan (1818–1891), wuznamny akter serbskeho narodneho wozrodźenja a jeho doba. Na tutym mjezynarodnym wědomostnym zeńdźenju wustupichu z přednoškami ze serbskeje strony třo Maćicarjo a direktor Lipšćanskeho sorabistiskeho insti­tuta, třo wědomostnicy z Pólskeje, z čěskeje strony zastupjerjej akademije wědomosćow, třo z Karloweje uniwersity a serbofil z Libereca.

Měrko Šołta poda k hižo husto wobjednanemu přirunanju Smoler a Jordan nowe aspekty a druhi wid na rozwiće narodneho hibanja, na př. kak Jordan jako moderny žurnalist, nakładnik a uniwersitny docent něšto staršemu Smolerjej pokaza, zo njedyrbi so kaž Zejler stać z duchownym w serbskej holi, ale móže so zeži­wić jako swobodny literat a wučomc. W Lipsku w redakciji Jorda­nowych lětopisow přiswoji sej know-how za swoje pozdźiše redaktorske a přede­wzaćelske dźěło. Napjatu stawiznu poćaha mjez Zejlerjom a Jordanom wobswětli dr. Franc Šěn w zwisku z nastaćom a wudawanjom Jordanoweho serbskeho tydźenika a kulturneho měsačnika. Zamóžnosć Jordana jako literarny kritikar pokaza Šěn na přikładźe wěcywustojneje recensije Zejlerjoweje ly­riki.

Před sto lětami, 1919, postaji měrowa konferenca powójnski porjad w Europje. Na rozpadankach starych imperijow nastachu wosebje na wuchodźe kon­tinenta nowe staty, tež w bjez­posrědnim susodstwje serbskeje Łužicy. Někotři zastupjerjo Serbow widźachu w njewěstym času jónkrótnu składnosć, samostatnosć swojeho ludu zwoprawdźić, při čimž běchu wosebje njespokojom ze stawom serb­skeho kubłanja. Kajku podpěru w serbskim ludźe mějachu, njebě tehdy a njeje hač do dźensnišeho jasne. Zo bychmy na tutu dobu spominali, zběramy w přichodnych čisłach skrótšene wurězki ze serbskich medijow toho časa, kotrež za sebje rěča.

Serbske Nowiny, 01.02.1919:

Dźělenje Łužicy wot Němskeje.

Přećiwo protestam sakskich łuži­skich wyšnosćow staj předsyda Serbskeho narodneho wuběr­­ka, Bart, a jeho sekretar Bryl, slědowace wozjewiłoj: [...] Zjednoćenje hornjołužiskich a delnjołužiskich Serbow w přichodnym so sam zarjadowacym serbskim kraju [...] je tak derje kaž dokonjana nje­pře­měnliwa woprawdźitosć. [...] My jenož wulkotnu hodźinu swětoweho wobroćenja wužijemy. [...] Jenož ći, kotřiž žałoznu časowu chutnosć njerozumja, njech wěrja, zo móža ze šćer­ćacymi słowami a papjernymi protestami swětowy časnik wróćo stajić. [Bart, Bryl; w Budyšinje, 25. januara 1919]

Zrudna powěsć dóńdźe do Łužicy, zo je dr. Alfred Krawc-Dźěwinski 15. decembra 2018 po dlěšej chorosći doma w Berlinje zemrěł. Jako připóznaty filmowy wědomostnik a diplomowy wuměłstwowy stawiznar je wón spomóžnje a wulce wuspěšnje za swój serbski narod skutkował. Njeje lochko jeho wobšěrne skutkowanje we wšelakich wobłukach hódnoćić, po času hakle zwěsćimy, hdźe nam jeho dobre słowo, jeho wšelakore ideje a dźěło faluja.

Dnja 7. februara 1934 je so wón na »połburskim statoku« w Dźěwinje jako syn domjacneje a hórnika, kotryž dźěłaše w brunicowni, narodźił. We wójnskim času wopyta dwurjadownisku wjesnu šulu. Hižo jako hólčec rysowaše rady na kromach nowin »Grüne Post«, kotrež Krawcec abonowachu. To běše snano přičina, zo da mać jeho na molerja na škleńcu w bliskim Derbnje wukubłać. Nan je w poslednich dnjach wójny zahinył, tak zo měješe mać Alfreda a młódšeju dźowku a syna sama wobstarać. Po lětomaj wukubłanje jako škleńcowy moler 1951 wotzamkny. Dokelž jemu molowanje jednorych smužkow na palencowe škleńčki hižo wužadanje njebě, wjeseleše so, jako »Domowinski funkcionar« jeho na ABF (Dźěłaćersku a bursku fakultu) do Lipska nawabi. Wone tři lěta mjez serbskimi studentami w Sorabiji dožiwi to nawopačne, štož jako wudmo doma na wsy słyšeše: »Die Wend’schen sind keene Menschen.« Tu sej swój serbski pochad wuwědomi a so zahorjeny na studentskim žiwjenju wobdźěli. Serbsce je hižo doma nawuknył a pola Jura Hantša w Slepom, kiž swobodnu ewangelsku wosadu nawjedowaše, kotrejž Krawcec přisłušachu. Pozdźišo tež wučer Hanzo Kulink »spytaše nam město rušćiny slepjanšćinu do mozow zašćěpić«, so Krawc dopomni. »Hišće wjetši wliw na mnje měješe burski misionar Lobo Kowal z Brězowki, kotryž we wosadźe nabožinu podawaše.«

1954 poda so na studij stawiznow wuměłstwa při Humboldtowej uniwersiće do Berlina, připódla wopytowaše wuměłstwowu šulu we Weißensee. Po diplomje přistaji so na lěto w Domizniskim muzeju we Łukowje. Po lětach jako swobodnje skutkowacy wuměłstwowy wědomostnik a přełožowar běše wot 1962 docent na Wysokej šuli za film a telewiziju w Babelsbergu, hdźež nawjedowaše sekciju za filmowe slědźenje. Na Humboldtowej uniwersiće zakitowaše 1963 wuspěšnje swoju promociju. Po dwanaće lětach přiwobroći so Krawc stawizniskemu slědźenju a přistaji so jako wotrjadnik w Statnym filmowym archiwje (SFA), zwotkel wuńdźechu wjacore publikacije wo filmach a jich stawiznach. Wusahowace je jeho dźěło jako wudawaćel wobšěrneho leksikona »International Directory of Cinematographers, Set- and Costume Designers in Film« wo filmowcach a wuhotowarjach, wušłym w 12 zwjazkach wot 1986 do 1992. W nadawku Mjezynarodneje federacije filmowych archiwow (FIAF) wuda zwjazkaj encyklopedije »Encyclopedia of film directors in the United States of America and Europe« (1993). Krawc słušeše w tutym zjednoćenstwje wot 1975 do małeje skupiny aktiwnych čłonow z NDR a bě wulce připóznaty. Jemu so samo poradźi, jedne z kóždolětnych zetkanjow 1974 do Budyšina přeprosyć a mjezynarodny kongres tule přewjesć, zo by so gremij ze Serbami zeznajomnił. SFA bu po přewróće do Zwjazkoweho filmoweho archiwa přewzaty, a tež na »přewzaću« bě Krawc wobdźěleny a wužadany.

▶ Pomnik Kitoju Šwjeli

W Skjarbošcu su 3. nowembra 2018 wuswěśili pomnik za casnikarja a ceptarja Kita Šwjelu (1836–1922), nana fara­rja Bogumiła Šwjele. Něźi sto­ luźi jo pśišło na swětocnosć a dwójorěcnu namšu we jsy statkowanja Šwjele ako ceptaŕ. Wó Šwjeli a pśigótach za pomnik su powědali Dietmar­ Schulze, kótaryž jo ze swojeju žeńskeju Reginu projekt nastarcył, wuměłc Hans-Georg Wagner, fararka Katharina Köhlerowa a Christiana Piniekowa.

▶ Romantica

We wobłuku nakupowanskeho a dožiwjenskeho wječora »Romantica« 3. nowembra 2018 čitaštaj zapó­słanča Zwjazkoweho sej­ma­ Caren Lay a sorabist Dietrich Šołta w Muzeju Budy­šin z romanow a biografije Jurja Brězana. Před Serbskim domom wuhotowaše młodźinske radijo­ Satku­la we wotměnje z rejowanskej šulu Mühlmann program a prezentowaše serbsku hudźbu z nowymaj rozhłosowymaj spěwomaj Christopha Cyža a Gabriela Mommera a přehladku tobołow z módroćišćom.

▶ »Stary lud« w Budyšinje

4. nowembra 2018 wotewri so w Budyskim Serbskim muzeju z 160 hosćimi nowa wustajeńca wo žiwjenju Łužičanow a Milčanow. Zawod do wustajeńcy a přednošk podachu direktorka muzeja Christina Boguszowa, stawi­znar Matthias Hardt a kuratoraj Andrea Pawlikowa a Peter Kornelius Kusch. Mario­n Kwicojc ze skupinu Media Noctis zahajenje hudźbnje wobrubi a čłonojo dźěłoweje skupiny »Stary lud« z Dešna předstajichu rjemjesła zažneho srjedźowěka.

Pólskorěčne wobrazy wo žiwjenju a skutkowanju čłonow Nawkec swójby su, wothladajo wot 15stronskeju studijow k Michałej a Antonej Nawce, wšitke krótke, zhusćene, ale z fachowymi citatami podkładźene. Spušćomna bibliografija něhdźe 50 serbskich žórłow sćěhuje na kóncu knižki, kiž wobsahuje na 72 stronach tež portrety wobjednanych wosobow, potajkim po rjedźe dale portrety dźěći Achima, Błažija, Ludmile a wnučkow Boženy a Tomasza Nawkec kaž tež Měrka a Michała Šołty. Tući wubrani su wopisani jako tworićeljo serbskeje literatury, hudźby, molerstwa abo publicistiki. Kościów wuzběhuje zasłužby »seniora«, kotrehož jako »njeparujomneho w swojej dźěławosći za Serbow« (str. 10) woznamjenja, dokelž je swoje žiwjenske ideale potomnikam skutkownje sposrědkował. Sebjekritisce awtor přida, zo njejsu jeho biografiske hódnoćenja perfektne, ale maja dobry zaměr. Skromne, popularne wudaće přinošuje k tomu, zo so wědomje wo serbskej duchownej kulturje w susodnym kraju skrući. Přetož kaž w poslednjej sadźe w bibliskim duktusu rěka: »Temow je wjele, ale kmanych publicistow [wo Łužicy] mało.«

▶ Nowe pomniki planowane

Pomnikowy wuběrk Maćicy Serbskeje zaběraše so na swojim wuradźowanju spočatk decembra mjez druhim z planami Koslowčanow, postajić pomnik k wopomnjeću zničenja swojeje wjeski w poslednich dnjach Druheje swětoweje wójny. Wuběrk wočakuje, zo so w tutym zwisku­ tež na akciju Serbskeje młodźiny »Natwarjamy Koslow­« skedźbnja. Dale wura­dźowachu wo nowym pomniku při rowje fararja a domiznowědnika Herberta Cerny na delnjołužiskich Górach­, wo informaciskich taflach wo Bogumile Šwjeli we Wochozach kaž tež wo pře­ću, narowne pomniki wuznamnych serbskich wosobinow jako kulturne pomniki ze strony stata škitać dać.

▶ Rěč a nałožki najwažniši za­kład

Na naprašowanju Domowiny, kotrež bě zašła hłowna zhromadźizna třěšneho zwjazka do nadawka dała, wobdźěli so w nazymje 1.160 ludźi, při čimž njebě někak štwórćina z nich čłon Domowiny. Rěč a nałožki su po měnjenju wjace hač 90 procentow wobdźělnikow najwažniši zakład za přichod serbskeho ludu; jich zachowanje a daledawanje měješe runje telko wobdźělnikow za hłowny nadawk třěšneho zwjazka. Serbow politisce zastupować žada sej 75 procentow wot Domowiny. Zamołwići maja naprašowanje najebać to­horunja zapo­dateje kritiki za wul­ke dobyće.

Lońska Schadowanka 1. decembra 2018 jo był mój debit ako gósć. Som južo žedne raze dožywiła to zajmne tšojenje w Budyšynje, ale akle łoni jo se mě­ raźiło raz do Chóśebuza woglědaś. Som była narska na kulturny program a teke na rejowanje pó rytmach serbskeje muziki. Cerwjena nitka Schadowanki su ga zmakanja ze sobuwuknikami, ceptarjami, wósobami zjawnego serbskego žywje­nja – stakim woplěwanje kontaktow. Jo rědnje, schadowaś se raz wob lěto, wuměnjaś nazgónjenja, spominaś na stare case a wózjawiś pśichodne plany­. Schadowanka jo teke wita­na góź­ba serbski powědaś za wšych, kótarež howa­cej wšednje nimski powědaju.

Dwójorěcna moderacija jo wjadła gósći do swětosneje atmo­sfery. Schadowanka jo se zachopiła z wjelgin dobrym wustupom chora Dolnoserbskego gymnaziuma, kótaryž jo wabił pśiglědowarjow do zgromadnego spiwanja pěsnicki »Every­body loves­ saturday night« w něko­tarych rěcach a ze spiwanim »Serbskeje jěš­ni­ce«. Pótom jo Serbski młodźinski ansambl z Budyšyna zagrał kuse tradicionalneje serbskeje muziki z dudami, małymi a wjelikimi serbskimi guslami. Na to su wuknice DSG prezentěrowali mo­do­wu pśeglědku: elementy dolnoserbskeje drastwy, nałožowane w nacasnej moźe. Projekt jo nastał­ pó wuměnje wuknikow Erasmus-programa, ako jo mło­źina z Chó­śebuza na woglěd do Norwegskeje dojěła. Młode designerki 12. rědownje su pśiznali, až jo nadawk­ był śěžki, pśeto njejsu do togo wěźeli, kak se šyjo ze šyjarneju mašinu. Tola kóńcny wuslědk proce jo pozitiw­nje za­ła­pił a zagórił wuknikow a pu­blikum. Studenty sorabistiki z Lipska su pósłali za Schadowanku jaden wideo, kenž jo se na płachśe pokazał. Wóni su skeč pśedstajili z nadpisom: »Daj mě jadno źowćo.« To jo była parodija telewiznego programa, źož muski wubjerjo žeń­sku z tśich kandidatkow pó stajanju pšašanjow. Skeč mó­žośo se woglědaś na YouTube. Wjerašk Schadowanki jo był wu­stup młodeje kupki The Good Soul Project, kótaraž jo zagóriła z pśedstajenim nacasneju dolnoserbskeju pop-titelowu, stwórjoneju w lěśe 2015. Last but not least jo teke duo LeDazzo publikum kradu wobguslował. Studentku a jazzowu spiwarku Lenu Hauptmannojc jo na koncertowej gitarje wirtuoznje pśewóźował Dan Baron. Wónej stej mjazy drugim pśed­stajiłej nowu jazzowu kom­poziciju na baseń Miny Witkojc. Se wě, teksty móžomy cesto lěbda rozměś. Ale organizatory (DSG a Załožba za serbski lud) by pśi kon­ci­pěrowanju programa mógali na to źiwaś. Kaž pśi spiwach chora DSG, pśi pśed­stajenju modoweje pśeglědki a pśi pokazanju skeča by technika se mógała wužywaś, aby se teke druge spiwane teksty šlagrow na płachtu projicěrowali a lěpše rozměśe serbskeje poezije by toś móžne było.